|
Tanımdan anlaşılacağı üzere plastikler doğada hazır bulunmaz, doğadaki elementlere insan tarafından müdahale edilmesi ile elde edilir.
Elde edilmesi belli bir [[sıcaklık]] ve [[basınç]] altında, [[katalizör]] kullanılarak monomerlerin reaksiyona sokulması ile olur. Plastik ilk üretildiğinde toz, reçine veya granül hâlde olabilir. Genelde plastikler petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde edilir. Yapılan araştırmalara göre yeryüzündeki petrolün sadece %4'lük bir kısmı plastik üretimi için kullanılmaktadır.
Plastik, geniş ve gittikçe artan sayıda uygulamada kullanılan birçok sentetik yahut yarı sentetik malzemeyi tanımlayan genel bir terimdir.
Gözün alabildiği her yerde plastik vardır. Plastikleri; yaşamımızı daha temiz, kolay, güvenli ve eğlenceli kılabilmek için kullanırız. Giydiğimiz kıyafetlerden tutun da yaşadığımız evlerden, kullandığımız otomobillere kadar her yerde plastikleri görürüz. Oynadığımız oyuncaklarda, seyrettiğimiz televizyonlarda, kullandığımız bilgisayarlarda ve dinlediğimiz CD'lerde plastikler bulunur. Her gün kullandığınız diş fırçasında bile plastik vardır.
Plastikler, tıpkı ahşap, kağıt veya yün gibi organiktir. Plastik üretiminde kullanılan selülöz, kömür, doğal gaz, tuz ve tabii ki ham petrol gibi hammaddeler doğal ürünlerdir. Plastikler, günümüzün ihtiyaçları ile çevreye dair kaygılar arasındaki dengenin sağlanmasını mümkün kıldığı için bugünün ve yarının tercih edilen malzemesidir.
"Plastik" terimi, Yunanca'da döküme uygun anlamındaki "plastikos" ve dökme anlamındaki "plastos" kelimesinden türetilmiştir. Malzemenin üretim sırasında dövülebilirliği veya yoğrulabilirliği sayesinde dökülmesine, basılmasına yahut film, lif, tabak, tüp, şişe, kutu ve daha birçok şekle sokulabilmesine yapılan bir göndermedir.
İki yaygın plastik malzeme kategorisi bulunur; termoplastikler ve termosetler. Termoplastikler ısıtılarak yeni ürünler elde edilebilir. Daha sonra bu bitmiş ürünler tekrar ısıtıldığında plastik yumuşayacak ve tekrar eriyik hale gelecektir. Eritildikten sonra termoset plastiklere de şekil verilebilir. Ancak sıvı haldeyken bir şekle kavuştuktan sonra katı durumda kalırlar ve termoplastikler gibi yeniden eritilemezler. <ref name=":0">PAGEV</ref>
= Tarihçe =
İnsanoğlu ilk zamanlardan beri doğal ürünlerde bulunmayan yararlar sağlayacak malzemeler geliştirmek için çok çabalamıştır. Plastik malzemelerin gelişimi plastiğin özelliklerine sahip doğal malzemelerin (sakız, şellak gibi) kullanımıyla başlamış ve ardından (kauçuk, nitroselülöz, kolajen, galalit gibi) kimyasal olarak değiştirilmiş doğal malzemelerin gelişimiyle devam etmiştir. Son olarak da bundan 100 yıl önce modern plastikler olarak tanıdığımız tamamen sentetik malzemeler geliştirilmeye başlamıştır. Bunun muhtemelen ilk örneği Alexander Parkes'ın 1855'te icat ettiği, bugün selüloid olarak bildiğimiz ancak parkesin adını verdiği maddedir. Polivinil klorür (PVC) ilk olarak 1838-1872 yılları arasında polimerleştirilmiştir ve Leo Baekeland'ın 1907 yılında ilk gerçek sentetik, seri üretim plastiği yani bakalit maddesini yaratmasıyla önemli bir dönüm noktası yaşanmıştır.<ref name=":0" />
== Plastikler Nasıl Üretilir? ==
Plastikler, organik ürünlerden elde edilirler. Plastik üretiminde kullanılan selüloz, kömür, doğal gaz, tuz ve tabii ki ham petrol gibi maddeler doğal ürünlerdir.
Ham petrol, binlerce bileşenden oluşan kompleks bir karışımdır. Kullanışlı olabilmesi için işlenmesi gerekir.
'''Plastik üretimi, bir petrol rafinerisinde gerçekleşen damıtma işlemiyle başlar.'''
Damıtma işleminde, ağır ham petrolün fraksiyon denilen daha hafif gruplara ayrılması işi yapılır. Her bir fraksiyon, molekül büyüklüğü ve yapısı açısından farklı olan bir hidrokarbon zincir (karbon ve hidrojenden yapılan kimyasal bileşenler) karışımıdır. Bu fraksiyonlardan biri olan nafta, plastik üretiminde son derece önemli olan bir unsurdur.
Belli katalizörler gerektiren polimerleştirme ve polikondansasyon işlemleri plastik üretiminde kullanılan iki ana işlemdir. Etilen ve propilen gibi monomerler, polimerleştirme reaktöründe birbirine bağlanarak uzun polimer zincirleri oluşturur. Temelde kullanılan monomer türüne bağlı olarak, her bir polimer türünün kendisine has özelliği, yapısı ve büyüklüğü vardır.<ref name=":0" />
Birçok farklı plastik türü olduğundan, iki ana polimer serisi altında toplanabilirler:
* Termoplastikler (ısıyla karşılaştığında erir ve soğutulduğunda tekrar sertleşir)
* Termosetler (kalıplandıktan sonra tekrar eritilemez)
=== '''Termoplastik Örnekleri'''<ref name=":0" /> ===
Akrilonitril bütadien stiren – ABS
Polikarbonat - PC
Polietilen - PE
Polietilen tereftalat - PET
Polivinilklorür - PVC
Polimetilmetakrilat - PMMA
Polipropilen - PP
Polistiren - PS
Genişletilmiş Polistrien - EPS
=== '''Termoset Örnekleri'''<ref name=":0" /> ===
Epoxide (EP)
Phenol-formaldehyde (PF)
Poliüretan (PUR)
Politetrafloroetilen - PTFE
Doymamış poliyester reçineleri (UP)
== Plastik Çeşitleri<ref name=":0" /> ==
* [https://www.pagev.org/biyo-bazli-plastikler Biyo Bazlı Plastikler]
* [https://www.pagev.org/biyo-bozunur-plastikler Biyo Bozunur Plastikler]
* [https://www.pagev.org/muhendislik-plastikleri Mühendislik Plastikleri]
*** [https://www.pagev.org/abs Akrilonitril Bütadiyen Stiren (ABS)]
*** [https://www.pagev.org/lcp Sıvı Kristal Polimerler (LCP)]
*** [https://www.pagev.org/pbt Polibütilen Tereftalat (PBT)]
*** [https://www.pagev.org/peek Poliariletereterketon (PEEK)]
*** [https://www.pagev.org/pmma Polimetil metakrilat (PMMA)]
*** [https://www.pagev.org/pa Poliamid (PA)]
*** [https://www.pagev.org/psu-p-ppsu Poliarilsülfon (PSU/P/PPSU)]
*** [https://www.pagev.org/pc Polikarbonat (PC)]
*** [https://www.pagev.org/pi Poliimid (PI)]
*** [https://www.pagev.org/pom Polioksimetilen (POM)]
*** [https://www.pagev.org/ppa Poliftalamid (PPA)]
*** [https://www.pagev.org/pvdf Polifenilen sülfür (PPS)]
*** [https://www.pagev.org/pvdf Poliviniliden florür (PVDF)]
*** [https://www.pagev.org/tpe-e Termoplastik polyester elastomer (TPE-E)]
*** [https://www.pagev.org/uhmwpe Ultra yüksek moleküler ağırlıklı polietilen (UHMWPE)]
* [https://www.pagev.org/elastomerler Elastomerler]
* [https://www.pagev.org/epoksi-recineler Epoksi Reçineler]
* [https://www.pagev.org/genlesmis-polistiren Genleşmiş Polistiren]
* [https://www.pagev.org/florlu-polimerler Florlu Polimerler]
* [https://www.pagev.org/poliolefinler Poliolefinler]
** [https://www.pagev.org/polietilen Polietilen]
** [https://www.pagev.org/polipropilen Polipropilen]
* [https://www.pagev.org/polietilen-teraftalat Polietilen Teraftalat]
* [https://www.pagev.org/polistrien Polistiren]
* [https://www.pagev.org/poliuretanlar Poliüretanlar]
* [https://www.pagev.org/polivinilklorur Polivinilklorür]
* [https://www.pagev.org/termoplastikler Termoplastikler]
* [https://www.pagev.org/termosetler Termosetler]
== Yaygın olarak kullanılan plastik türleri ==
* [[Akrilonitril bütadien stiren]] (Acrylonitrile butadiene styrene) (ABS): Elektronik aletlerin plastik aksamında yaygın olarak kullanılır.
* [[Poliviniliden klorür]] (Polyvinylidene chloride) (PVDC) (Saran): Yiyecek paketlemede kullanılır.
== Konu ile ilgili sivil toplum örgütleri ve kuruluşlar ==
* [https://www.pagev.org/ PAGEV]
* [http://www.pagder.org Plastik Sanayicileri Derneği - PAGDER]
* [http://www.plasfed.org.tr Plastik Sanayicileri Federasyonu - PLASFED]
| 