Vikipedi

Werner Heisenberg: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k Popüler kültürdeki yeri
Kibele (mesaj | katkılar)
Devriyeler
127.530 değişiklik
telifsiz sürüme dönüş
1. satır:
{{düzenle|Haziran 2014}}
{{kaynaksız}}
{{Kişi bilgi kutusu
| isim = '''Werner Heisenberg'''
| resim = Bundesarchiv Bild183-R57262, Werner Heisenberg.jpg
| resim_boyutu =
| başlık = [[Nobel Ödülü|Nobel]] ''Fizik ödüllü'', kendi ismiyle anılan [[Belirsizlik İlkesi]]'ni bulan Alman fizikçi
| doğum_tarihi = {{Doğum[[5 tarihi|Aralık]] [[1901|12|5}}]]
| uyruk = Alman
| doğum_adı = heissenberg
| doğum_yeri = [[Würzburg]], [[Almanya]]
| ölüm_tarihi = {{Ölüm[[1 tarihiŞubat]] ve yaşı|[[1976|2|1|1901|12|5}}]]
| ölüm_yeri = [[Münih]], [[Almanya]]
| ikamet =
Satır 18 ⟶ 16:
| meslek =
| imza =
| ödülleri = Nobel Fizik Ödülü
| ödülleri = * Brüksel Üniversitesi, Karlsruhe Teknoloji Üniversite ve Budapeşte Üniversitesi’nden onursal doktora
* Bavyera Nişanı
* Romano Guardini Ödülü
* Şovalye Nişanı (Sivil Sınıf)
* Londra Kraliyet Topluluğu üyeliği
* Göttingen, Bavarya, Saksonya, Prusya, İsviçre, Romanya, Norveç, İspanya, Hollanda, Roma Bilim Akademileri üyeliği, Almanya Leopoldina Bilim Akademisi, Amerikan Bilimler Akademisi üyeliği
* 1932 - Nobel Fizik Ödülü “kuantum mekaniğinin inşası, hidrojenin alotropik şekillerinin keşfine imkan sağlayan uygulamaları” üzerine
* 1933 - Alman Fizik Derneği Max Planck Madalyası
| website =
| dipnotlar =
}}
'''Karl Werner Heisenberg''', [[5 Aralık]] [[1901]] [[Würzburg]]'da doğdu, [[1 Şubat]] [[1976]] [[Münih]]'te öldü. Kendi ismiyle anılan [[Belirsizlik İlkesi]]'ni bulan Alman fizikçi, [[atom]] yapısı bilgisine katkılarından dolayı [[1932]] yılında fizik dalında [[Nobel Ödülü|Nobel Ödülü'ne]] layık görüldü.
'''Werner Karl Heisenberg''' (5 Aralık 1901-1 Şubat 1976), Alman kuramsal fizikçi ve [https://tr.wikipedia.org/wiki/Kuantum_mekani%C4%9Fi kuantum (nicem) mekaniğin] en önemli yaratıcılarından biridir.
 
[[Dosya:Heisenberg,Werner 1926.jpeg|thumb|upright|left|Heisenberg (1926)]]
Çalışmalarını 1925 yılında önemli bir makale ile yayınladı. Daha sonra [[Max Born]] ve [[Pascual Jordan]] ile yayınladığı makalelerde kuantum mekaniğinin matris formulasyonu büyük ölçüde geliştirildi. 1927 yılında felsefesi üzerine kurduğu ve kendisiyle özdeşleşen belirsizlik ilkesini yayınladı. Heisenberg kuantum mekaniğine katkılarından dolayı 1932 yılında Nobel Fizik Ödülü’ne layık görüldü. Ayrıca türbülanslı akışların hidrodinamik kuramları, atom çekirdeği, ferromanyetizm, kozmik (evren) ışını ve atomaltı parçacıkları gibi alanlara önemli katkılar yaptı ve [[Karlsruhe]]'de ilk Batı Almanya atom reaktörü tasarımında görev aldı. [[II. Dünya Savaşı]] boyunca atom araştırmaları konusundaki çalışmaları üzerine önemli tartışmalar döndü.
Münih Üniversitesi'nde [[Arnold Sommerfeld]] ile beraber araştırmalar yaptı. Daha sonra [[Max Born]], [[David Hilbert]] ve [[Niels Bohr]] gibi meşhur fizikçilerle çalıştı. [[1941]] yılında [[atom bombası]] yapımında [[Almanya]]'ya destek olması için Bohr'u ikna etmeye çalıştı, ancak ahlaki nedenler yüzünden Bohr teklifi redetti.
 
Heisenberg ([[1925]]'te) ve [[Erwin Schrödinger]] ([[1926]]'da) çok yakın zamanlarda birbirlerinden bağımsız olarak atomun kuantum (dalga) mekaniğini farklı olarak, fakat matematik yönünden eşit şekilde formüllendirdiler. Bu teoriler [[1928]] senesinde [[İngiliz]] teori fizikçisi [[Paul Dirac]] tarafından genişletilip geliştirildi. [[1927]]'de Leipzig Üniversitesi fizik profesörlüğüne tayin edildi. Aynı yıl meşhur [[belirsizlik prensibi]]ni ortaya koydu.
II. Dünya Savaşı’nı takip eden yıllarda, daha sonraları Max Planck Fizik Enstitüsü olarak isimlendirilen Kaiser Wilhelm Fizik Enstitüsü’ne yönetici olarak atandı. 1958 yılında Munih’e taşınana kadar enstitüde yöneticilik yaptı. Heisenberg ayrıca [[Almanya Araştırma Konseyi]]'nin müdürlüğünü, Atom Fiziği Komisyonu’nun ve Nükleer Fizik Çalışma Grubu’nun başkanlığını ve Alexander von Humboldt Vakfı’nın başkanlığını yaptı.
 
[[1941]] senesinde şimdiki [[Max Planck Enstitüsü]]'nün müdürü olan Heisenberg, [[1958]]'de, atomun içindeki temel parçacıkların yapısını izah eden, birleşik alan teorisinin formülünü ortaya koydu. Heisenberg, hiçbir fizik bilgininin açıklama yapamadığı bir konuyu da aydınlattı. Bu konu, atom çekirdek yapısına ait olup; [[Mezon Alan Teorisi]] olarak isimlendirilmiştir. Heisenberg'in açıkladığı bu fenomen şöyledir :
==Hayatı ve kariyeri==
===Erken yılları===
Heisenberg Almanya’nın orta çağ ve modern Yunan çalışmaları ordinaryüs profesör olan klasik diller orta okul öğretmeni Kaspar Earnesta August Hesibenger ve eşi Annie Wecklein’in çocukları olarak Almanya’nın Würzburg şehrinde doğdu. 1920’den 1923’e kadar Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi ve Göttingen Georg-August Üniversitesi’nde matematik ve fizik çalıştı. Münih’te [[Arnold Sommerfeld]] ve [[Wilhelm Wien]] ile beraber fizik ve [[David Hilbert]] ile beraber matematik çalıştı. 1923 yılında Sommerfeld idaresinde doktorasını aldı. 1924 yılında da Born’un idaresinde yüksek doktorasını (habilitasyon) aldı.
 
[[Atom çekirdeği]]nde [[proton]]lar ile [[nötron]]lar bulunur. Normalde protonlar artı (+) yüklü olduğundan bir arada bulunamazlar. Öyleyse bu durum nasıl mümkün olmaktadır ?
Sommerfeld öğrencisinin çalışmlarına özel bir ilgi duyuyordu ve Heisenberg’in [[Niels Bohr]]’un atom fiziği üzerine olan kuramlarına olan ilgisini bildiğinden Heisenberg’i [[1922]] yılında [[Göttingen]]’deki Bohr Festivali’ne götürdü. Bu etkinlikte Bohr misafir öğretim
üyesiydi ve kuantum atom fiziği üstüne kapsamlı dersler verdi. Heisenberg'in Bohr ile ilk karşılaşması, Heisenberg’de önemli bir etki bıraktı.
 
Mezon Alan Teorisi işte bu olayı açıklayabilek için ortaya atılmıştır.
Hesenberg’in Sommerfeld tarafından önerilen türbülanslar üzerine olan doktora tezi hem katmanlı (laminar) akışların durağanlığı hem de türbülanslı akışların yapısına ilişkin tartışmaları ele aldı. Durağanlığın problemi katmanlı akışların ufak bozunmaları için olan
dördüncü dereceden doğrusal diferensiyal denklem olan Orr-Sommerfeld denklemininin kullanımıyla ele alındı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra bu konuya kısa bir şekilde yeniden döndü.
 
:→''Ayrıntılı bilgi için [[Mezon Alan Teorisi]] makalesine bakınız''
Heisenberg’in [[Zeeman etkisi]] üstüne yazdığı makalesi Göttingen’de Max Born’un yönetimi altında habilitasyon (yüksek doktora) olarak kabul edildi.
 
== Heisenberg'in Belirsizlik Prensibi ==
Gençliğinde Heisenberg izci grubu üyesiydi. [[1923]] Ağustos'unda [[Robert Honsell]] ve Heisenberg bir izci grubuyla beraber Münih’ten Finlandiya’ya gezi düzenledi.
 
Bir elektronun yerini tespit edebilmek için dalga boyu kısa olan ışınlara ihtiyaç vardır. Bu ışınlar da enerji paketlerinden (fotonlardan) ibaret olduğundan, elektrona çarparak onun yerini değiştirirler (Compton Olayı). Elektrona çarparak onu etkilememesi için [[foton]]ları çok küçük ve dalga boyu uzun olan ışınların kullanılması gerekir. Bu suretle elektronun hareketinde önemli bir değişme olmayacaktır. Fakat uzun dalgalı ışınlar kuvvetli bir görüntü sağlamadığından, ancak çok belirsiz bir görüntü elde edilir. Şu halde, bir elemanın yerini tespit etmek mümkün değildir. Genel ifadeyle; birbirine bağlı iki büyüklük aynı anda, yüksek duyarlılıkla ölçülemez (birinin ölçülmesindeki duyarlılık arttıkça diğerinin ölçülmesindeki duyarlılık azalır). Enerji-zaman, açısal konum-açısal momentum, konum- momentum bu fiziksel büyüklükler olup, bu iki büyüklüğün ölçüm hatalarının çarpımı Planck sabitine büyükeşittir.
===Kariyeri===
 
Heisenberg [[1956]] senesinde İstanbul'a gelip birçok konferans vererek ülkemizde kuantum ve belirsizlik gibi kavramları açıklamıştır.
====Göttingen, Kopenhag ve Leipzig ====
1924’ten
1927’ye kadar Heisenberg özel öğretim görevlisiydi.17 Eylül 1924’ten 1 Mayıs
1925’e kadar Uluslararası Eğitim Kurumu Rockefeller Vakfı bursuyla, Heisenberg
Kopenhag Üniversitesi Kuramsal Fizik Enstitüsü başkanı Niels Bohr ile birlikte
çalıştı.Ardından Göttingen’e döndü ve Max Born ve Pascual Jordan ile beraber
yaklaşık altı ayın üstünde bir sürede kuantum mekaniğinin matris mekanik
formulasyonunu geliştirdi.1 Mayıs 1926’da Heisenberg üniversite hocası ve
Bohr’un asistanı olarak Kopenhag’da göreve başladı.1927 yılında Kopenhag’da
iken kuantum mekaniğinin matematiksel temelleri üzerine çalışırken belirsizlik
ilkesini geliştirdi.23 Şubat’ta Heisenberg yine bir fizikçi olan Wolfgang
Pauli’ye yeni ilkesini anlatan bir mektup yazdı. [https://tr.wikipedia.org/wiki/Belirsizlik_ilkesi Belirsizlik ilkesini] anlatan
mektubunda Heisenberg “beklenmeyen hal” kelimesini kullandı.
 
== Popüler Kültürde Heisenberg 1927==
Heisenberg'in hocası [[Niels Henrik David Bohr|Bohr]] ile [[II. Dünya Savaşı]] sırasında [[ideoloji]]k fikir ayrılığına düşmesi ve Heisenberg'in Bohr'u [[1941]] yılında [[Kopenhag]]'da ziyaretinde aralarında geçen konuşma birçok [[spekülasyon]]a neden olmuş ve herhangi bir resmi kaydı olmadığı için aydınlatılamamıştır. [[İngiliz]] [[yazar]] [[Michael Frayn]]'ın [[1998]] sahnelenen [[Kopenhag (oyun)|Kopenhag]] adlı oyunu bu görüşmeyi anlatmaktadır.
yılında Leipzig Üniversitesinde kuramsal fizik ordinaryüs profesörü ve fizik
bölümü başkanı olarak görevlendirildi ve 1 Şubat 1928’de açılış dersini
verdi. Leipzig’den yayınlanan  ilk
makalesinde, Heisenberg [https://tr.wikipedia.org/wiki/Ferrom%C4%B1knat%C4%B1sl%C4%B1k ferromanyatizmin] sırrını çözmek için [https://tr.wikipedia.org/wiki/Pauli_D%C4%B1%C5%9Flama_%C4%B0lkesi Pauli dışlama ilkesini] kullandı.
 
[[Breaking Bad]] adlı dizide bir çeşit uyuşturucu olan meth üreten kimya öğretmeninin([[Bryan Cranston]]) kullandığı takma isimdir.
Heisenberg’in
Leipzig’de memuriyeti boyunca, Heisenberg ile birlikte çalışan doktora
öğrencilerinin, yüksek lisans öğrencilerinin kalitesi daha sonra bu insanların
bilime olan katkılarıyla anlaşılabilir.Bunlara Erich Bagge, Felix Bloch, Ugo
Fano, Siegfried Flugge, William Vermillion Houston, Friedrich Hund, Robert S.
Mulliken, Rudolf Peierls, George Placzek, Isidor Isaac Rabi, Fritz Sauter, John
C. Slater, Edward Teller, John Hasbrouck van Vleck, Victor Frederick Weisskopf,
Carl Friedrich von Weizsacker, Gregor Wentzel and Clarence Zener gibi bilim
insanları dahildir.
 
== Kaynakça ==
1929 yılının başlarında Heisenberg ve Pauli göreceli kuantum
{{commons|Werner Heisenberg}}
alan kuramının temelleri üzerine olan iki makalenin ilkini öne sürdüler.Ayrıca
{{kaynakça}}
1929 yılında Heisenberg bir dizi ders vermek için Çin’e, Japonya’ya,
Hindistan’a ve Birleşik Devletlere gitti.1932 yılında James Chadwick’in nötronu
keşfinden hemen sonra, Heisenberg çekirdeğin nötron-proton modeli üstüne iç
makalesinin ilkini tanıttı.1932 yılında [https://tr.wikipedia.org/wiki/Nobel_Fizik_%C3%96d%C3%BCl%C3%BC Nobel Fizik Ödülü’] ne layık görüldü.
 
{{Nobel Fizik Ödülü Kazananlar 1926-1950}}
1928 yılında İngiliz metematiksel fizikçi [https://tr.wikipedia.org/wiki/Paul_Dirac P.A.M. Dirac] daha
sora pozitron olarak adlandırılan artı elektronların varlığına işaret eden
kuantum mekaniğinin [https://tr.wikipedia.org/wiki/Dirac_denklemi göreceli dalga denlemini] elde etti.1932 yılında kozmik
ışınların bir bulut çemberi fotoğrafından, Amerikan  fizikçi Carl David Anderson positronun izini
keşfetti.1933 yılının ortalarında Heisenberg kendisinin positron kuramını
sundu. Dirac’ın kuramı ve bu kuramın daha gelişmiş şekilleri üstüne düşünceleri
iki makalede yer aldı.Birincisi Dirac’ın Positron Kuramı Üstüne Görüşler 1934
yılında ve ikincisi Dirac’ın Positron Teorisinin Sonuçları 1936 yılında yayınlandı.Bu
makalelerinde Heisenberg Dirac denklemini 
ħ/2 spinli karşı komütatör(çevirici) içermeyen kuvantumlama durumlarına
karşı olan  herhangi bir noktasal
parçacık için bir “klasik” alan denlemi olarak değerlendirdi.Böylece, bunu
elektronları tam anlamıyla tanımlayan (kuantum) alan denklemi olarak
değerlendirmesiyle, Heisenberg elektromanyetizma gibi aynı duruma bir mesele
ortaya koydu:parçacığın oluşumu ve yıkımının olasılıklarını sağlayan göreceli
kuantum alan denklemleriyle tanımlamak.
 
{{DEFAULTSORT:Heisenberg, Werner}}
1930lu yılların başlarında Almanya’da Yahudi karşıtı
<!--
özellikle kuantum mekaniğinin ve görelilik kuramlarını içeren kuramsal fizik
[[Category:German Lutherans]]
karşıtı Alman Fizik hareketi vardı.En önemli destekçileri Nobel Fizik ödülü
[[Category:German Nobel laureates]]
saihibi Philipp Lenard ve Johannes Stark olmasına rağmen üniversite çevrelerinde
[[Category:German physicists]]
uygulanmasıyla siyasal etmenler bilimsel kavramların yerini aldı.
 
[[Category:University of Munich alumni]]
1933’te Adolf Hitler iktidara geldiğinde Heisenberg bir
-->
“Beyaz Yahudi” olarak Yahudi bilim insanlarının önemini öğretmesinden
<!--
dolayı  Alman Fizik hareketi tarafından
[[Category:University of Leipzig faculty]]
baskı altına alındı.Ardından SS (Koruma Timi) tarafından soruşturuldu.Bu
[[Category:Humboldt University of Berlin faculty]]
Heisenberg’in Münih Üniversitesi’nde Arnold Sommerfeld’in yerine atanması
[[Category:University of Göttingen faculty]]
ardından oldu.Bu sorun 1938 yılında SS’in başındaki Heinrich Himmler tarafından
-->
çözüldü. Heisenberg Sommerfeld’in yerine seçilmezken, Nazi Almanyası’nda fizik
<!--
cemiyetindeki hakları verildi.Buna rağmen Alman Fizik destekçileri Arnold
[[Category:Recipients of the Pour le Mérite (civil class)]]
Sommerfeld ve Heisenberg’in de içinde olduğu kuramsal  fizikçilere karşı şiddetli saldılar
başlattılar.29 Haziran 1936’da Nasyonal Sosyalist Parti gazetesi Heisenberg’e
karşı köşe yazısı yayınladı.15 Temmuz 1937’de SS’in bir gazetesinde saldırıya
uğradı.Bu Heisenberg Takıntısı’nın başlangıcıydı.
 
[[Category:Members of the Pontifical Academy of Sciences]]
1936 ların ortasında, Heisenberg iki makalede kozmik ışın
[[Category:Members of the Prussian Academy of Sciences]]
yağmurları kuramını sundu.İki yıl içinde dört makale daha yayınladı.
-->
 
<!--
1939 Haziranı’nda Heisenberg Almanya’nın güneyinde Urfeld’de
[[Category:People from Würzburg]]
ailesi için bir yazlık ev satın aldı.Ayrıca haziran ve temmuz aylarında
[[Category:People from the Kingdom of Bavaria]]
Birleşik Devletlere seyahat etti ve Ann Arbor’da Michigan Üniversitesi’nde
[[Category:Philosophers of science]]
Samuel Abraham Goudsmit’i ziyaret etti.Fakat Heisenberg Birleşik Devletlere
[[Category:Quantum physicists]]
yerleşme davetini reddetti.
[[Category:Theoretical physicists]]
[[Category:Nuclear program of the German Third Reich]]
[[Category:Scouting and Guiding in Germany]]
-->
 
====Matris mekaniği ve Nobel Ödülü====
Heisenberg’in
kuantum mekaniği üzerine  yazıları
fizikçileri ve tarihçileri şaşkınlığa uğrattı.Onun yöntemi okuyucaların
Kramers-Heisenberg geçiş olasık hesaplamalarına aşina olduğunu varsayar. Temel
yeni fikir, iletmez matrisler, sadece gözlemlenemeyen miktarların reddi ile
açıklanabilir.Heisenberg matrislerin matematiksel kuramına aşina olmamasına
rağmen geçişli olmayan matris çarpımlarını karşılıklılık ilkesine dayanan
fiziksel nedenler ile açıkladı.Bu sonuçlar 1977 yılında MacKinnon tarafından
yeniden düzenlendi ve hesaplamalar Aitchison ve diğerlerinin çalışmalarıyla
detaylandırıldı.
 
Heisenberg ve Hans Kramers Kopenhag’da saçılımlar üzerine
bir makale üzerine çalıştılar.Kramers’in daha önceden geliştirdiği başarılı
formullerin Bohr yörüngelerine dayanmadığını çünkü geçiş frekanslarının sabit
olmayan seviye aralıklarına dayandığını gösterdiler.Keskin klasik yörüngelerin
Fourier dönüşümlerinde olan frekanslar tam tersine eşit olarak ayrılır.Fakat bu
sonuçlar kısmen klasik Sanal Durum ile açıklanabilir: gelen ışıma en dıştaki
elektronu bozunduğu duruma doğru harekete geçirir.Daha sonraki yazılarında
Heisenberg bu sanal salınım modeli floresan ışınımın kutuplanması ile de
açıklanabileceğini gösterdi.
 
Bu iki başarı ve çelişkili Zeeman etkisini göze çarpan
problemini açıklayamaya çalışan Bohr-Sommerfeld modelinin başarısızlığı
Heisenberg’e spektral frekansları hesaplamaya çalışmak için sanal salınım modelinin
kullanımını sağladı.Bu yöntem gerçekçi problemlere hemen uygulanmasının  zor olduğunu gösterdi ve Heisenberg daha
basit bir örneğe düzensiz salınıma döndü.
 
Dipol salınım, bir dış yük gibi, bir dış kuvvet ile sarsıma
uğrayan bir yaydaki yüklü parçacık gibi düşünülen basit harmonik salıngaçtan
oluşur.Salınan yülün hareketi salınımın frekansındaki Fourier serisi gibi
açıklanabilir.Heisenberg kuantum davranışlarını iki farklı yöntemle
çözdü.Birincisi sisteme bir dış kaynak tarafından üretilen seviyeler arasındaki
geçişleri hesaplayan sanal salıngaç yöntemi ile yaklaştı.
 
Aynı problemi anharmonik potensiyel kavramına harmonik
salınımlarda sarsım olarak yaklaşarak ve kendisinin ve Bohr’un geliştirdiği
sarsım yöntemini kullanarak çözdü.İki yöntem de birinci ve daha karmaşık ikinci
dereceden düzeltme terimleri için aynı sonuçları verdi.Bu çok karmaşık
hesaplamaların arkasında uyumlu bir düzen yattığını gösterdi.
 
Heisenberg bu sonuçları sanal salınım modeline açık olarak
dayanmadan formulleştirdi. Bunu yapmak için uzaysal koordinatlar için Fourier
açılımlarını sanal salınım yöntemindeki geçiş katsayılarından sorumlu olan
matrislerle değiştirdi.Bu değişimi Bohr’un karşılıklılık ilkesine ve kuantum
mekaniğinde gözlemlenebilirliği sınırlandıran Pauli ilkesine başvurarak
açıkladı.
 
9 Temmuzda Heisenberg Born’a bu makaleyi düzenlemesi ve
yayınlaması için verdi.Born bu makaleyi okuduğunda bu formulasyonların Breslau
Üniversitesi’nde Jakob Rosanes’ten öğrendiği matrislerin sistematik diline
uyarlanabileceğini ve genişletebileceğini fark etti.Born asistanı Pascual
Jordan’ın da yardımlarıyla uyarlamaları ve genişletmeleri yapmaya başladı ve
sonuçları yayınladı.
 
Bu vakte kadar matrisler fizikçiler tarafından nadiren
kullanıldı, matrisler saf matematik alemine ait olduğu düşünüldü.Gustav Mie
1912 yılında elektrodinamik üzerine bir makalede kullandı ve Born 1921 yılında
kristallerin örgü kuramı üstüne olan çalışmalarında kullandı.Matrisler bu
durumlarda kullanılırken matris cebiri çarpmalarıyla birlikte kuantum
mekaniğinin matris formulasyonlarında olduğu gibi kullanılmadı.
 
Born Rosanes’ten [https://tr.wikipedia.org/wiki/Matris_(matematik) matris cebirini] öğrenmişti fakat Born
Hilbert’in integral denklemleri kuramını ve değişkenlerin sonsuz bir sayısı
için karesel formlarını da öğrendi.Jordan da bu iş iyi donanıma sahipti.Yıllar boyunca,  Courant ve David Hilbert’in 1924 yılında
yayınlanan kitabı ''Matematiksel Fizik
Yöntemleri I'' hazırlanması için Richard Courant’ın asistanlığını yaptı.Bu
kitap rastlantı eseri kuantum mekaniğinin gelişmesinin devamı için gerekli
matematiksel araçların büyük çoğunluğunu içerdi.1926 yılında John von Neumann
David Hilbert’in asistanı oldu ve kuantum mekaniğinin gelişiminde kullanılan
çözümlemeleri ve cebiri tanımlamak için [https://tr.wikipedia.org/wiki/Hilbert_uzay%C4%B1 Hilbert uzayı] terimini yarattı.
 
1928 yılında Albert Einstein Heisenberg, Born ve Jordan’ı
Nobel Fizik Ödülü’ne aday gösterdi fakat olmadı.1932 yılı Nobel Fizik Ödülü’nün
açıklanması 1933 Kasımı’na ertelendi.Heisenberg’in 1932 yılında “kuantum
mekaniğinin oluşturulması ve hidrojen atomunun allotropik şekillerinin keşfini
sağlayan uygulamalarından dolayı” ödülü kazandığının açıklanması bu zamanda
oldu ve Erwin Schrodinger ve Paul Adrien Maurice Dirac 1933 yılında “atom
kuramının yeni verimli şekillerinin keşfi”nden dolayı ödülü paylaştılar.Biri
haklı olarak Born’un 1932 yılında niye Heisenberg ile birlikte
ödüllendirilmediğini sorabilir, Berstein bu konuya bazı yorumlar
getirdi.Bunların bir tanesi Jordan’ın 1 Mayıs 1933 yılında [https://tr.wikipedia.org/wiki/Nasyonal_Sosyalist_Alman_%C4%B0%C5%9F%C3%A7i_Partisi Nazi Partisi]’ne
katılmasıyla ve bir [https://tr.wikipedia.org/wiki/Sturmabteilung SS] olmasıyla ilgiliydi.Yani, Jordan’ın partiyle bağlantısı
ve Born ile ilişkileri Born’un ödül için şansını etkilemiş olabilir.Bernstein
ayrıca Born’un 1954 yılında Jordan hala hayattayken ödülü kazandığını ve ödülün
kuantum mekaniğinin istatistiksel yorumlamaları için verildiğini belirtir.
 
Heisenberg’in 1932 yılında ödülü almasına Born’a verdiği ve
Born’un 1954 yılında ödülü almasına Born’a verdiği tepkiler Born’un ödülü
Heisenberg ile paylaşıp paylaşmaması gerektiğini değerlendirmek açısından
önemlidir.25 Kasım 1933’te Born Heisenberg’den yazılmasının  bir Göttingen’de Heisenberg, Jordan ve
Born’un birlikte çalışmaları üzerine ödülü tek başına almasının yarattığı “kötü
vicdan”  yüzünden ertelendiğini söylediği
bir mektup aldı.Heisenberg Born’un ve Jordan’ın kuantum mekaniğine katkıları
“dışarıdan yanlış bir karar” ile değiştirilemeyeceğini söylemeye devam
etti.1954’te Heisenberg 1900 yılındaki sezgileri için Max Planck’a şeref sunan
bir yazı yazdı.Yazıda Heisenberg Born ve Jordan’a matris mekaniğinin son
matematiksel formulasyonları için kredi verdi ve “insanların gözünde yeterince
kabul görmeyen” kuantum mekaniğine katkılarının ne kadar büyük olduğunu
vurgulamaya devam etti.
 
====Alman Fizik Hareketi====
1 Nisan 1935’te
ünlü fizik kuramcısı  Münih
Üniversitesi’nde Heisenberg’in doktora danışmanı Arnold Sommerfeld  emekliye ayrıldı.Fakat yerine 1 Aralık
1939’da yerine yeni biri seçilene kadar bu koltukta kaldı.Bu süreç Münih
Fakültesi’nin seçimi ve Reich Eğitim Bakanlığı (REM) ve  Yahudi karşıtı ve özellikle kuantum mekaniği
ve görelilik kuramı gibi kuramsal fizik çalışmalarına önyargılı bir hareket
olan ''Alman Fiziğin'' destekçileri
arasındaki akademik ve siyasal farklılıklardan dolayı çok uzun sürdü.
 
1935 yılında
Münih Fakültesi Sommerfeld’in yerine Münih Üniversitesi Kuramsal Fizik
Enstitüsü başkanlığı ve kuramsal fizik ordinaryus profesörlüğü için bir adaylar
listesi hazırladı.Bu listede üç isim vardı:1932 Nobel Fizik Ödülü sahibi Werner
Heisenberg, 1936 Nobel Kimya Ödülü sahibi Peter Debye ve Sommerfeld’in
öğrencisi Richard Becker.Münih Fakültesi Heisenberg başta olmak üzere bu
adayların destekçisiydi.Fakat, ''Alman
Fiziğin'' destekçileri ve REM’deki unsurlar kendi aday listelerini
hazırladılar ve  bu mücadele dört yıl
boyunca sürdü.Bu süre boyunca Heisenberg ''Alman
Fiziğin'' destekçileri tarafından şiddetli saldırılara mağruz kaldı.Bir
saldırı [https://tr.wikipedia.org/wiki/Heinrich_Himmler Heinrich Himmler]’in başında olduğu SS gazetesi ''Das Schwarze Korps’''da
yayınlandı. Bu habere göre
Heisenberg bir “Beyaz Yahudi”ydi ve “yok edilmeli”ydi.Bu saldırılar ciddi bir
hal almaya başladı ve Yahudiler şiddetli saldırılara uğradılar ve göz altına
alındılar.Heisenberg bu sorunu çözmek ve 
onurunu geri kazanmak için bir yazıyla karşılık verdi  ve Himmler’e bir mektup kaleme aldı.
 
Bir durum üstüne Heisenberg’in annesi Himmler’in annesini
ziyaret etti.Bu iki kadın birbirini tanıyordu.En sonunda, Himmler biri general
Reinhard Heydrich ve biri Heisenberg’e olmak üzere 21 Temmuz 1938’de Heisenberg
sorununu çözmek için iki mektup ele aldı.Heydrich’e olan mektupta, Himmler
Almanya’nın önemli bir bilim insanı olan Heisenberg’i kaybedemeyeceğini ve
susturamayacağını söyledi.Heisenberg’ gönderdiğinde ise ailesinin bir öğüdünü
dile getirdi ve Heisenberg’i profesyonel fizik araştırmaları ve kişisel ve
politik görüşleri arasında bir ayrım yapması konusunda uyardı.Heisenberg’in
mektubu Hitler selamı ile sonlanıp imzalandı. Heisenberg sorunu akademik
ölçütler ve profesyonellik için bir zaferdi.Fakat, Wilhelm Muller’in Sommerfeld’in
yerine atanması akademik ölçütlerin üzerinde politik bir zaferdi. Muller bir
fizik dergisinde yayınları olan kuramsal fizikçi ve Alman Fizik Topluluğu’nun
bir üyesi değildi; onun atanması kuramsal fizik adına dalga konusuydu ve
zararlıydı.
 
Heisenberg’in SS tarafından soruşturması boyunca üç
soruşturmacı fizik üzerine eğitimliydi. Heisenberg Leipzig Üniversitesi’nde
bunlardan birini doktora sınavına katıldı.Fakat, bunlardan en etkilisi Johannes
Juilfs’ti.Onun soruşturması süresince, onlar Alman Fizik Hareketi’nin politik
fikirleri ve akademi ve kuramsal fiziğe bakış açılarına karşı olmasına rağmen
Heisenberg’in destekçileri oldular.
 
====II. Dünya Savaşı====
1939 yılında [https://tr.wikipedia.org/wiki/Fisyon nükleer bölünme]'nin keşfinden kısa bir süre sonra  Uranyum Topluluğu olarak da bilinen Alman nükleer projesi başladı. Heisenberg bu projeye ve gelişmesine öncülük eden bilim insanlarından biriydi. 15-22 Eylül 1941 tarihleri arasında Heisenberg ders vermek ve Bohr ile birlikte kuramsal fizik ve nükleer araştırmalar hakkında tartışmak için Alman işgali altında olan Kopenhag’ı ziyaret etti. Nazi rejimi için geliştirilecek nükleer silahlar
konusunda Heisenberg’in görüşlerini ortaya koyan bu görüşme [[Michael Frayn]]’ın ödüllü ''Kopenhag'' oyununun konusu oldu. Ayrıca 2002 yılında BBC tarafından [[Stephen Rea]]’nın Bohr’u ve [[Daniel Craig]]’in Heisenberg’i oynadığı bu oyunun bir televizyon filmi yapıldı. Aynı görüşme daha önceden BBC tarafından bir belgesel dizisi olarak uyarlanmıştı. Bohr-Heisenberg görüşmesi ile ilgili belgeler 2002 yılında Niel Bohr arşivinden ve Heisenberg’in ailesi tarafından açığa çıkarıldı.
 
26 Şubat 1942’de Heisenberg ordu onun parasal kaynaklarını geri çektikten sonra Reich yetkililerine nükleer bölünmeden elde edilen enerji üzerine bir sunum yaptı. Uranyum Topluluğu 1942 Temmuzu’nda Reich Araştırma Konseyi’ne (RFR) devredildi.4 Haziran 1942’de Heisenberg ‘e Uranyum Topluluğu'nun araştırmalarının nükleer silah geliştirmeye doğru çevrilmesi konusunda
görüşleri hakkında Alman Silahlanma Bakanı Albert Speer’e bir rapor sunması
için davet gönderildi.Bu görüşme süresince Heisenberg Speer’e bir bombanın
1945’ten önce yapılamayacağını ve önemli bir miktarda parasal kaynağa ve insan
gücüne ihtiyaç olabileceğini söyledi.Beş gün sonra 9 Haziran 1942’de [https://tr.wikipedia.org/wiki/Adolf_Hitler Adolf Hitler] RFR’i Reich Silahlanma ve Cephane Bakanlığı altında ayrı bir kurum
olarak yeniden düzenleyen ve Hermann Goring’i başkan olarak atayan bir
kararname yayınladı.
 
1942 Eylül’ünde Heisenberg temel parçacık fiziğinde saçılım
matrisleri, S-matrisleri, üstüne üç makalesinden birincisini yayınladı.İlk
ikisi 1943’de üçüncüsü 1944’de yayınlandı.S-matrisler sadece gözlenebilirleri
tanımladı, yani, bir çarpışma süresince parçacıkların durumu, çarpışmalardan
ortaya çıkan durumlar ve sabit bağ durumları.Bu 1925 yılında takip ettiği
sadece gözlemlenebilirleri kullandığı kuantum mekaniğinin matris
formulasyonlarının inşasıyla aynı örnekti.
 
1943’ün Şubat ayında Berlin Humboldt Üniversitesi Kuramsal
Fizik başkanlığına atandı.Nisan ayında Prusya Bilim Akademisi’ne seçilmesi
onaylandı.Aynı ay içinde Berlin’de müttefiklerin saldırıları arttıkça kendi
ailesini Urfeld’e taşıdı.Aynı nedenlerden dolayı yaz aylarında ilk kadrosunu
Kaiser-Wilhelm Fizik Enstitüsüne yolladı.18 Ekim’den 26 Ekim’e Alman
işgalindeki Hollanda’da bulundu.1943 yılının Aralık ayında Alman işgalindeki
Polonya’yı ziyaret etti.
 
24 Ocak 1944’ten 4 Şubat 1944’e kadar Alman Ordusu Bohr
Kuramsal Fizik Enstitüsü’ne el koyduktan sonra Alman işgalindeki Kopnehag’da
bulundu. Nisan ayında kısa bir dönüş yaptı.Aralık ayında tarafsız olan
İsviçre’de ders verdi.
 
1945 yılının Ocak ayında Heisenberg kalan kadrosununun çoğu
ile beraber Kaiser-Wilhelm Fizik Enstitüsü’nden Kara Orman’daki tesislere
taşındılar.
 
====Uranyum Topluluğu====
1938 yılının Aralık ayında Alman kimyacılar Otto Hahn ve Fritz Strassmann, ''Naturwissenschaften'' ''(Doğa Bilimleri)'' adlı bilim dergisine, uranyumu nötron ile bombardıman edince elde edilen baryum elementinin gözlendiğini gösteren bir yazı gönderdi. Aynı şekilde, bu sonuçları aynı yılın temmuz ayında Hollanda’ya kaçan ve ardından İsviçre’ye giden Lise Meitner
ile paylaştı.
 
Meitner ve yeğeni
Otto Robert Frisch bu sonuçları nükleer bölünme olarak yorumladı.Frisch bunları
13 Ocak 1939 günü deneysel olarak doğruladı.
 
Paul Harteck Hamburg Üniversitesi fiziksel kimya bölümü
başkanıydı ve Ordu Mühimmat Birimi için de bir danışmandı.24 Nisan 1939’da
Wilhelm Groth’in öğretim asistanlığıyla beraber, Harteck nükleer
tepkimelerin  askeri uygulamalar için bir
potansiyel taşıdığı konusunda Reich Savaş Bakanlığı’nı bilgilendirdi.İki gün
önce 22 Nisan 1939’da Wilhelm Hanle tarafından yapılan nükleer reaktörlerdeki
uranyum birleşmesinin kullanımı üstüne olan bir kolokyum (söyleşi) yazısı
duyduktan sonra Georg Joos, Hanle ile birlikte Reich Eğitim Bakanlığı’nda
Wilhelm Dames’i nükleer enerjinin askeri uygulamalardaki potansiyeli üzerine
bilgilendirdi.Bilgilendirme Reich Araştırma Kurul’u fizik bölümü başkanı
Abraham Esau’ya verildi.29 Nisan’da Esau tarafından düzenlenen  bir grup devamlı nükleer tepkimelerin
potansiyelini tartışmak için Reich Eğitim Bakanlığı’nda toplandı.
 
Bu grup içinde fizikçiler Walther Bothe, Robert Dopel, Hans
Geiger, Wolfgang Gentner, Wilhelm Hanle, Gerhard Hoffmann ve Georg Joos
vardı.Peter Debye davet edildi fakat katılmadı.Bundan sonra  gayriresmi çalışmalar Götingen Georg-August
Üniversitesi’nde Joos, Hanle ve 
arkadaşları Mannfopff tarafından başlatıldı; fizikçi grubu gayriresmi
olarak Uranyum Topluluğu resmi olarak Nükleer Fizik Derneği olarak
bilindi.Çalışmalar üçü askeri eğitime çağrıldığı zaman  1939 yılının Ağustos yılında durdu.
 
İkinci ''Uranverein
''(Uranyum Topluluğu) Ordu Mühimmat Ofisi’nin Reich Araştırma
Konseyi’ni Reich Eğitim Bakanlığı’ndan çıkarmasıyla başladı ve resmi Alman
nükleer enrji projeleri askeri himayenin altına girdi.İkinci ''Uranverein ''İkinci
Dünya Savaşı’nın başladığı 16 Eylül 1939’da oluşturuldu ve ilk toplantısını
yaptı.İlk toplantı Ordu Mühimmat Ofisi danışmanı Kurt Diebner tarafından
Berlin’de yapıldı.Davet edilenler arasında Walther Bothe, Siegfried Flugge,
Hans Geiger, Otto Hahn, Paul Harteck, Gerhard Hoffman, Josef Mattauch ve Georg
Stetter gibi isimler vardı.İkinci toplantı hemen ardından yapıldı ve bu
toplantıda da Klaus Clusius, Robert Dopel, Werner Heisenberg ve Carl Friedrich
von Weizsacker vardı.Aynı zamanda Kaiser-Wilhelm Fizik Enstitüsü (II. Dünya
Savaşı’ndan sonra ismi Max Planck Enstitüsü olarak değiştirildi.) Deibner idari
yönetici olmak üzere Ordu Teçhizat Ofisi denetimi altına girdi ve nükleer
araştırmalardaki askeri denetimler başladı.
 
Nükleer enerji projelerinin savaşın bitmesine katkı
sağlayamayacağı anlaşıldığı zaman Kaiser-Wilhelm Fizik Enstitüsü’nün denetimi
1942 yılının haziran ayında Kaiser Wilhelm Topluluğu olarak çatı bir
organizasyona dönüştü ve Ordu Teçhizat Ofisi’nin projedeki denetimi Temmuz
1942’de Reich Araştırma Konseyi’ne devredildi.Nükleer enerji projeleri savaş
için önemli olan çalışmalarla devam etti ve kaynaklar ordudan sağlandı.Fakat,
Alman nükleer güç projeleri birçok alana bölündü: uranyum ve ağırsu üretimi,
uranyum izotop ayrılması ve uranyum makinesi.Ayrıca, proje esas olarak
yöneticilerin kendi araştırmalarını ve kendi araştırma süreçlerini belirlediği
birçok enstitü arasında bölündü.Bu konuda hakim kişiler ve kurumlar :
* ·Kaiser Wilhelm Tıp Araştırmaları Enstitüsü (Fizik Enstitüsü) –[https://tr.wikipedia.org/wiki/Walther_Bothe Walther Bothe]
* ·[https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCnih_Ludwig_Maximilian_%C3%9Cniversitesi Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi] Fiziksel Kimya Enstitüsü-Klaus Clusius
* ·Gottow HWA Deney Merkezi –Kurt Diebner        
* ·Kaiser Wilhelm Kimya Enstitüsü-[[Otto Hahn]]        
* ·[https://tr.wikipedia.org/wiki/Hamburg_%C3%9Cniversitesi Hamburg Üniversitesi] Fiziksel Kimya Bölümü-Paul Harteck
* ·Kaiser Wilhelm Fizik Enstitüsü-Werner Heisenberg        
* ·Gottingen Gorg-August Üniversitesi İkinci Deneysel Fizik Enstitüsü-Hans Kopfermann
* ·Auergesellschaft-Nikolaus Riehl        
* ·[https://tr.wikipedia.org/wiki/Viyana_%C3%9Cniversitesi Viyana Üniversitesi] İkinci Fizik Enstitüsü-Georg
Stetter
Heisenberg 1 Temmuz 1942’de Kasier Wilhelm Fizik Enstitüsüne
Peter Debye resmi olarak müdür olmasına ve Birleşik Devletlerde izinde olmasına
rağmen müdür olarak atandı; Debye Hollanda vatandaşıydı ve Ordu Teçhizat
Ofisi’nin Kaiser Wilhelm Fizik Enstitüsü’nde kontrolu ele almasından dolayı
Alman vatandaşı olmayı reddetti. Heisenberg aynı zamanda Robert Dopel ve eşi
Klara Dopel tarafından ''Uranverein''
için yapılan çalışmaların yapıldığı Leipzig Üniversitesi Fizik bölümünde de
çalışıyordu.Bu süreç boyunca Kurt Diebner Kaiser Wilhelm Fizik Üniversitesi’ni
Ordu Teçhizat Ofisi denetimi altında yönetiyordu.Heisenberg’in çevresi
–Heisenberg, Karl Wirtz ve Carl Friedrich von Weizsacker- ve Diebner arasında
önemli ölçüde kişisel ve mesleksel hasımlıklar oluştu. 1942 yılında ordu Alman nükleer enerji projesinden
kontrolünü geri çektiği zaman kendini bu projeye adayan insan sayısına
bakıldığında projenin doruk noktasında olduğu zamandı.Sadece 70 bilim insanı
vardı ve bunlardan 40’ı zamanlarının yarısından çoğunu nükleer bölünme
araştırmalarına harcıyorlardı.Bundan sonra nükleer bölünme üzerine çalışan
bilim insanlarının sayısı önemli ölçüde azaldı..Belli başlı enstitülerde
çalışmayan birçok bilim insanı nükleer bölünme üstüne çalışmayı bıraktı ve daha
çok savaşla ilgili çalışmalara vakit ayırdılar.
 
Ordu Teçhizat Ofisi ve ardından Reich Araştırma Konseyi
zamanla Alman nükleer enerji projesini kontrol etti.Bu projedeki en etkili
insanlar Kurt Diebner, Abrahan Esau, Walther Gerlach ve Erich
Schumann’dı.Schumann Almanya’daki en güçlü ve etkili fizikçilerden
biriydi.Schumann Frederick William Üniversitesi (Berlin Üniversitesi) Fizik
Bölümü başkanıydı ve fizik araştırma projelerini yönetmesi için Alman Yüksek
Komutanlığı tarafından görevlendirildi ve desteklendi.Aynı zamanda Ordu
Teçhizat Ofisi araştırma bölümü başkanıydı. Diebner nükleer bölünme araştırmalarında Walther Bothe, Klaus
Clusius, Otto Hahn, Paul Harteck veya Heisenberg’e göre daha kontrol sahibiydi.
 
====1945: Operasyon Alsos ve Operasyon Epsilon====
Operasyon Alsos
Rus-Amerikan albay Boris T. Pash tarafından yönetilen bir Müttefik
girişimidir.Birleşik Devletler için atom silahı geliştiren Manhattan Mühendis
Bölgesi komutanı general Leslie Groves’e doğrudan raport etti.Operasyon Alsos
bilim danışmanı fizikçi Samuel Abraham Goudsmit’ti.Goudsmit fizik bilgisi ve
Almanca konuşabilmesinden dolayı bu görev için seçildi ve kişisel olarak Alman
nükleer enerji projesinde çalışan birçok Alman bilim insanı tanıyordu.
 
Operasyon Alsos’un amaçları Almanların atom bombası programı
olup olmadığına karar vermek ve Almanların atom ile ilgili tesislerinden,
düşünsel kaynaklarından ve Birleşik Devletlerin çıkarına olacak bilim
insanlarından faydalanmaktı.Bu operasyonda görevliler genel henüz Müttefik
askeri güçlerinin kontrolü altına girmiş bölgelere yayıldılar, fakar bazen
Alman güçlerinin kontrolü altında olan bölgelerde de operasyon yaptılar.
 
Berlin birçok Alman bilimsel araştırma tesislerinin
bulunduğu bir yerdi.Savaş kurbanlarının ve ekipman kaybını önlemek için bu
tesislerin birçoğu savaştan sonraki yıllarda diğer yerlere taşındı.Kaiser
Wilhelm Fizik Enstitüsü Fransız işgalinde olan Hechingen’e 1943 ve 1944
yıllarında büyük oranda taşındı.Bu taşınma ve biraz da şans Amerikanlara
nükleer araştırmalarda çalışan çok sayıdaki Alman bilim insanını göz altına
almasını sağladı.Berlin’de kalan enstitünün tek bölümü Ludwig Bewilogua
(1906-83)nın başında olduğu yüksek sıcaklıklı fizik bölümüydü.
 
''Uranverein ''üyesi
olup ''Nükleer Fizik Araştırma Raporlarında
''raporlar yayınlayan dokuz önde gelen Alman bilim insanı Operasyon Alsos ile
yakalandı ve İngiltere’de hapsedildi:''' '''Erich
Bagge, Kurt Diebner, Walther Gerlach, Otto Hahn, Paul Harteck, Werner Heisenberg,
Horst Korsching, Carl Friedrich von Weizsacker and Karl Wirtz.Ayrıca nükleer
araştırma projelerinde çalışmamasına rağmen Max von Laue de
hapsedildi.Operasyon Alsos’un yöneticisi olan Goudsmit von Laue’nin Almanya’nın
savaş sonrası inşasında faydalı olacağını ve 
İngiltere’deki iyi ilişkilerinden faydalanılabileceğini düşündü.
 
Heisenberg 3 Mayıs 1945’te Urfeld’de inzivadayken Albay Pash
tarafından yakalandı ve tutuklandı.5 Mayıs’ta Heidelberg’e götürüldü.Almanya
sadece birkaç gün sonra teslim oldu.Heisenberg sekiz ay boyunca ailesini
göremedi.Fransa ve Belçika’ya götürüldü ve 3 Temmuz 1945’te İngiltere’ye uçtu.
 
On Alman bilim insanı İngiltere’de Çiftlik Evi’nde
tutuldu.Bu tesis İngiliz dış istihbaratı için güvenli bir yerdi.Tutuklulukları
süresince birbirleriyle olan görüşmeleri kaydedildi.Değerli sayılabilecek
bilgiler içeren görüşmeler kaydedildi.Kayıtlar 1992 yılında ortaya
çıktı.Bernstein bu kopyaların açıklamalı versiyonunu kendi görüşleriyle giriş
yaptığı kitabı ''Hitler’in Uranyum
Topluluğu:Çiftlik Evi’nde Gizli Kayıtlar''’ında yayınladı.Raporların
düzenlenmemi tam bir versiyonu 1993 yılında Birleşik Devletlerdeki California
Üniversitesi Basım ile Bristol Fizik Enstitüsü tarafından yayınlanan  ''Operasyon
Epsilon:Çiftlik Evi Kopyaları’''nda ortaya çıktı.
 
====1945 sonrası====
3 Ocak 1946’da, on Operasyon Epsilon tutuklusu İngiliz
işgalinde olan Alman şehri Alswede’ye götürüldü.Heisenberg yine İngiliz
işgalindeki Göttingen’e yerleşti.Temmuzda, Kaiser-Wilhelm Fizik Enstitüsü
başkanı oldu.Ardından bu enstitünün adı enstitünün devamına siyasal itirazları
azalmak ve [https://tr.wikipedia.org/wiki/Max_Planck Max Planck]’ın onuruna [https://tr.wikipedia.org/wiki/Max_Planck_Enstit%C3%BCs%C3%BC Max Planck Fizik Enstitüsü] olarak
değiştirildi.Heisenberg 1960’dan 1970’ye kadar bu enstitünün yöneticiliğini
yaptı.31 Aralık 1970 yılında bu enstitüdeki görevinden ayrıldı.Münih’e taşınmasının
ardından Münih Üniversitesi’nde ordünaryüs profesör oldu.
 
Amerikanlarla birlikte Operasyon Epsilonu yapmasının
ardından Sovyetler Almanya ve Avusturya’ya askerlerinin gönderdikten hemen
sonra özel araştırma gruplarını da gönderdi.Onların amacı Sovyetler Birliği
için yararlı olabilecek Alman atom tesislerinden, önemli eserlerden,
kaynaklardan ve önemli kişilerden faydalanmaktı.Alman bilim insanlarından biri
olan nükleer fizikçi Heinz Pose 
Obninsk’teki Laboratuvar V’in başına getirildi.Almanya’ya laboratuvarı
için geri döndüğünde Heisenberg’e onu Sovyetler Birliği’ne davet eden bir
mektup yazdı.Mektupta Sovyetler’deki çalışma koşullarının ve kaynaklara
ulaşmanın iyiliğinin yanı sıra Sovyetler’in Alman bilim insanlarına olumlu
bakışından da bahsedildi.18 Temmuz 1946’da Heisenberg’e bir mektup geldi ve
Heisenberg bir cevap mektubunu kibarca reddetti.
 
1947 yılında Heisenberg Cambridge, Edinburgh ve Bristol’de
dersler verdi.Heisenberg ayrıca bir tanesini Max von Laue ile çalıştığı 1947 ve
1948 yıllarından aşırı iletkenlik kavramının anlaşılmasına yardımcı olacak iki
makale yayınladı.
 
II. Dünya Savaşı’nın ardından Heisenberg doktora tezi konusu
olan türbülanslara kısa bir dönüş yaptı.1948 yılında üç tane 1950 yılında bir
tane makale yayınladı.
 
Savaş sonrası süreçte Heisenberg ilgi alanı olan kosmik ışın
yağmurlarına mezonların  çoklu üretimini
de düşünerek devam etti. 1949 yılında üç, 1952’de iki  ve 1955’te bir tane makale yayınladı.
 
9 Mart 1949’da Max Planck Topluluğu tarafından Alman
Araştırma Konseyi kuruldu.Heisenberg bu topluluğun başkanlığına atandı.1951
yılında bu kuruluş Alman Bilim Acil Durum Derneği ile birleşti ve aynı yıl adı
Alman Araştırma Vakfı olarak değiştirildi.Birleşme ile birlikte Heisenberg
başkanlık heyetine atandı.
 
1952 yılında Heisenberg Alman Araştırma Vakfı’nın Atom
Fiziği Komisyonu başkanlığını yaptı.Aynı zamanda bu yıl, Avrupa Nükleer
Araştırma Konseyi Alman temsilciler kurulu başkanlığını yaptı.
 
1953 yılında, Heisenberg, Konrad Adenauer tarafından
Alexander von Humbold Vakfı başkanlığına atandı.1975 yılına kadar bu görevi
sürdürdü.Ayrıca 1953 yılından itibaren Heisenberg’in kuramsal çalışmaları temel
parçacıkların birleşik alan kuramı üzerine yoğunlaştı.
 
1955 yılının sonları ve 1956 yılının başlarında, Heisenberg
İskoçya’daki St. Andrews Üniversitesi’nde düşünsel fizik tarihi üzerine Gifford
Dersleri verdi.Bu dersler sonradan ''Fizik
ve Felsefe:Modern Bilimin Devrimi ''olarak yayınlandı.
 
1956 ve 1957 yılları boyunca Heisenberg Alman Atomik Enerji
Komisyonu Komisyon II “Araştırma ve Büyüme”nin Nükleer Fizik Çalışma Grubu
başkanlığını yürüttü.Bu yıllarda Nükleer Fizik Çalışma Grubu’nun diğer üyeleri
arasında Walther Bothe, Hans Kopfermann (başkan 
yardımcısı), Fritz Bopp, Wolfgang Gentner, Otto Haxel, Willibald
Jentschke, Heinz Maier-Liebnitz, Josef Mattauch, Wolfgang Riezler, Wilhelm
Walcher ve Carl Friedrich von Weizsacker de vardı.Wolfgang Pauli de 1957
yılında bu grubun bir üyesiydi.
 
1957 yılında, Heisenberg Göttingen Onsekizinin
manifestosunun bir imzacısıydı.
 
1957 yılından itibaren Heisenberg plazma fiziği ve nükleer
birleşme süreçleri ile ilgilendi.Ayrıca Cenevre Atomik Fizik Enstitüsü ile
birlikte çalıştı.Ayrıca enstitünün Bilimsel Politika Komite üyesiydi ve
yıllarda komitenin başkanlığını yaptı.
 
1973 yılında Heisenberg [https://tr.wikipedia.org/wiki/Harvard_%C3%9Cniversitesi Harvard Üniversitesi]’nde kuantum
(nicem) kuramının tarihsel gelişimi üstüne bir ders verdi.
 
24 Mart 1973’te Heisenberg 
Bavarya Katolik Akademisi’nde Romano Guardini Ödülü’nü kabul etmeden
önce bir konuşma yaptı.Konusunun içeriği “Bilimsel ve Dinsel
Gerçekler”di.Belirttiği üzere amacı “Biz öncelikle bilimsel gerçeklerin ve
değişmez doğrular ile ilgilenmeliyiz ve sonra Guardini’nin ikna edici bir
şekilde yazdığı dinin daha geniş bir alanıyla ilgilenmeliyiz.Bu formule etmek
için en zor kısım olacaktır.Biz bu iki gerçeğin ilişkisinden
bahsetmeliyiz.”Heisenberg’in din görüşü üstüne daha ayrıntılı bir görüş
Wilfried Schroder tarafından “Doğa Bilimleri ve Din”de tartışıldı.
 
'''Özel Yaşamı'''
 
Heisenberg
Elisabeth Schumacher (1914-1998) ile özel bir müzik resitalinde Şubat
1937’de  tanıştı.Elisabeth ünlü bir
ekonomi profesörünün kızıydı.29 Nisan’da evlendiler.Ocak 1938’de Maria ve
Wolfgang ikiz bebekleri dünyaya geldi.Bunun üzerine Wolfgang Pauli “çift
yaratımı” (temel parçacık fiziğindeki bir süreç üzerine bir söz oyunu) üzerine
kutladı.İleriki 12 yıl boyunca beş çocukları daha dünyaya geldi:Barbara,
Christine, Jochen, Martin ve Verena.Jochen New Hampshire Üniversitesi’nde fizik
profesörü oldu.
 
Heisenberg klasik müzikten hoşlanırdı ve başarılı bir
piyanistti.
 
Heisenberg Lutherci Hristyan olarak büyüdü ve yetişti,
inancıyla bilimi bir araya getiren birçok konuşma yaptı ve yayınladı.
 
“Doğa bilimleri bardağını ilk yudumu sizi bir ateiste
döndürecektir, fakat bardağın altında Tanrı sizi bekliyor olacaktır.”
W.Heisenberg
 
Onun otobiyografik yazısında, Henry Margenau (Yale
Üniversitesi Doğa Felsefesi ve Fizik emekli profesörü) “1936 ve 1950 yılları
arasında hiçbir şey söylemedim.Fakat unutamayacağım birkaç deneyim
vardı.Birinci İkinci Dünya Savaşı’ndan hemen sonra Amerika’ya gelen Heisenberg
ile tanışmamdı.Görüşmemiz çok samimiydi ve derin dinsel görüşleriyle beni
derinden etkiledi.Kelimenin tam anlamıyla gerçek bir Hristyandı.
 
Heisenberg dağcılıktan da hoşlanırdı.Otobiyografisinde bu
etkinliklerden fotoğraflar da bulunur.
 
Heisenberg 1 Şubat 1976’da safra kesesi ve böbrek
kanserinden öldü.Ertesi gece, meslektaşları ve arkadaşları anısı için Fizik
Enstitüsü’nden evine kadar yürüdüler ve her biri kapısının önüne bir mum
koydu.Heisenberg’in naaşı Münih Orman Mezarlığı’na gömüldü.
 
== Onurları ve Ödülleri ==
Heisenberg birçok ödüle layık görüldü:
* ·Brüksel Üniversitesi, Karlsruhe Teknoloji Üniversite ve Budapeşte Üniversitesi’nden onursal doktora
* ·Bavarya Nişanı        
* ·Romano Guardini Ödülü        
* ·Şovalye Nişanı (Sivil Sınıf)        
* ·Londra Kraliyet Topluluğu üyeliği        
* ·Göttingen, Bavarya, Saksonya, Prusya, İsviçre, Romanya, Norveç, İspanya, Hollanda, Roma Bilim Akademileri üyeliği, Almanya
Leopoldina Bilim Akademisi, Amerikan Bilimler Akademisi üyeliği
 
* ·1932- Nobel Fizik Ödülü  “kuantum mekaniğinin inşası, hidrojenin alotropik şekillerinin keşfine imkan sağlayan uygulamaları” üzerine
* ·1933-Alman Fizik Derneği Max Planck Madalyası 
 
== Popüler külterde Heisenberg ==
Amerika'da [[AMC (TV kanalı)|AMC]] tarafından yayınlanan [[Breaking Bad]] dizisinin başrol karakteri [[Walter White]], illegal [[uyuşturucu ticareti]] yaparken Heisenberg takma adını kullanmaya başlar. Daha sonraları bu isimle yerel uyuşturucu ticaretinde en nüfuzlu kişi olarak tanınmaya başlar.
 
 
== Kaynakça ==
{{commons|Werner Heisenberg}}
* Bernstein, Jeremy; Cassidy, David (August 1995). "Bomb Apologetics: Farm Hall, August 1945". ''Physics Today'' '''48''' (8): 32–36. doi:10.1063/1.881469.
* Bernstein, Jeremy (2001). ''Hitler's Uranium Club: The Secret Recording's at Farm Hall''. Copernicus. ISBN 0-387-95089-3.
* Bernstein, Jeremy (September 2002). "Heisenberg and the critical mass". ''Am. J. Phys.'' '''70''' (9): 911–6. doi:10.1119/1.1495409.
* Bernstein, Jeremy (March 2004). "Heisenberg in Poland". ''Am. J. Phys.'' '''72''' (3): 300–4. doi:10.1119/1.1630333. See also ''Letters to the Editor'' by Klaus Gottstein and a reply by Jeremy Bernstein in Gottstein, Klaus (September 2004). "Comment on "Heisenberg in Poland" by Jeremy Bernstein \Am. J. Phys. 72 (3), 300–304 (2004)]". ''Am. J. Phys.'' '''72''' (9): 1143–5.doi:10.1119/1.1778397.
* Bernstein, Jeremy (November 2005). "Max Born and the Quantum Theory". ''Am. J. Phys.'' '''73''' (11): 999–1008. doi:10.1119/1.2060717. Department of Physics, Stevens Institute of Technology, Hoboken, New Jersey 07030. Received 14 April 2005; accepted 29 July 2005.
* Bethe, Hans A. (July 2000). "The German Uranium Project". ''Physics Today'' '''53''' (7): 34–36. doi:10.1063/1.1292473.
* Beyerchen, Alan D. (1977). ''Scientists Under Hitler: Politics and the Physics Community in the Third Reich''. Yale. ISBN 0-300-01830-4.
* Cassidy, David C. (1992). "Heisenberg, German Science, and the Third Reich". ''Social Research'' '''59''' (3): 643–661.
* Cassidy, David C. (1992). ''Uncertainty: The Life and Science of Werner Heisenberg''. Freeman.
* Cassidy, David C. (2009). ''Beyond Uncertainty: Heisenberg, Quantum Physics, and the Bomb''. Bellevue Literary Press. ISBN 978-1-934137-28-4.
* Cassidy, David C. (July 2000). "A Historical Perspective on Copenhagen". ''Physics Today'' '''53''' (7): 28. doi:10.1063/1.1292472. See also Gottstein, Klaus; Lipkin, Harry J.; Sachs, Donald C.; Cassidy, David C. (April 2001). "Heisenberg's Message to Bohr: Who Knows". ''Physics Today'' '''54''' (4): 14 ff. doi:10.1063/1.1372099. individual letters by Klaus Gottstein, Harry J. Lipkin, Donald C. Sachs, and David C. Cassidy.
* Chevalley, Catherine Werner Heisenberg: Philosophie le Manuscrit de 1942 (Éditions du Seuil, 1998)
* Eckert, Michael (1990). "Primacy doomed to failure: Heisenberg's role as scientific adviser for nuclear policy in the FRG". ''Historical Studies in the Physical and Biological Sciences'' '''21''' (1): 29–58. doi:10.2307/27757654. JSTOR 27757654.
* Eckert, Michael ''Werner Heisenberg: controversial scientist'' physicsweb.org (2001)
* Goudsmit, Samuel with an introduction by R. V. Jones ''Alsos'' (Toamsh, 1986)
* Fedak, William A.; Prentis, Jeffrey J. (2009). "The 1925 Born and Jordan paper "On quantum mechanics"". ''American Journal of Physics'' '''77''' (2): 128–139. doi:10.1119/1.3009634.
* Greenspan, Nancy Thorndike (2005). ''The End of the Certain World: The Life and Science of Max Born''. Basic Books. ISBN 0-7382-0693-8. Also published in Germany: ''Max Born — Baumeister der Quantenwelt. Eine Biographie''. Spektrum Akademischer Verlag. 2005. ISBN 382741640X.
* Heisenberg, Werner ''Nobel Prize Presentation Speech'', Nobelprize.org (1933)
** ''Werner Heisenberg Biography'', ''Nobel Prize in Physics 1932'' Nobelprize.org
* Heisenberg, Elisabeth ''Inner Exile: Recollections of a Life with Heisenberg'' (Birkhäuser, 1984)
* Heisenberg, Werner ''Physics and Beyond: Encounters and Conversations'' (Harper & Row, 1971)
* Heisenberg, Werner (1943). "Die theoretischen Grundlagen für die Energiegewinnung aus der Uranspaltung". ''Zeitschrift für die gesamte Natruwiessenschaft'' '''9''': 201–212. See also the annotated English translation: Hentschel & Hentschel 1996, pp. 294–301 ''Document 95. Werner Heisenberg. The Theoretical Basis for the Generation of Energy from Uranium Fission [26 February 1942]''
* Heisenberg, Werner (16 August 1947). "Research in Germany on the Technical Applications of Atomic Energy". ''Nature'' '''160''' (4059): 211–5. doi:10.1038/160211a0. See also the annotated English translation: Hentschel & Hentschel 1996, pp. 361–379 ''Document 115. Werner Heisenberg: Research in Germany on the Technical Application of Atomic Energy [16 August 1947]''
* Heisenberg, Werner; Cassidy, David; Sweet, William (August 1995). "A Lecture on Bomb Physics: February 1942". introduction by David Cassidy, translation by William Sweet. ''Physics Today'' '''48''' (8): 27–30. doi:10.1063/1.881468.
* Hentschel, Klaus; Hentschel, Ann M., eds. (1996). ''Physics and National Socialism: An Anthology of Primary Sources''. Birkhäuser. ISBN 0-8176-5312-0. [This book is a collection of 121 primary German documents relating to physics under National Socialism. The documents have been translated and annotated, and there is a lengthy introduction to put them into perspective.]
* Hentschel, Klaus ''The Metal Aftermath: The Mentality of German Physicists 1945–1949'' (Oxford, 2007)
* Hoffmann, Dieter (2005). "Between Autonomy and Accommodation: The German Physical Society during the Third Reich". ''Physics in Perspective'' '''7''' (3): 293–329.Bibcode:2005PhP.....7..293H. doi:10.1007/s00016-004-0235-x.
* Jammer, Max ''The Conceptual Development of Quantum Mechanics'' (McGraw-Hill, 1966)
* Junk, Robert ''Brighter Than a Thousand Suns: A personal history of the atomic scientists'' (Harcourt, Brace, 1958)
* Kant, Horst ''Werner Heisenberg and the German Uranium Project / Otto Hahn and the Declarations of Mainau and Göttingen'', Preprint 203 (Max-Planck Institut für Wissenschaftsgeschichte,2002)
* Landsman, N. P. (June 2002). "Getting even with Heisenberg". ''Studies in History and Philosophy of Modern Physics'' '''33''' (2): 297–325. doi:10.1016/S1355-2198(02)00015-1. as PDF
* MacKinnon, Edward (1977). "Heisenberg, Models, and the Rise of Quantum Mechanics". ''Historical Studies in the Physical Sciences'' '''8''': 137–188. doi:10.2307/27757370.
* Macrakis, Kristie ''Surviving the Swastika: Scientific Research in Nazi Germany'' (Oxford, 1993)
* Mehra, Jagdish; Rechenberg, Helmut (2001). ''Volume 1 Part 2 The Quantum Theory of Planck, Einstein, Bohr and Sommerfeld 1900–1925: Its Foundation and the Rise of Its Difficulties''. The Historical Development of Quantum Theory. Springer. ISBN 0-387-95175-X.
* Mehra, Jagdish; Rechenberg, Helmut (2001). ''Volume 3. The Formulation of Matrix Mechanics and Its Modifications 1925–1926''. The Historical Development of Quantum Theory. Springer.ISBN 0-387-95177-6.
* Mehra, Jagdish; Rechenberg, Helmut (2001). ''Volume 6. The Completion of Quantum Mechanics 1926–1941. Part 2. The Conceptual Completion and Extension of Quantum Mechanics 1932–1941. Epilogue: Aspects of the Further Development of Quantum Theory 1942–1999''. The Historical Development of Quantum Theory. Springer. ISBN 978-0-387-95086-0.
* Mott, N.; Peierls, R. (November 1977). "Werner Heisenberg". ''Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society'' '''23''': 213–251. doi:10.1098/rsbm.1977.0009.
* Norman M. Naimark ''The Russians in Germany: A History of the Soviet Zone of Occupation, 1945–1949'' (Belkanp, 1995)
* Oleynikov, Pavel V. (2000). "German Scientists in the Soviet Atomic Project" (PDF). ''The Nonproliferation Review'' '''7''' (2): 1–30. doi:10.1080/10736700008436807. The author has been a group leader at the Institute of Technical Physics of the Russian Federal Nuclear Center in Snezhinsk (Chelyabinsk-70).
* Pash, Boris T. ''The Alsos Mission'' (Award, 1969)
* Powers, Thomas (1993). ''Heisenberg's War: The Secret History of the German Bomb''. Knopf.
* Rose, Paul Lawrence, ''Heisenberg and the Nazi Atomic Bomb Project: A Study in German Culture'' (California, 1998). For a critical review of this book, please see: Landsman 2002
* Todorv, Ivan (2003). ''Werner Heisenberg''. arXiv:physics/0503235.
* van der Waerden, B. L., ed. (1968). ''Sources of Quantum Mechanics''. Dover. ISBN 0-486-61881-1.
* Walker, Mark (January 1990). "Heisenberg, Goudsmit and the German Atomic Bomb". ''Physics Today'' '''43''' (1): 52–60. doi:10.1063/1.881237.
* Walker, Mark (1992). "Physics and propaganda: Werner Heisenberg's foreign lectures under National Socialism". ''Historical Studies in the Physical and Biological Sciences'' '''22''' (2): 339–389.doi:10.2307/27757685. JSTOR 27757685.
* Walker, Mark (1993). ''German National Socialism and the Quest for Nuclear Power 1939–1949''. Cambridge. ISBN 0-521-43804-7.
* Walker, Mark ''Eine Waffenschmiede? Kernwaffen- und Reaktorforschung am Kaiser-Wilhelm-Institut für Physik'', ''Forschungsprogramm "Geschichte der Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft im Nationalsozialismus"'' Ergebnisse 26 (2005){{kaynakça}}
 
{{Nobel Fizik Ödülü}}
 
{{DEFAULTSORT:Heisenberg, Werner}}
[[Kategori:1901 doğumlular]]
[[Kategori:Würzburg doğumlular]]
[[Kategori:1976 yılında ölenler]]
[[Kategori:Alman fizikçiler]]
[[Kategori:Göttingen Üniversitesi mezunları]]
[[Kategori:Nobel Fizik Ödülü sahipleri]]
[[Kategori:PrusyaWürzburg Bilim Akademisi üyeleridoğumlular]]
[[Kategori:Ölmüş insanlar]]
 
{{Link SM|ru}}
{{Link SM|uk}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" sayfasından alınmıştır