Topal Osman Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

'''Topal Osman Paşa''' (d. 1663? Mora - ö. 1733, [[Kerkük]]), [[I. Mahmud]] saltanatında 21 Eylül 1731 - 12 Mart 1732 tarihleri arasında altı ay iki gün sadrazamlık yapmış [[Osmanlı]] devlet adamıdır.

[[Mora (bölge)|Mora]]'da yerleşik bir [[Türk]] ailesindendir. Babasi Konya asıllı ama Mora'ya yerleşmiş olan Bekir Ağa'dır.<ref name="yaşamyapıt"><Yaşaroğlu, Kamil "Osman Paşa (Topal)" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.414 ISBN: 975-08-0072-9</ref>[[İstanbul]]'a gelince sarayda [[koz bekçileri]] ocağına kaydedilmiş bir süre hizmet verdikten sonra [[pandolbaşı]] olarak saray bahçelerinde görev yapmıştır. <ref name="sicılliosmani">Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN: 975-333-0383 C.III s.428 [http://archive.org/details/sicilliosmani01sruoft]</ref> 21 yaşında padişah emriyle denizden [[Mısır]]'a gitmekkte iken Mısır sahili açıklarinda bir [[İspanyol]] korsan gemisi tarafından esir edilerek [[Malta]]'ya götürülmüştür. Bu arada bacağıgndan yaralanmış hayatinin sonuna kadar kötürüm kalmis ve lakabi "topal" olmuştur. Fidyesi ödendikten sonra, Malta liman komutani bir Fransiz'in himmetiyle, bir [[Fransız]] gemisiyle [[Dimyat]]'a götürülüp serbest bırakılmıştir <ref>[http://ktp.isam.org.tr/pdfdkm/19/dkm190997.pdf "Topal Othman Pasha" ''Encyclopedia of Islam'' C.X. s.554-556 ]</ref>

1711'de [[Prut Savaşı]]'ne katılmıştır. 1714'de [[Mora]]'da [[Martalosbaşılık]] yapmış; [[1715-1718 Osmanlı-Avusturya-Venedik Savaşı]]'nda Mora'nın Venediklilerden geri alınması savaşında başarılı hizmet görmüştür. Mora seferinde [[Korent]] şehirine yapılan taarruzu yönetmiştir. 1715'te [[beylerbeyi]] olarak Turhala mutasarrıflığına; 1716'da Mora Seraskerliğine tayin oldu. [[Avusturya Arşidüklüğü|Avusturya]] ve [[Venedik]] ile devam eden savaşta bir Venedik fırkateynini mürettebatıyla esir aldığı için [[Preveze]] ve [[Dubnice]] tarafları da idaresine verildi. 1718'de [[İnebahtı]] muhafızlığına getirildi. 1718 Pasarofça Antlaşması'ndan sonra Mart 1718 [[Bosna]] Valisi, ardından İnebahtı Muhafızlığı , 1721'de [[Rumeli]] Valisi, Ağustos/Eylül 1727'de tekrar Bosna valisi; Ocak-Şubat 1728'de [[Vıdın]] valisi yapıldı.<ref name="sicılliosmani"/> 1731'e kadar [[Arnavutluk]] ve [[Selanik]]'i kaza kaza gezerek eşkıya teftişi de yaptı.

Aynı dönemde Fransız asıllı Comte de Bonneval [[Humbaracı Ahmet Paşa|Ahmet]] adını alarak din değiştirmiş ve İstanbul'a getirtilerek surat topçusu, humbaracı ocağının reformuma görevlendirilmiştir. 12 Mart 1732'de Topal Osman Paşa yaklaşık 68 yaşında iken ihtiyarlığı ve halsizliğinden dolayı istifa etti.<ref name="yaşamyapıt"/>

O yıl [[Trabzon]] Valiliği'ne atandı. Ocak 1732 [[Ahmet Paşa Antlaşması]] ne Osmanlıları ne de İranlıları memnun etmemişti. 1733'te İran'da Tahmasp'in Safaviye saltanatını temin etmiş olan "Tahmasp Kulu Han" yani [[Nadir Şah|Nadi Han]] bu antlaşmadan hoşlanmamıştı. Afganlarla yaptığı savaştan [[İsfahan]]'a geri dönüp Şah Tahmasp'i İran tahtından indirip İran'da iktidarı tamamen ele geçirdi. Nadir Han Osmanlı Bağdat valisi olan Ahmet Paşa'ya bir mektupla [[Ahmet Paşa Antlaşması]]'nı kabul etmediğini ve Osmanlı-İran savaşının devam ettiğini bildirdi. Osmanlı Devleti hemen harekete geçti ve [[1735-1736 Osmanlı-İran Savaşı]] başladı. <ref name="uzunçarsılı">Uzunçarsılı, İsmail Hakkı (1995), '' Osmanlı Tarihi İV. Cilt 1. Kısım:Karlofça Antlaşmasından XVİİİ. Yüzyılın Sonlarına Kadar'' Ankara:Türk Tarih Kurumu (5. Baskı) ISBN 975-16-0015-4n s.223-226</ref>

Nadir Han [[Kerkük]] üzerinden Bağdad'a yürümeye başladı ve 100.000 kişilik bir ordu ile Bağdad önüne geldi. Irak cephesi seraskeri olan Bağdad valisi Ahmed Paşa idi ve Bağdad 'da kuşatma altında kalınca bu cephe serdarlığını yapamaz oldu. Bunun için Osmanlı Bağdad kuşatmasını kırmak için 1735'de Erzurum Valisi olan Topal Osman Paşa [[Tiflis]] muhafızı tayin edildi ve İran seraskeri yapıldı. Topal Osman Paşa 100.000 kişilik bir Osmanlı ordusuyla güneye inip Kerkük'ü geçip Samerar adlı bir mevkide İran ordusuna yaklaştı. Nadir Han Bağdad etrafında 12.000 kişilik bir birlik bırakarak 70.000 kadar büyük bir ordu ile Topal Osman Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunu karşılamaya koyuldu. 20 Temmuz 1633'de Bağdad'a yürüyüşle 12 saat uzaklıkta '''Docum (Düleyicik)''' mevkinde iki ordu "Docum Muharebesi"'ne girişti. 9 saat süren bir savaştan sonra Topal Osman Paşa ve Osmanlı ordusu galip geldi. İranlı Nadir Han yaralı olarak kaçmayı başardı. Osmanlı ordusu büyük miktarda İran savaş levazimatı eline geçirdi. Bağdad'ı 6-7 ay kuşatan İran birlikleri de çekilmeye zorlandılar ve de Bağdad kuşatmadan kurtarıldı. <ref name="uzunçarsılı"/>

Nadir Han "Docum Muharebesi"'nde mağlup olmuş; büyük zayiat vermiş ve Hamedan'a çekilmişti. Fakat savaşdan vazgeçmemişti. Önce Musul tarsfina bir taaruz yoklaması yaptı. Sonra güya barış müzakereleri için haberler gönderdi. Ama yeni bir hücuma hazırlığa devam etti. <ref name="uzunçarsılı"/>

Osmanlı ordusu ilkbaharda yeniden toplanmak üzere terhisler yapmış zayıf ve dağınık halde Kerkük önlerinde bir ordugahta bulunmakta idi. Nadir Han bunu fırsat bilerek Kerkük önünde dağınık halde kampta bulunan Osmanlı ordusuna bir baskın taaruza geçti. Kasım 1733'de yapılan "Kerkük Muharebesi"'nde Osmanlı güçleri bozuldu. Osmanlı İran seraskeri bu muharebede savaşarak hayatını kaybetti. <ref name="uzunçarsılı"/>

Kaynaklarda Topal Osman Paşa'nın [[Mora (Bölge)|Mora]]'da [[Tripoliçe]] şehrinde çarşı içinde bir camii yaptırdığını bildirirler.