|
== Hayatı==
Orhan Burian 1914'de İstanbul'da doğdu. İlk eğitimini İstanbul'da tamamladı. Lise eğitimini [[Kabataş Erkek Lisesi]]'ni tamamlayıp 1932'de bu liseden mezun oldu. O yaz yapılan yabancı ülkelerde yüksek eğitim yapma imtihanlarına girip başarı ile İngiltere'de dil ve edebiyat üniversite eğitimi yapma bursunu kazanıp İngiltere'ye gönderildi. İngiltere'de bulunan [[Cambridge Üniversitesi]] İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü girdi ve bu bölümü 1936'de bitirdi ve İngiltere'de Cambridge Üniversitesi tarafından verilen ilk üniversite diplomasi olan MA derecesini aldı.
[[Türkiye]]'ye dönünce 1937 sonbaharinda [[Ankara Üniversitesi]]'nin 1936'da yeni açılmış olan [[Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi| Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi]]'nde bulunan İngiliz Filolojisi bölümüne docent olarak atanmıştır. Bu göreve askerlik dolayisyal bir yil ara verdikten sonra tekrar devam etmistir. Bu gorevdegörevde İngilizce Dili ve Edebiyatı diploma öğrencilerine dersler vermistirvermeye başlamıştır. Doçentlik unvanını almak için hazırladığı habiltasyon tezi "Türk İngilizc Münasebeti Başladığı Sırada Ne Mahiyette İdi?” adını taşımaktadır. Bu habiltasyon tezinin ikinci bölümüne ek olarak Londra "Hakluyt Society" tarafından XV. yuzyil son ceyreginde yayımlanan “Kıraliçe Elizabeth’ten Üçüncü Sultan Murad’a Gelen Hediyenin Hikâyesi” başlıklı bir raporun çevirisini eklemiştir. [[1938]] sonunda [[Milli Eğitim Bakanlığı]] görevine gelen [[Hasan Âli Yücel]]'in bazı kültür gelişim ve girişimlerine katkıda bulunup, özellilkle bu bakanlığa bağlı olarak yeniden kurulan "Tercüme Bürosu"nun idare kurulunun kurucu üyelerinden biri olarak Dünya klasiklerinin Türkçe'ye çevrilmesi için yapılan çalışmalara katıldı. Bu girişime bağlı olarak Tercüme Bürosu çalışmaları ile 1946 yılı sonuna kadar 496 tane klasik edebiyat yapıtı Türkçe'ye çevrildi. Bu girişime katkı olarak Orhan Burian İngilizce'de önemli klasiklerinin bazılarının ve özellikle de [[William Shakespeare]]'in [[Hamlet]], [[Macbeth]] ve [[Othello]] (adl)önemli tragedya ve komedi tiyatro oyunlarının çevirilerini yapmıştır. Ayrıca 1940'da kurulan Ankara Devlet Konservatuarı'nda Batı edebiyatı ve tiyatro dersleri de vermiştir. ▼Orhan Burian 18 Mart [[1914]]'de İstanbul'da Uskudar'in Baglarbasi semtinde doğmustur.<ref name="arikan">Arıkan, Zeki, <2002) ''Kırkın Kapısındaki Genç: Orhan Burian'', İstanbul: İzmir Büyük Sehir Belediyesi Yayınları</ref> <ref name="canpolat">Canpolat, Müge (2003) ''Türkiye'de Deneme ve Eleştirinin Gelişiminde Orhan Burian'in Yeri" Bilkent Universitesi Turk Edebiyati Bolumu Master Tezi [[http://www.thesis.bilkent.edu.tr/0002421.pdf ]"</ref>Babasi Recep Pasa Istanbul'da bulunan son Osmanli hukumetinin tutucusu olup Ankara'da bulunan [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Pasa]] milli hukumeti aleyhinde idi.<ref>Z. Arikan babasinin Istanbul'da bulunan son Osmanli hukumetlerinin birinde Dahiliye Nezâreti|dahiliye naziri]] oldugunu bildirmektedir; ama elimizde bulunan son Osmanli Dahiliye Nazirlari listeleri icinde ismi bulunmaktadir.</ref>Annesi son donem Osmanli devleti ilerigelenlerinden olan Agah Pasa'nin kizi olan Mihriban Hanim'di. Mihriman Hanim gayet iyi kulturlu, derin egitimli ve uc yabanci dili iyi bilen bir Osmanli hanimefendisi idi.<ref name="arikan"/> <ref name="canpolat"/>
1947 yılında Orhan Burian Fullbright bursu ile [[Amerika Birleşik Devletleri]]'ne gitmiştir. Burada [[Princeton Üniversitesi]]'nde iki yıl ABD üniversite eğitim sistemi hakkında tetkik ve araştırmalarda bulunmuştur. Bu arada [[ABD edebiyatı|Amerikan edebiyatı]] derslerini de takip etmiştir. <ref name="arikan"/> <ref name="canpolat"/>▼[[Turk Kurtulus Savasi]] kazanilip Istanbul hukumeti lahvedilince Orhan Burian'in babasi Recep Pasa ailesini geride birakip Istanbul'dan firar edip Bulgaristan'a siginmistir. Annesi ise babasiz yetim kalan ailesi ile Bursa'ya gidip orada yerlesmistir. Orhan Burian haziraladi "Hal Tercumem" adli hatira deneme makalesinde Bursa'da ailenin cok sikintili zamanlara yasadigini bildirmistir Ilk egitimini almak icin Bursa’da Gedikpasa Amerikan, Fevziye ve Bursa Amerikan okullarina devam ettigini ve ilk egitimini 1926'da Bursa Bizim Mektep'te tamamladigini bildirir. Lise eğitimini Istanbul, [[Kabataş Erkek Lisesi]]'ni tamamlayıp 1932'de bu liseden mezun oldu.<ref name="arikan"/> <ref name="canpolat"/>O yaz yapılan yabancı ülkelerde yüksek eğitim yapma imtihanlarına girip başarı ile İngiltere'de dil ve edebiyat üniversite eğitimi yapma bursunu kazanıp İngiltere'ye gönderildi. 1933'de İngiltere'de bulunan [[Cambridge Üniversitesi]] İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü girdi ve bu bölümü 1936'de bitirdi. İngiltere'de Cambridge Üniversitesi tarafından verilen ilk üniversite diplomasi olan MA derecesini aldı. Daha İngiltere’de ögrenciyken hazirladigi makaleler ve ceviriler ile Istanbul'un kultur cevrelerinde tanınmaya başlamisti. <ref name="arikan"/> <ref name="canpolat"/><ref name="arikan"/> <ref name="canpolat"/>
[[Türkiye]]'ye dönüşünden sonra 1951 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde [[İngiliz edebiyatı]] profesörlüğüne terfi etmiştiretti. ▼▲[[Türkiye]]'ye dönünce 1937 sonbaharinda [[Ankara Üniversitesi]]'nin 1936'da yeni açılmış olan [[Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi| Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi]]'nde bulunan İngiliz Filolojisi bölümüne docent olarak atanmıştır. Bu göreve askerlik dolayisyal bir yil ara verdikten sonra tekrar devam etmistir. Bu gorevde İngilizce Dili ve Edebiyatı diploma öğrencilerine dersler vermistir. Doçentlik unvanını almak için hazırladığı habiltasyon tezi "Türk İngilizc Münasebeti Başladığı Sırada Ne Mahiyette İdi?” adını taşımaktadır. Bu habiltasyon tezinin ikinci bölümüne ek olarak Londra "Hakluyt Society" tarafından XV. yuzyil son ceyreginde yayımlanan “Kıraliçe Elizabeth’ten Üçüncü Sultan Murad’a Gelen Hediyenin Hikâyesi” başlıklı bir raporun çevirisini eklemiştir. [[1938]] sonunda [[Milli Eğitim Bakanlığı]] görevine gelen [[Hasan Âli Yücel]]'in bazı kültür gelişim ve girişimlerine katkıda bulunup, özellilkle bu bakanlığa bağlı olarak yeniden kurulan "Tercüme Bürosu"nun idare kurulunun kurucu üyelerinden biri olarak Dünya klasiklerinin Türkçe'ye çevrilmesi için yapılan çalışmalara katıldı. Bu girişime bağlı olarak Tercüme Bürosu çalışmaları ile 1946 yılı sonuna kadar 496 tane klasik edebiyat yapıtı Türkçe'ye çevrildi. Bu girişime katkı olarak Orhan Burian İngilizce'de önemli klasiklerinin bazılarının ve özellikle de [[William Shakespeare]]'in [[Hamlet]], [[Macbeth]] ve [[Othello]] (adl)önemli tragedya ve komedi tiyatro oyunlarının çevirilerini yapmıştır. Ayrıca 1940'da kurulan Ankara Devlet Konservatuarı'nda Batı edebiyatı ve tiyatro dersleri de vermiştir.
Yazın hayatına aylık olarak yayınlanan [[Yücel (dergi)|Yücel Dergisi]]'nde denemeler yazarak başlamisbaşladı ve dergide 15 yıl görev yapmistıryaptı. Yücel Dergisi'nin kapanması üzerine arkadaşı [[Vedat Günyol]] ile aylık yayınlanan Ufuklar Dergisi'ni kurmusturkurdu. Burian bu dergide ölüm tarihine kadar görev yapmistıryaptı. ▼▲1947 yılında Orhan Burian Fullbright bursu ile [[Amerika Birleşik Devletleri]]'ne gitmiştir. Burada [[Princeton Üniversitesi]]'nde iki yıl ABD üniversite eğitim sistemi hakkında tetkik ve araştırmalarda bulunmuştur. Bu arada [[ABD edebiyatı|Amerikan edebiyatı]] derslerini de takip etmiştir. <ref name="arikan"/> <ref name="canpolat"/>
Orhan Burian [[düşünce özgürlüğü]]nü ve [[Hümanizm|hümanist]] dünya görüşünü savunmuş; düşünce, sanat ve toplum gibi konular üzerine yazılar yazarak tanınmıştır. <ref>{{kitap kaynağı|başlık=Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi 4. cilt|sayfa=2018|basım=[[Milliyet (gazete)|Milliyet]]}}</ref>▼▲[[Türkiye]]'ye dönüşünden sonra 1951 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde [[İngiliz edebiyatı]] profesörlüğüne terfi etmiştir.
1952 yılında, UNESCO Türkiye Komisyonu Genel Kurulu ve Yönetim Kurulu üyeliklerine seçilmiştir. <ref name="arikan"/> <ref name="canpolat"/>
1952 yıli sonlarında hastalanmis ve mide kanserine muzdarip oldugu teshis edilmis ve buna karsi Ankara Gulhane Askeri Tip Hastanesinde tedavi gormeye baslamistir. Bu tedaviyi gormekte iken 5 Mayis 1953'de 39 yasinda iken vefat etmstir.<ref name="arikan"/> <ref name="canpolat"/>
▲Yazın hayatına aylık olarak yayınlanan [[Yücel (dergi)|Yücel Dergisi]]'nde denemeler yazarak başlamis ve dergide 15 yıl görev yapmistır. Yücel Dergisi'nin kapanması üzerine arkadaşı [[Vedat Günyol]] ile aylık yayınlanan Ufuklar Dergisi'ni kurmustur. Burian bu dergide ölüm tarihine kadar görev yapmistır.
▲Orhan Burian [[düşünce özgürlüğü]]nü ve [[Hümanizm|hümanist]] dünya görüşünü savunmuş; düşünce, sanat ve toplum gibi konular üzerine yazılar yazarak tanınmıştır.
Orhan Burian'ın ölümünden yıllar sonra birkaç defa anısına eserler yazılmış ve hazırladığı eserler derlenip yeniden bastırılmıştır. 2006'da Zeki Arıkan, Orhan Burian'ın 1950-1952'de günlüğüne yazdığı hatıralarını ''Günlük (1950-1952)'' adlı eserde ve yazmış olduğu ciddi konulu mektuplarından seçilip redate edilmiş "Mektuplar'' adlı bir diğer eserde derlemiş ve bu kitaplar Yapı Kredi Yayınları arasında bastırımıştır <ref>Günümüzde mevcudu tükenmiş olan bu yayınlar için bakınız: Melike Çakan " İngiliz Filolojisi ve filolojik diğer tercihler hakkında bir blog'' [[http://www.penguenlerdeucabilir.com]] (Erişim tarihi: 8/ Ekim/2016) </ref>.
2003 yılında Orhan Burian "TÜBA- Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü"ne layık görülmüştür. "Denemeler, Eleştiriler" adlı ilk derlenip hazırlanıp yayımlanması Vedat .. Günyol tarafından yapılan denemeler ve eleştirmeleri yeniden basılıp yayınlanmıştır<ref>[https://satis.tuba.gov.tr/tueba-bilim-ve-duesuen-dizini/denemeler-elestiriler-orhan-burian "Denemeler-Eleştiriler" derlemesinin yeni edisyonu ]</ref>
== Seçilmiş eserleri==
Orhan Burian'in eserlerinin bibliyografyasini 1959'da hazirlayan S.N.Ozerdim yaklasik toplam 240 kitap ve makele ismi vermektedir.<ref> Özerdim, Sami N. (1958) “Prof. Orhan Burian Bibliyografyası” ''Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt:16. Fasikul: 3-4 (Eylül)'' say, 83-95.</ref>M.Canpolat master tezinde Orhan Burian'in dil ve edebiyat konulu yazıları sayisinin yaklaşık 110, kültür ve sanat ile ilgili yazılarının sayısınin yaklasik 50, Türkçeye çevirdiği kısa yapıt sayısı ise yaklasik 40 oldugunu aciklamaktadir.<ref name="canpolat"/>Burada ancak secilmis eserlerinin isimleri verilmektedir:
== Eserleri==
;Dergilerde makaleler
* 1936: “Edebî Eser ve Edebî Tenkit Hakkında I”. ''Yücel c.3 no.13 (Mart)'' say. 18-19.
* 1936: “Edebî Eser ve Edebî Tenkit Hakkında II”. ''Yücel c.3 n.14 (Nisan)'' say.61-62.
* 1936: “İki Nesirci”. ''Yücel c.3 no.18 (Ağustos)'' say.253-54.
* 1936: “Essay Hakkında”.''Yücel c. 4 no.16 (Haziran)'' say. 142-144.
* 1936: "Almanya’da Sanat Tenkidi". ''Yücel c.4-5 No.25 (İkinci Teşrin)'' say. 96-97.
* 1938: “Edebiyatımızın Asıl Noksanı”. ''Yücel c.6 no.36 (Şubat)'': 257.
* 1953: “Kanun Dili Kimin İşi?” ''Ufuklar c.2 no.13 (Şubat)'': say. 2-4.
;Şiir antolojisi ve derlenen denemeleri
* 1946 2. baskı : der. ''Kurtuluştan Sonrakiler''. İstanbul: Yücel Yayınevi, .
* 19461993: 2(ed. baskı : der.Günyol, Vedat) ''KurtuluştanDenemeler SonrakilerEleştiriler''. İstanbul: YücelCem Yayınevi,
; Derlenen denemeleri
* 1993: (ed. Günyol, Vedat) ''Denemeler Eleştiriler''. İstanbul: Cem Yayınevi,
* 2004: Burian, Orhan ''Denemeler Eleştiriler''. İstanbul: TÜBA Türk Bilimler Akademisi ISBN:9789758593651
** “Benim Dünyam”. say.16-18.
** “Renaissance”. say.36-37.
** “Ödüller Üzerine”. say.269-271.
** “Üniversitelerimiz”. say. 279-283.<ref>Özerdim, Sami N. (1958) “Prof. Orhan Burian Bibliyografyası” ''Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt:16. Fasikul: 3-4 (Eylül)'': say, 83-95.</ref>
; Hatıralar
* Burian, Orhan (ed. Arıkan, Zeki) (2006) ''Günlük (1950-1952)'', İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
* Burian, Orhan (ed. Arıkan, Zeki) (2006) ''Mektuplar'', İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
; Ingilizce filoloji dali uzerinde bilimesl ceviriler ve makaleler
*1938: ''Byron ve Türkler''
*1949: “Goethe ile Byron”
*1949: “Emerson Göziyle Goethe”
*1949: “İngiltere’de Yazılmış İlk Türkçe Şiirler”
*1951: “Kıraliçe Elizabeth’ten Üçüncü Sultan Murad’a Gelen Hediyenin Hikayesi” (çeviri),
*1951: “Türk-İngiliz Münasebetlerinin İlk Yılları”
*1951: “Türkiye Hakkında Dört İngiliz Seyahatnamesi”
*1952: "Bâbıâli Nezdinde Üçüncü İngiliz Elçisi Lello’nun Muhtırası (çeviri),
*1952: “Üç Yüzyıl Önce Memleketimizi Gezen İngilizlerden Peter Mundy”
*1955: "William Shakespeare: Hayatı, Sanatı, Eserleri (Vedat Günyol tarafindan O.Burian'in notlarindan derleme)
; Seçilmiş çeviri eserleri:
* J. M. Barrie, ''Kabahat Kendimizde''
* Aldous Huxley, ''Yeni Dünya''
* Arthur Miller, ''Satıcının Ölümü''
* Eugene O’Neil, ''Karağaçlar Altında''
* J. M. Synge, ''Denize Giden Atlılar ''
* Rabindranath Tagore, ''Bahçıvan''
* William Shakespeare, ''Atinalı Timon''
* ( ), ''Beğendiğiniz Gibi''
* ( }, ''Hamlet''
* ( ), ''Macbeth''
* ( ), ''Othello
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
== Dis kaynaklar ==
* {{kitap kaynağı|başlık=Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi c.4. |sayfa=2018| basım=[[Milliyet (gazete)|Milliyet]]}}
* {{kitap kaynağı|isim=Arıkan|ilkisim= Zeki,|tarih=2002|başlık=Kırkın Kapısındaki Genç: Orhan Burian|yer=İstanbul\Yayimci=İzmir Büyük Sehir Belediyesi Yayınları}}
* Özerdim, Sami N. (1958) “Prof. Orhan Burian Bibliyografyası” ''Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt:16. Fasikul: 3-4 (Eylül)'' say, 83-95
* ''Ed.:Bilinmeyen'', (1953) ''Orhan Burian'' Özel sayi No. 5, İstanbul: Yücel Yayınevi
== Dış bağlantılar ==
* Canpolat, Müge (2003) "[http://www.thesis.bilkent.edu.tr/0002421.pdf Türkiye'de Deneme ve Eleştirinin Gelişiminde Orhan Burian'in Yeri]"
* Canpolat, Müge (2003) " Türkiye'de Deneme ve Eleştirinin Gelişiminde Orhan Burian'in Yeri", Ankara Bilkent Universitesi Turk Ebebiyat Bolumu Master Tezi [[http://www.thesis.bilkent.edu.tr/0002421.pdf]]
{{DEFAULTSORT:Burian, Orhan}}
[[Kategori:1914 doğumlular]]
[[Kategori:İstanbul doğumlu yazarlar]]
[[Kategori:Kabataş Erkek Lisesi mezunları]]
[[Kategori:Cambridge Üniversitesi mezunları]]
[[Kategori:Türk akademisyenler]]
[[Kategori:Türk eleştirmenler]]
[[Kategori:Türk deneme yazarları]]
| 