İslami köktendincilik: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
II. Niveles (mesaj | katkılar) k düzenleme AWB ile |
|||
2. satır:
== Kavramın ortaya çıkışı ==
Fundamentalism terimi 20. yüzyılın başında ABD'de 12 cilt halinde yayınlanan ve protestan anlayışı savunmak amacıyla "The Fundamentals: A Testimony To The Truth" adında bir araya getirilen makalelere ithafen kullanılmaya başlandı. Bu makalelerde protestanlık savunulurken, [[katoliklik]], liberal teoloji, [[sosyalizm]], [[Modernite|modernizm]], [[mormonluk]], [[
Fundemantalistlere göre bütün hıristiyanlar gerçek hıristiyanlığı yaşamıyorlardı ve hıristiyanlığın özünden sapmışlardı. Tekdit altındaki hıristiyanlığı kurtarmak için saf hıristiyanlığa dönmek, öze dönmek gerekliydi. 1920'lerin başında İskoçya protestanları da bu kelimeyi kullanmaya başladı ve fundamentalizm protestan hareketini tanımlayan bir sözcük haline geldi.<ref name=":0" />
1950'lerde Hindistan'daki büyük partiler arasındaki mücadeleler ve Mısır'da Müslüman Kardeşler adlı bir islami hareketin ortaya çıkması ile terim Mısır ve Hindistan'daki bu hareketleri tanımlamak için de kullanılmaya başlandı. Daha sonra Suudi Arabistan ve İran gibi ülkelerdeki dini hareketleri tanımlamak için de kullanılmaya başlandı.1970'lere gelindiğinde kavram, dünyanın birçok yerindeki dini hareketlenmeyi ve başkaldırıyı ifade etmek için kullanılır oldu.<ref name=":0" />
1990'lara gelindiğinde kavram artık başlangıçtaki dini anlamının dışına taştı, sosyolojik ve siyasal anlamlarla yüklü bir hale geldi. Herhangi bir ideolojiye, dine, sorgulamaksızın inanma ve bu inancın tüm gereklerini diğerlerine zorla dayatma anlamında kullanılan kavram artık dinsel ya da ideolojik fanatizm ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.
== Sünni ve Şii köktendincilik ==
İslami köktendincilik yitip giden "Altınçağ"a özlem duyar. Ancak [[Sünnilik|Sünni]] köktendincilik [[Hilâfet|hilafet]] zamanına geri dönmeyi arzularken, [[Şiilik|Şii]] köktendincilik [[İmamet]] sistemini oluşturmayı arzu eder. İki grubun ortak fikri ise kusursuz bir geleceğin şanlı geçmişle aynı olduğudur. Bunun dışında iki grubun da hemfikir olduğu ölçütler şöyle sıralananilir.<ref name=":1">Ali Mamouri, [http://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/opinion/2013/10/radicalism-political-islam-roots-sunni-shiite-fundamentalist.html Radikalizmin Siyasal İslam’daki Kökenleri], Al-Monitor, 18 Ekim 2013, 22.09.2016 tarihinde alındı.</ref>
* '''Modernizme tepki, köklere dönüş:''' Müslüman toplumların geri kalmasının iki nedeni vardır. Birincisi [[Totalitarizm|totaliter rejimler]], ikincisi de [[sömürgecilik]]. Her ikisi de [[Modernite|modernizmin]] ürünüdür. İnsan merkezli Batı kültürü günümüzün "[[Cahiliyye dönemi|Cahiliyye]]"sidir ve müslümanlar ona karşı savaşarak Tanrı merkezli "gerçek islam"ı uygulamalıdırlar.
* '''Şeriata uygunluk''': Köktendincilere göre toplum yaşamına ait kurallar [[
* '''Şiddet:''' Köktendincilik şiddetin ve cezalandırmanın tüm tarihsel biçimlerini meşru ve uygulanabilir kabul ederler. Rejim, [[baş kesme]], [[kırbaçlama]] gibi cezalar günümüzde de meşru cezalandırma yöntemleri kabul edilir. Nitekim köktendinci anlayışın iktidarda olduğu Suudi Arabistan ve İran'da bu tür cezalar uygulanır.
* '''Dinin yaşam ideoloji haline gelmesi''': Köktendinciliik İslamiyeti zaman ve mekana bakmaksızın eksiksiz bir siyasi, toplumsal ve ekonomik sistem kabul eder. Sadece bir din değil, özel ve toplumsal hayatın her yönüne cevap veren bir yaşam ideolojisidir.<ref name=":1" />
== Fikir kaynakları ==
İslami köktendincilik islam coğrafyasının üç ayrı bölgesinden aynı dönemlerde ortaya çıkmıştır. Arap Yarımadasında Vahhabiler, İslamiyetin ilk dönemindeki yaşamı ifade eden Selef'e dönülmesini istiyorlardı ve nihayet Suudi ailesiyle kurdukları ilişki sayesinde bu hedefe ulaştılar. Hindistan'da müslümanların bağımsızlık hareketi sırasında [[Ebu'l A'lâ el-Mevdudî|el-Mevdudi]] halifeliği yeniden canlandırıp tüm İslam coğrafyasını tek bir devlet altında birleştirme fikrini geliştirdi. Mevdudi bu amaçla bir de anayasa hazırladı. Mevdudi'nin fikirleri Suudı Arbaistan tarafından beğenilince Vahhabiler ile Mevdudş arasında yakın bir ilişki gelişti. Mevdudi'nin fikirleri Mıır'da oluşan [[Müslüman Kardeşler]]'in fikir babası olan [[Seyyid Kutub]]'u da derinden etkiledi.
Şii islam dünyasında ise Muhammed Bekir Al Sadr, Mevdudi*den etkilendi. Sadr da bir anayasa hazırladı ve İran'ın dini liderlerine gönderdi. İran'daki geçici hükümet o sırada laik bir anayasa taslağı hazırlamıştı Muhammed Beheşti, Sadr'ın sunduğu taslağa benzer yeni bir taslak hazırladı ve bu taslak onaylandı. Sadr'ın takpçilerinin oluşturduğu Şii [[İslami Davet Partisi]] Irak'In en büyük partilerinden biridir. Yine aynı düşünceler temelinde ve hatta aynı isimle Lübnan'da kurulan parti ise daha sonra [[Hizbullah (Lübnan)|Hizbullah]] adını aldı.<ref name=":1" />
== Kaynakça ==
| |||