Kadınlar saltanatı: Revizyonlar arasındaki fark

Hürrem Sultan Osmanlı tarihinde bir padişahla resmi nikahla evlenmiş ilk [[Haseki Sultan]] (padişahın en gözde eşi) olma özelliğini taşımaktadır. Bu evlilik [[Kanuni Sultan Süleyman]]'ın daha önceki nikahsız eşi olan [[Mahidevran Sultan]]'ın etkisinin azalmasına neden olmuştur. Ancak Mahidevran Sultan yeniçeriler tarafından çok sevilen ve geleceğin padişahı gözüyle bakılan [[Şehzade Mustafa]]'nın annesi olarak hala müstakbel Valide Sultan durumundaydı. Ayrıca Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı olan [[Pargalı Damat İbrahim Paşa|İbrahim Paşa]] da padişaha kardeş kadar yakın ve güçlü bir devlet adamıydı.

İbrahim Paşa'nın [[1536]] yılında, Şehzade Mustafa'nın ise [[1553]] yılında <ref>{{Web kaynağı | url = http://www.radikal.com.tr/yazarlar/oral_calislar/sehzade_mustafa_oldurulmeseydi-1290007 | başlık = Şehzade Mustafa öldürülmeseydi... | tarih = 10 Şubat 2015 | erişimtarihi = 25 Şubat 2015 | yazar = Oral Çalışlar | yayıncı = radikal.com.tr | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150630164628/http://www.radikal.com.tr/yazarlar/oral_calislar/sehzade_mustafa_oldurulmeseydi-1290007 | arşivtarihi = 30 Haziran 2015}}</ref> Kanuni'nin emriyle öldürülmelerinden sonra Hürrem Sultan büyük bir güç kazandı. Birçok tarihçi Kanuni’nin [[1553]] yılında Şehzade Mustafa’yı öldürtmesini Hürrem Sultan’ın etkisine bağlarlar.<ref>Rüknü Özkök - Mustafa Barış Özkök: ''Malazgirt'ten Dumlupınar'a'' sf.150 ISBN 978-605-111-252-7</ref> Bu sayede Hürrem Sultan'ın oğlu [[II. Selim]]’e padişahlık yolu açılmış oldu.

[[III. Mehmed]]'in eşi olan Handan Sultan, 1603 yılının sonlarında [[I. Ahmed]]'in tahta çıkması ile Valide Sultan makamını almıştır.<ref>İnkırazın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi" Divan-Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi, cilt:14, sayı:27, 2009/1</ref> Vefat ettiği 1605 veya Naima Tarihi'ne göre 1606 tarihinin 27 Kasım'ına kadar oğlu ve devletteki işleyiş üzerinde oldukça etkili olmuştur. Ağabeyi Şehzade Mahmud'un ölümünden dolayı derinden yaralanan Sultan Ahmed'i teselli etmek de Handan Sultan'a düşmüştür. Birçok cariye getirterek hem Şehzade Mustafa tehlikesinin atlatılması için bir torununun olmasını hem de soyun oğlundan devam etmesini sağlamak istemiştir.<ref name="ReferenceA">ASVe, SDC, filza 60, fol. 11r (18 Eylül 1604 tarihli rapor)</ref> I. Ahmed'in ve [[I. Mustafa|Şehzade Mustafa]]'nın, 1604 yılının ilk zamanlarında geçirdikleri kızamık hastalığı sonucu hanedanın yok olma korkusuyla kardeş katli fikri ertelendi. Ancak hastalıktan iyileştikten sonra kafes sistemi gelene kadar Şehzade Mustafa'nın öldürülme fikrinin çok yaygın olduğu yabancı kaynaklarda bildirilmektedir. Bu nedenle Handan Valide Sultan ise alayı ile dolaşırken Şehzade Mustafa'yı da yanından hiç ayırmıyordu.<ref>ASVe, SDC, filza 60, fol. 11r (18 Eylül 1604 tarihli rapor)<name="ReferenceA"/ref>

Oğlu çocuk yaşta tahta tahta geçtiğinden yapılan atamalarda, Safiye Sultan'a yakın isimlerin azledilmesinde ve haremden çoğu başka güç odaklarına bağlı kişilerin gönderilip sarayın büyük bir kısmının boşaltılıp temizlemesi bu döneme rastlamıştır.<ref>Günhan Börekçi, FACTIONS AND FAVORITES AT THE COURTS OF SULTAN AHMED I (r. 1603-17) AND HIS IMMEDIATE PREDECESSORS, Sayfa:126</ref> Leslie Pierce'e göre Handan Sultan oğlu adına bizzat devleti yönetiyordu.<ref>Imperial Harem : Women and Sovereignty in the Ottoman Empire 1993, Oxford University Press, <nowiki>ISBN 0-19-508677-5</nowiki></ref> Oluşturduğu yönetici bir kademe ile ilk yıllarda etkili siyaset yürüten [[Valide sultan]]'ın yanında Şeyhülislam [[Ebülmeyamin Mustafa Efendi]] ve [[Cerrah Mehmed Paşa]] vardı.<ref>Günhan Börekçi, Encyclopedia of The Ottoman Empire, Sayfa:23</ref> Fakat kısa süren ömrü ve Valide Sultan'lığı sebebiyle kayınvalidesi Safiye Sultan veya gelini Kösem Sultan kadar adını duyuramamıştır.

I. Ahmet’in eşi [[Kösem Sultan]], eşinin padişahlığı döneminde sarayda fazla etkili değildi. Ancak eşinin ölümünden sonra politikaya karışmaya başladı. Daha sonra tahta çıkacak olan [[IV. Murat]] ve [[İbrahim]]'in annesiydi. Fakat eşinin başka bir kadından doğmuş bir oğlu olan [[II. Osman]] daha önce tahta çıkınca Eski Saray’a gönderildi. Kendi çocukları padişah olunca yeniden saraya dönüp kısa zamanda büyük bir otorite sahibi oldu. 11 yaşında tahta geçen oğlu [[IV. Murat]]’ın çocukluk dönemindeki naiplik görevi ile daha sonra diğer oğlu [[I. İbrahim|İbrahim]]’in yönetimdeki zayıflığı, Kösem Sultan’ı imparatorluğun en önemli yöneticilerinden biri haline getirdi. <ref>Rüknü Özkök - Mustafa Barış Özkök: ''Malazgirt'ten Dumlupınar'a'' sf.182,183 ISBN 978-605-111-252-7</ref>

Kösem Sultan Anadolu'daki isyanları bastırmak için birçok girişimde bulunmuş ve en dikkat çekici olan Abaza Mehmet Paşa isyanı son bulmuştur. Kendisi anarşi döneminde ülkeyi toparlama konusunda yoğun bir çaba sarf etti. Kösem Sultan, yaklaşık 10 yıllık saltanatı boyunca 8 veziriazam, 9 defterdar değiştirmiştir. Bunun yanında muhtaçlar için aşevleri açtı, hayır kurumları yaptırdı, borçları yüzünden hapishaneye düşmüş olan mahkûmların borçlarını ödeyerek onları hapisten kurtardı ve fakir kızların çeyizlerini düzerek onları evlendirdi. Bu icraatleri ilk döneminde toplum ve bürokrasi çevrelerinde takdir görmüştür.

Oğulari [[Şehzade Süleyman]] ve [[Şehzade Kasım]]'ı IV. Murad tarafından katledilmesine engel olamadı; ancak İbrahim’in katlini; onun saltanat yükünü kaldıramayacak kadar aciz olduğunu ileri sürüp, katledilmesine mani olabildi. Padişahın genç yaşta ölümü üzerine tahta Kösem Sultan'ın diğer oğlu İbrahim çıktı. I. İbrahim şehzadeliği döneminde sürekli öldürülme korkusu yaşadığı için psikolojisi bozuktu ve bu durum Osmanlı’da yönetim boşluğu doğurmuştur. Başkentte yeni çekişmeler baş göstermiştir: Kapıkulu askerleri, ulemalar, vezirler ve saray erkânı iktidarda daha fazla nasıl söz sahibi olabileceklerinin ince hesaplarını yapmaya başlamışlardır. Otorite boşluğu bu tür çekişmelere neden olduğundan; öteden beri yönetmeye hevesli olan Kösem Sultan harekete geçerek; bir kukla padişah olarak öne çıkardığı oğlu İbrahim döneminde yeniden devlet işlerinde aktif görev üstlenmiştir.