Turgut Özal: Revizyonlar arasındaki fark

'''Halil Turgut Özal''' (13 Ekim 1927, [[Malatya]] — 17 Nisan 1993, [[Ankara]])<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.malatyasurmanset.com.tr/turgut-ozal-biyografi,2.html | başlık = turgut ozal biyografi kısaca | erişimtarihi = 19.09.2012 | yayımcı = malatyasurmanset.com | arşivurl = http://web.archive.org/web/20121113192032/http://www.malatyasurmanset.com.tr:80/turgut-ozal-biyografi,2.html | arşivtarihi = 13 Kasım 2012}}</ref>; [[Türkler|Türk]] [[bürokrat]], [[siyasetçi]] ve [[devlet adamı]], Türkiye Cumhuriyeti'nin [[Türkiye cumhurbaşkanları listesi|8.]] [[Türkiye cumhurbaşkanı|cumhurbaşkanıCumhurbaşkanı]]. Bundan önce, 1983-1989 yılları arasında 5 yıl 10 ay boyunca [[Türkiye başbakanı|başbakanlık]] ve aynı zamanda [[Anavatan Partisi]] genelGenel başkanlığıBaşkanlığı görevlerinde bulunan Turgut Özal cumhurbaşkanlığı görevi sürerken vefat eden [[Mustafa Kemal Atatürk]]'ün ardından, görevi başında vefat eden ikinci cumhurbaşkanıdır.

[[43. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti|43. Türkiye Hükümeti]] döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı ile DPT Müsteşar vekilliğiVekilliği görevlerinde bulunmuştur. [[12 Eylül Darbesi]]'nden sonra [[Bülend Ulusu]] tarafından kurulan hükümette ekonomidenEkonomiden sorumluSorumlu Başbakan yardımcılığıYardımcılığı görevini üstlenmiştir. 1982 yılında bu görevinden istifa etmiştir ve 1983 yılında [[Anavatan Partisi]]'ni kurmuştur. Partisi [[1983 Türkiye genel seçimleri]]'nde %45,14 oy almıştır ve [[45. Türkiye Hükûmeti]]'ni kurarak Başbakan olmuştur. 1985 yılında yapılan kongrede tekrar ANAP genel başkanı seçilmiştir ve partisi [[1987 Türkiye genel seçimleri]]'nde %8.83 düşerek %36,31'e gerilemiştir. [[46. Türkiye Hükûmeti]]'in kurarak tekrar Başbakan olmuştur.

Her zaman sivil yönetimi savunmuş ve halk tipi sivil kıyafetlerden hoşlanan Özal, [[1989 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi]]'nde Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Başbakanlıktan ayrılmasına rağmen, siyasi olayların gelişmesinde belirleyici rolünü sürdürmüştür. [[Saddam Hüseyin]]'in Türkiye için büyük bir tehlike teşkil ettiğini ve Saddam'ın bölgeyi hakimiyeti altında tutmasına izin verilemeyeceğini savunmuştur. Özal, 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük [[Türkistan]] gezisinden sonra Cumhurbaşkanlığı döneminde vefat etmiştir.

Babası [[Malatya/]]'nın Çırmıktılı yani şimdiki adıyla [[Yeşilyurt, Malatya|Yeşilyurt]] ilçesinin Ünlüoğulları'ndan ailesinden<ref name="çöl">Emin Çölaşan, "Turgut Nereden Koşuyor?-Turgut'un Serüveni (İki Kitap Bir arada)" s. 32 Bilgi Yayınevi, Ankara, 2008</ref> banka memuru Mehmet Sıddık Özal, annesi ise [[Tunceli (il)|Tunceli]] [[Çemişgezek|Çemişgezekli]], ilkokul öğretmeni Hafize Hanım (d. 1906 - ö. 1988)<ref>[http://www.e-tarih.org/makaleler.php?sayfa=makaledetay&makaleno=5551 Tarihten bir yaprak] Sıradışı bir çocuk: Malatyalı Turgut</ref> olan Turgut Özal'ın annesi, [[Kürt]]<ref>{{haber kaynağı|url=http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23081075.asp|başlık=Özal Kürt’üm diyemedi|tarih=20 Nisan 2013|yayımcı=[[Hürriyet (gazete)|Hürriyet]]}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.ilkehaber.com/haber/kurtler-cumhurbaskani-oldu-ama-kurt-olamadi-26228.htm | başlık = ‘Kürtler Cumhurbaşkanı oldu ama Kürt olamadı' | tarih = 22 Mayıs 2013 | yayımcı = Evrensel | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160327165903/http://www.ilkehaber.com/haber/kurtler-cumhurbaskani-oldu-ama-kurt-olamadi-26228.htm | arşivtarihi = 27 Mart 2016}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.turktime.com/haber/ILK-CIKIS-OZAL-DAN-ANNEANNEM-KURT-ISTE-OZAL-DAN-GUL-E-DEVLETIN-ZIRVESININ-KURT-ACILIMI/55079/ | başlık = İlk Çıkış Özal'dan: Anneannem Kürt! İşte Özal'dan Gül'e Devletin Zirvesinin Kürt Açılımı | tarih = 15 Mayıs 2009 | yayımcı = turktime.com | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160530025218/http://www.turktime.com/haber/ILK-CIKIS-OZAL-DAN-ANNEANNEM-KURT-ISTE-OZAL-DAN-GUL-E-DEVLETIN-ZIRVESININ-KURT-ACILIMI/55079/ | arşivtarihi = 30 Mayıs 2016}}</ref> kökenlidirkökenli Hafize Hanımdır (d. 1906 - ö. 1988).<ref>[http://www.e-tarih.org/makaleler.php?sayfa=makaledetay&makaleno=5551 Tarihten bir yaprak] Sıradışı bir çocuk: Malatyalı Turgut</ref> Çocukluğunun bir döneminde pilot olmak isteyen Özal, [[Silifke]]'ye taşındıktan sonra, eşeğin üzerinden düşerek kolundan sakatlandı ve kollarından biri diğerine göre daha kısa kaldı. Bu durum pilot olma isteğinden zorunlu olarak vazgeçmesine neden oldu.<ref name=Malatya>{{Web kaynağı | url = http://www.malatya.gov.tr/malatya/TURGUT.HTM | başlık = Turgut Özal | erişimtarihi = 28 Temmuz 2010 | yayımcı = Malatya Valiliği | arşivurl = http://web.archive.org/web/20100420040031/http://www.malatya.gov.tr:80/malatya/TURGUT.HTM | arşivtarihi = 20 Nisan 2010}}</ref>

4 yaşındayken ailesi [[Bilecik]]'in [[Söğüt, Bilecik|Söğüt]] ilçesine taşındı ve ilköğrenim hayatına burada başladı. Babasının görevi nedeniyle sık sık il değiştirdi. Ortaokulu Mardin'de bitirdi. [[Mardin]]'de lise olmaması nedeniyle, Konya Lisesi'nde eğitimine devam etti. Bu dönem içerisinde kardeşi [[Korkut Özal]] da eşlik etti. Son olarak Kayseri Lisesi'nde lise eğitimini bitirdi. [[İstanbul Teknik Üniversitesi]]'nde [[Elektrik Mühendisliği]]'ni burslu olarak okudu ve 1950 yılında mezun oldu. Mühendislik yapmaya başladı ve kısa bir süre sonra ailesinin isteğiyle evlendiği Ayhan İnal ile 1952 yılında kısa süreli bir birliktelik yaşadı. Bu evlilikten sonra çalıştığı kurum [[Elektrik İşleri Etüd İdaresi]]'nde sekreter olarak görev yapan [[Semra Özal|Semra YeyinmenYeğinmen]] ile evlendi. Evlendikten sonra Amerika'da [[Texas TechTeknoloji Üniversitesi]]'ne ihtisas yapmaya giderek burada ekonomi branşında eğitim aldı. Yine bu evlilikten sonra [[Ahmet Özal|Ahmet]] (d. 1955), Zeynep (d. 1956) ve Efe (d. 1967) adında üç çocuk sahibi oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.haftasonu.com.tr/ask_hikayeleri/04487/ | başlık = Onlar hep el eleydi | erişimtarihi = 28 Temmuz 2010 | yayımcı = Hafta Sonu | arşivurl = http://web.archive.org/web/20100812221309/http://www.haftasonu.com.tr:80/ask_hikayeleri/04487/ | arşivtarihi = 12 Ağustos 2010}}</ref>

Geri döndüğünde EİEİ Genel Müdür Yardımcısı (ya da Genel Direktör Teknik Müşaviri; kayıtlar arasında ikilem mevcut) oldu ve Türkiye'de elektrifikasyon üzerine projelerde çalıştı. 1958 yılında Planlama Komisyonu'nda sekreterya görevini yaptıktan sonra 1959 yılında Ankara Ordonat Okulu'ndaOkulunda [[yedek subay]] oldu. Dönemin [[Devlet Su İşleri]] Genel Müdürü (ve 33 sene sonra 9. Cumhurbaşkanı seçilecek olan) [[Süleyman Demirel]] de, [[27 Mayıs Darbesi]]'nden hemen sonra askere alındı.

Askerliği sonrasında [[Devlet Planlama Teşkilatı]]'nın kuruluşunda çalıştı. 1965 seçimlerinden sonra Süleyman Demirel'in danışmanı olarak görev yaptı. 1967 yılında DPT Müsteşarı oldu. 1971 yılından 1973 yılında kadar Dünya Bankası Sanayi Dairesi'nde danışman olarak çalıştı. Yurda döndükten sonra başta [[Sabancı Holding]] olmak üzere birçok sektördeki, birçok şirket için yönetici olarak çalıştı. Sabancı Holding'deki görevinin Genel Koordinatörlük olduğu belirtilmektedir.

[[1977 Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri|1977 genel seçimleri]]'nde [[Millî Selamet Partisi]]'nden İzmir milletvekili adayı oldu; ancak seçilemedi. [[43. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti|43. Hükümet]] döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı ile DPT Müsteşar vekilliğiVekilliği görevlerine getirildi. [[24 Ocak Kararları]]'nı hazırladı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra, bu politikaları devam ettirmek amacıyla [[44. Türkiye Hükûmeti|Bülend Ulusu]] Hükümeti]]'nde ekonomiden sorumlu Başbakan yardımcılığıYardımcılığı görevine getirildi. Bu göreve getirildikten 22 ay sonra, 14 Temmuz 1982 yılında istifa etti.

20 Mayıs 1983 tarihinde [[Anavatan Partisi]]'ni kurdu. [[1983 Türkiye genel seçimleri]]'nde tarihindeki seçimlerde 400 kişiden oluşan parlamentoda 211 milletvekili çıkararak tek başına iktidar ve [[45. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti|45. Hükümet]]'in Başbakanı oldu. 1984 yerel seçimlerinden de başarıyla çıktı. 13 Nisan 1985 tarihinde yapılan ilk kongrede tekrar genel başkanlığa seçildi.

1987 yılında yapılan genel seçimlerde de 292 milletvekili çıkartarak tekrar çoğunluğu sağladı ve [[46. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti|46. Hükümet]]'in başbakanı oldu. İktidarda bulunduğu 1983-1991 döneminde [[Türkiye]] ekonomisi ortalama yıllık yüzde 5,2 oranında büyüdü. [[Polis Vazife ve Sâlahiyet Kanunu|Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu]]'nu değiştirerek [[Emniyet İstihbarat Daire Başkanlığı]]'nı kurdu.

Ekonomide [[serbest piyasa ekonomisi|serbest piyasa düzeni]]ni esas alan yapısal değişim programı Turgut Özal hükumeti döneminde uygulamaya kondu. 1983-1987 yılları arasında ki başbakanlığı dönemini de içine alan, Türkiye'de [[kişi başına düşen millî gelir|kişi başına düşen milli gelir]] 1980 yılında 1.539 dolar iken 1987 yılında 1.636 dolara<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.islamikariyer.com/ekonomi/1983-1987-turkiye-ekonomisi.html | başlık = 1983-1987 Türkiye Ekonomisi | erişimtarihi = 23 Mayıs 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160325045127/http://www.islamikariyer.com/ekonomi/1983-1987-turkiye-ekonomisi.html | arşivtarihi = 25 Mart 2016}}</ref> yükseldi. Türkiye'yi ithal ikamesi modelinden ihracat önderliğinde büyüme modeline dönüştürmeyi başarmış ve [[Türk Ekonomisi|Türk ekonomisi]] rekabete açılmıştır. Döneminde pek çok Anadolu il ve ilçesinde [[organize sanayi bölgesi]] kurulmuş, Anadolu üretim yapıp doğrudan ihracata yönelmiştir.<ref>{{haber kaynağı|url=http://www.sabah.com.tr/yazarlar/yasar/2014/02/28/28-subat-darbesi-niye-yapildi-1393550738|başlık=28 Şubat darbesi niye yapıldı?|tarih=28 Şubat 2014|yayıncı=[[Sabah (gazete)|Sabah]]|yazar=Süleyman Yaşar}}</ref>

Türkiye'de yaşayan Kürt toplumunun hakları için [[çözüm süreci]]nin ilk aşaması katedildi. [[Kuzey Irak]] lideri [[Mesud Barzani]]'ye uluslararası alanda rahat seyahat edebilmesi amacıyla kırmızı [[Türk pasaportu|Türk Pasaportu]] verdi. Ancak Barzani bu pasaportu 2003 yılında Türkiye'ye iade etti.

Turgut Özal, 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük [[Türkistan]] gezisinden sonra vefat etti. Cenazesine Türkiye'nin dört bir yanından yüzbinlerce kişi akın etti. Tören televizyonlardan canlı yayınlandı, ülkede 3 günlük yas ilan edildi. Dönemin [[Amerika Birleşik Devletleri]] Başkanı, Turgut Özal ile de yakın dost olan [[George H. W. Bush]] beklentilerin aksine cenaze törenine katılmadı. ''"Öldükten sonra beni İstanbul’a defnedin, kıyamete kadar [[Fatih Sultan Mehmed]]'in manevi ruhaniyeti altında bulunmak istiyorum."'' şeklindeki vasiyetine uyularak kendisi tarafından yaptırılan eski başbakan [[Adnan Menderes]]'in anıtmezarının bulunduğu [[Topkapı]]'da, [[Vatan Caddesi]] üzerinde kendisi adına hazırlanan anıt mezara defnedildi.<ref name=Malatya/>