|
|dipnotlar = <!--- Accepts wikilinks --->
}}
[[Dosya:Partlar1.jpg|thumb|I. Arşak'ın isminin Yunan alfabesi ile yazılmış gümüş sikkesi (MÖ 247–211 ) (ΑΡΣΑΚΟΥ)]]
[[Dosya:Pathians.jpg|thumb|Partlar sarı, Selefkiler mavi ve Roma Cumhuriyeti mor ile gösteriliyor. (MÖ 200 civarı)]]
{{İran tarihi}}
'''Partlar''', '''Part Krallığı''', '''Part İmparatorluğu''', '''Parthia''' ya da '''Arşaklılar'''<ref>''Parthia'' [[Latince]]'deki ''Parthia'' kelimesinden, o da [[Eski Farsça]]'daki ''Parthava-'' kelimesinden gelir. Başkenti Türkmenistan sınırlarında bulunan Nisa (Türkmence: Nusay) şehridir. ''Fars'' kelimesinin (İngilizce'de ''Persia'') türediği ''Parsa'' kökünün bir farklı dialektik çeşidir. ''Aşkanian'', Sasani kroniklerinden geliyor gibi gözükmektedir. Bu şekilde [[Firdevsi]]'nin epik şiiri ''[[Şehname]]'''sinde geçmektedir.</ref> ([[Orta Farsça]]'da: '''اشکانیان Aşkâniân'''), günümüz İran'ının kuzeydoğusunda yer alan bir medeniyetti. Zirve zamanında yönettiği bölgeler arasında, İran'ın tamamı, modern ülkelerden [[Ermenistan]], [[Irak]], [[Gürcistan]], [[Türkmenistan]], [[Afganistan]], [[Azerbaycan]], [[Tacikistan]], [[Pakistan]], [[Kuveyt]], ayrıca [[Suudi Arabistan]]'ın, [[Bahreyn]]'in, [[Katar]]'ın ve [[Birleşik Arap Emirlikleri]]'nin [[Basra Körfezi]]'ndeki kıyılarını kapsıyordu.
Partlar, MÖ 230'larda [[Selevkos İmparatorluğu|Selevkoslar]]'dan ayrılarak devlet kurdular. Part Krallığı, İran platosunu birleştiren ve oraya hükmeden [[Arşaklılar|Arşaklı hanedanı]] tarafından idare edilirdi. [[Helenistik|Hellenik Yunanistan]]'a bağlı [[Selevkoslar]] tarafından hakimiyet altında bulunan bölgeyi, MÖ 3. yüzyılın sonlarına doğru ele geçirmeye başladılar. MÖ 150 ve MS 224 yılları arasında [[Mezopotamya]]'yı aralıklarla yönettiler. Eski İran'da [[Medler]]'den ve [[Ahameniş İmparatorluğu|Akamenidler]]'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktırlar. [[Katafrakt|Ağır süvariyi]] icat eden Partlar bundan dolayı [[Roma İmparatorluğu]]'nun doğudaki en büyük düşmanıydı. [[Sasaniler]] tarafından yıkıldı.
== Kökenleri ve Kuruluşu==
Part Devletini Kuran [[Arşaklı]] hanedanı'nın [[Kürt]] olduğuna dair Bazı doğulu ve avrupalı [[tarihçi]]lerin iddiaları vardır.<ref>https://books.google.com.tr/books?id=G0YQAAAAYAAJ&q=parthians+turk+race&dq=parthians+turk+race&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjSjomnu9HNAhVCthoKHWdGCfIQ6AEIUTAI</ref><ref>https://books.google.com.tr/books?id=oFy7yNbLpGEC&q=parthians+were+turks&dq=parthians+were+turks&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjNjMGfv9HNAhUL5xoKHc9-BmUQ6AEITzAI</ref><ref>https://books.google.com.tr/books?id=HSDnAAAAMAAJ&q=parthians+were+turks&dq=parthians+were+turks&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjwyqPIv9HNAhVFuBoKHSGSA1Y4FBDoAQg2MAQ</ref><ref>https://books.google.com.tr/books?id=iwaHjHkS5v0C&pg=PA339&dq=parthians+were+turks&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjd_Me8wNHNAhXDvBQKHRqiAkc4MhDoAQhEMAY#v=onepage&q=parthians%20were%20turks&f=false</ref><ref>https://books.google.com.tr/books?id=cl6QAgAAQBAJ&pg=PA359&dq=Arsacid+turk&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjRxIupwdHNAhXD6xQKHQPqA94Q6AEIIjAB#v=onepage&q=Arsacid%20turk&f=false</ref><ref>https://books.google.com.tr/books?id=z_cDAAAAYAAJ&q=Arsacid+turk&dq=Arsacid+turk&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjRxIupwdHNAhXD6xQKHQPqA94Q6AEIKjAC</ref>
<small>'' Kurday kazılarındaki buluntulara göre avrupa harflerinin M.O. V-IV.yy'a kadar indirildiği gözönüne alınırsa, bu nakledilen bilgilerden Arsaklıların Kürt kökenli olduğu düşünülebilir.''</small>
[[Otto Donner]]
''<small>''Part Devletinin kurucuları Sakaların bir kolu Kürt idiler.''</small>''
[[René Grousset]]
''<small>Arsak Sülalesi Kürt kökenli olduğunun büyük belirtileri vardır bunlardan birisi yaşadıkları ülkeye, çivi yazılı tabletlerde Partva/Part-ova denilmesidir.</small>''
[[Alfred Marry]]
''<small>Büyük ihtimal Part devletini kuranlar günümüz Kürterinin Atalarıydılar.</small>.''
[[Israel Smith Clare]]
Arşak, Arşaklılar devletini kurmadan önce İranlılardan oluşan ve Dahae konfederasyonunu oluşturan antik bir orta-asya kabilesi olan Parni kabilesinin şefiydi. Parniler doğu İran'a ait bir dilde konuşuyorlardı, bu sırada Partya'da kuzeybatı İran'a ait bir dil konuşuluyordu. İkinci olarak bu bölge kuzey doğuda bulunuyordu, ilk olarak Ahamenişlerin, ve sonrasında Selefkilerin hakimiyeti altındaydı ve dilleri Kürtçeydi. Bölge fethedildikten sonra, Parni; Orta İran dili, Aramîce, Yunanca, Babilce, Sogdiaca ve fethedilen yerdeki bir çok bölgenin dili ile birlikte konuşulan Partların resmî bir dili olan Kürtçe hâline geldi.
Arşaklıların bağımsızlıklarını neden M.Ö. 247'de kazandıkları tam olarak bilinmiyor. A.D.H. Bivar, Andragoras adında bir satrapın Selefkilere karşı ayaklanması sonucu Selefkilerin bölgedeki hakimiyetini kaybetmesinden dolayı olduğunu söyler. Bu nedenle Selefkilerin bölgedeki kontrolünü yitirmesi I. Arşak için büyük bir fırsat olarak görülür. Aynı zamanda, Vesta Sarkhosh Curtis söz konusu yılda Arşak'ın Parni kabilesinin şefi olarak seçildiğini iddia eder. Homa Katouzian ve Gene Ralph Garthwaite ise Arşak'ın Partya'yı ele geçirdiği ve Selefkilerin bölgedeki otoristesini yıktığı yıl olarak anlatırlar, ayrıca Curtis ve Maria Brosius, Andragoras'ın M.Ö. 138 yılına kadar Arşaklılar tarafından mağlup edilmediğini söylerler.
Arşak'dan sonra yönetime kimin geldiği pek açık değildir. Bivar ve Katouzian, kardeşi I. Tiridates olduğunu, sonrasında oğlu II. Arşak'ın geldiğini söylerler. (M.Ö. 211) Ayrıca Curtis and Brosius II. Arşak'ın I. Arşak'ın yasal varisi olduğunu konusunda hemfikirdirler ve Curtis bu olayın M.Ö. 211'de olduğunu açıklamıştır, Brosius ise M.Ö. 217'de olduğunu iddia eder. Bivar, I. Mithridates'in yönetimdeki son yılında, yani "Part tarihinin resmî olarak başladığı yıl" olan M.Ö. 138'de olduğu konusunda ısrarcıdır. Tüm bu fikir ayrılıklarını anlattıktan sonra, Bivar, tarihçiler tarafından kabul görülen Partlar için iki farklı hükümdar kronolojisi olması olayını özetlemiştir.
Bir zaman sonra, Arşak batıda Mısırlı III. Ptolemy Euergetes'in Selefkileri işgâl etmesi (M.Ö. 246–222 BC) avantajından yararlanarak Partya ve Hirkanya bölgesindeki gücünü pekiştirdi. Bu savaş, Üçüncü Suriye Savaşları'nın başlamasına ve (246–241 BC), I. Diodotus'un ayaklanarak Orta-Asya'daki Baktriya Krallığı'nı kurmasına vesile oldu. Sonraki vâris, II. Diodotus, Selefkilere karşı Arşaklılarla müttefiklik kurdu, fakat Arşaklılar II. Seleucus Callinicus tarafından Partya'dan atıldı. (M.Ö. 246–225). Bir süre göçebe Apasiacae kabilesinde zaman geçirdikten sonra, Arşak bir karşı saldırıda bulundu ve Partya'yı geri aldı. II. Seleucus'un vârisi, III Büyük Antiochus (M.Ö. 222–187), güneydeki Medya bölgesinde bulunan Molon şehrinde çıkan bir ayaklanmadan dolayı bu saldırıya karşı koyamadı.
III. Antiochus MÖ 210 ya da 209 yılında Partya ve Baktriya'yı tekrar ele geçirmek için büyük bir sefere çıktı. Başarısız oldu, fakat II. Arşak ile bir ateşkes imzaladı. Sonrasında III. Antiochus'un boyun eğmesiyle birlikte krallık ünvanını aldı (Yunanca: basileus). Selefkiler; Partların, Romalıların hadlerini aşmaları ile ilgili meselelerine ve Magnesia'da aldıkları yenilgiye müdahele edemiyorlardı (MÖ 190). Partyalı Phriapatius'tan sonra (MÖ 191–176 arası) II. Arşak tahta geçti, ve sonra Partyalı I. Phraates (MÖ 176–171). I. Phraates Selefkilerin müdahalesi olmadan Partya'yı yönetmeyi başardı.
== Yükselme Devri ==
I. Phraates'in Partya'yı genişleterek İskenderîn Kapılarına dayandırdığı ve Apamea Ragiana şehrini ele geçirdiği kaydedilmiştir, fakat hangi bölgede bulunduğu bilinmiyor. Partların en büyük genişlemesi ve en büyük sınırlara sahip olması, kardeşi ve vârisi olan I. Mithridates dönemine denk gelir. (MÖ 171–138 arası), bu dönem, ilk Ahameniş İmparatoru Büyük Kiros'un dönemi ile denk görülebilir (MÖ 530).
Mithridates'in ordularının, Baktriyalıların iki vilayetini ele geçirmesiyle ve I. Diodotus'un ölümüyle beraber Partlar ve Baktriyalılar arasındaki ilişkiler kötüleşmeye başladı. (I. Eucratides dönemi - MÖ 170–145). Selefkilere sırtını dönen Mithridates MÖ 148 veya 147 yılında Medya ve Ecbatana bölgelerini ele geçirdi; Timarchus tarafından başlatılan ayaklanma ile birlikte bölge son bir Selevkos baskısıyla istikrarsızlaştırıldı. Bu zaferleri Partların Mezopotamya'daki Babil şehrini ele geçirmesi olayı izledi, Mithridates ilk sikkelerini burada bastırdı ve resmî bir tören yaptırdı. (MÖ 141) Mithridates tekrar Hirkanya'ya geri çekilirken, orduları Elymais ve Characene krallıklarını hakimiyeti altına aldılar ve Susa şehrini ele geçirdiler. Bununla birlikte artık Part egemenliği uzak doğudan Hint nehrine kadar uzanmış bulunuyordu.
Oysa Hekatompilus Partların ilk başkentiydi, Mithridates; Selevsiya'da, Hamadan'da, Ctesiphon'da ve Arşak krallarının mezarlarının bulunduğu yeni kurulan şehir Mithradatkert'de (Nisa, Türkmenistan) kraliyete ait özel binalar kurmuştu. Hamadan kraliyet ailesinin yaz mevsimindeki gözde şehirlerinden biri olmuştu. Ctesiphon ise I. Gotarzes'in yükselişine kadar başkent olamamıştı. (MÖ 90–80 BC). Brosius'a göre bu şehir Arşaklıların kraliyet törenlerini yaptıkları temsilî bir şehir olmuştu.
Komutan Diodotus Tryphon MÖ 142'de Antakya'da bir ayaklanmaya sebebiyet verdiğinde Selefkilerin buna karşı koyacak gücü yoktu. Yine de MÖ 140 yılında II. Demetrius Nikator Mezopotamya'da Partlara karşı bir ordu toplamayı başarmıştı. Önemsiz başarıların haricinde, Selefkiler mağlup edildi ve Demetrius Part orduları tarafından ele geçirilerek Hirkanya'ya götürüldü. Mithridates burada tutsağına büyük bir konukseverlikle davrandı, hatta Demetrius'u, kızı Rhodogune ile evlendirdi.
VII. Antiochus Sidetes (MÖ 138–129 arası), Demetrius'un kardeşi, Selevkos tahtına getirildi ve sonrasında Cleopatra Thea ile evlendirildi. Diodotus Tryphon'u yendikten sonra, Antiochus MÖ 130'da Mezopotamya'yı tekrar almak için sefer hazırlıklarına başladı, bölge II. Phraates'in yönetimindeydi (MÖ 138–128). Part komutanı Indates Büyük Zab'da yenilgiye uğratıldı, ve bunu çıkan bir ayaklanma sonucunda Babil valisinin öldürülmesi olayı takip etti.Antiochus Babilî fethetti ve sikkelerini bastırdığı şehir olan Susa'yı ele geçirdi. Ordusunu Medya bölgesine doğru ilerlettikten sonra Partlar ateşkes isteğinde bulundular, fakat Antiochus'ün bazı şartları vardı: Arşaklıların, Partya dışında tüm toprakları Selefkilere bırakılacak, yüklü miktarda bir haraç ödenecek ve Demetrius serbest bırakılacak. Arşak Demetrius'u serbest bıraktı ve onu Suriye'ye gönderdi, fakat diğer şartları kabul etmedi. MÖ 129 baharıyla Medler Antiochus'un kaynak bulunamamasından dolayı bitkin düşmüş ordusuna karşı bir ayaklanma başlattı. İsyanları bastırmak istenirken ana Part ordusu bölgeye giriş yaparak savaşta Antiochus'ü öldürdü. Ceseti gümüş bir tabut içinde Suriye'ye geri gönderildi, oğlu Seleucus Part prensi oldu, kızı ise Phraates'in haremine katıldı.
Partlar, batıda kaybettikleri toprakları ele geçirmişlerdi, fakat doğuda bir başka tehlike başs gösteriyordu. MÖ 177-176 arasında göçebe bir konfederasyon olan Xiongnu'lar, göçebe Yuezhi federasyonundan ayrıldılar, (vatanları günümüz Kuzeybatı Çin'deki Gansu bölgesi) sonrasında Yuezhiler batıdaki Baktriya'ya göç ettiler ve Saka (İskit) kabilelerini yurtlarından sürdüler. Sakalar daha da batıya gitmek zorunda kaldılar ve Part İmparatorluğu'nun kuzey doğu sınırlarını işgâl ettiler. Mithridates böylece Mezopotamya'daki fetihlerinden sonra tekrar Hirkanya'ya geri dönmek zorunda kaldı.
Saka kabilelerinden bazıları Phraates'in Antiochus'a karşı kurduğu orduda asker olarak yer almıştı. Gerçi savaşa çok geç katılmışlardı. Phraates, maaşlarını ödemeyi reddedince İskitler ayaklandı, Phraates eski Selefki askerlerinin yardımıyla ayaklanmayı bastırmaya çalıştı, fakat onlar da Phraates'e bağlı kalmadılar ve İskitlerin tarafına geçtiler.II. Phraates bu orduya karşı taaruza geçti, fakat savaşta öldürüldü. Romalı tarihçi Justin'in belgeleri, Phraates'in varisi I. Artabanus'un da doğuda bozkır ülkeleriyle savaşırken aynı kaderi paylaştığını yazar. Artabanus'un Turfancılar tarafından öldürüldüğünü açıklamıştır (bir Yuezhi kabilesi), buna rağmen Bivar, Justin'in onları İskitlerle karıştırdığını düşünür. II. Mithridates, ilerki dönemlerde Sistan'da İskitlerden kaybedilen toprakları tekrar ele geçirmiştir.
Selefkilerin Mezopotamya'dan geri çekilmeleriyle birlikte Partların Babil valisi Himerius, Arşak krallığı tarafından Characene'yi sonra da Hyspaosines'in yönettiği Charax Spasinu'yu fethetmek ile görevlendirilmişti. Fakat bu görev başarısızlıkla sonuçlanınca Hyspaosines MÖ 127'de Babil'i işgâl etti ve Selevsiya'yı ele geçirdi. MÖ 122 yılı ile birlikte II. Mithridates Hyspaosines'i Babil'den attı ve Characene krallarını Partların hakimiyeti altına aldı. Mithridates'in sınırları daha da batıya genişletmesinden sonra, MÖ 113'te Dura-Europos ele geçirildi, ve Ermenî Krallığı ile savaşı başlatmış oldu. Orduları I. Artavasdes'i yenilgiye uğrattı ve onu tahttan indirdi, daha sonra Ermenistan'ın "Büyük" Tigranes'i olarak anılacak olan oğlu Tigranes'i esir olarak aldı (MÖ 95–55 BC).
MÖ 1. yy'da günümüz Afganistanı, Pakistanı ve kuzey Hindistan'ında bulunan Hint-Part Krallığı, Part İmparatorluğu ile müttefiklik anlaşması yaptı. Bivar, bu iki devletin politik durumlarının eş olduklarını söylemiştir. Yunan filozofu Tyana'lı Apollonius, MÖ 42'de Part hükümdarı I. Vardanes'i ziyaret ettikten sonra (MÖ 40-47), Vardanes bir ticaret karavanının onu koruması koşulu ile Hint-Partya'ya gidebileceğini söyledi. Apollonius Hint-Partya'nın başkenti Taxila'ya ulaştığında, karavan lideri Vardanes'in mektubunu okur, yazılanlar muhtemelen Farsçadır. Burada Apollonius'a büyük konukseverlikle davranılır.
Orta Asya'daki İmparator Wu'nun yükseliş döneminde (MÖ 141–87) Zhang Qian'ın tehlikeli diplomatik ilişkileriyle birlikte Han İmparatorluğu MÖ 121'de II. Mithridates'e bir temsilci gönderdi. Han elçisi Partlar için İpek Yolu vasıtasıyla resmî bir ticarî teklif sundu, fakat Xiongnu konfederasyonuna karşı askerî bir birlik sağlanmadı. Part İmparatorluğu Avrasya'daki ticaret karavanlarından topladığı vergiler sayesinde zenginlemişti, en pahalı mallar Romalılar tarafından ithal ediliyordu. Ayrıca Çinlilerin Part baharatı, parfümü ve meyveleri aldığı zamanlarda inciler de Çin'den yüksek bir fiyatla ithal ediliyordu. Egzotik hayvanlar ise Arşaklılar tarafından Han hükümdarlarına hediye olarak veriliyordu; MÖ 87'de II. Pacorus İmparator Zhang'a aslanlar ve İran ceylanları göndermiştir. (MS 75-88). Bunun yanı sıra ipek ve Part mallarını satın alan Romalı tüccarlar aynı zamanda Hindistan'dan demir, baharat ve deri ithal ediyorlardı. Part İmparatorluğu boyunca yolculuk yapan karavanlar Batı Asya bazen de Roma züccaciyelerini Çin'e getiriyorlardı.
uzey Hindistan'da bulunan Yuezhi Kuşhan İmparatorluğu Partların doğu sınırlarının güvenliğini sağladığına dair garanti vermişti. Bu yüzden MÖ 1. yy'ın ortasında, Arşak hanedanı öncelikli olarak batı sınırlarını Romalılardan korumaya odaklandı. II. Mithridates'in Ermenîlere boyun eğdirdiği yılla birlikte, Lucius Cornelius Sulla; Roma'nın Kilikya valisi, Euphrates nehrinde Part elçisi Orobazus ile görüştü. İki taraf da bu nehrin Partlar ve Romalılar arasında bir sınırı olarak kullanılmasında anlaştılar, buna rağmen Rose Mary Sheldon'a göre, Sulla'nın bu şartları sadece Roma'ya iletmeye izin veren kısıtlı bir yetkisi vardı.
Bu anlaşmanın haricinde MÖ 93 veya 92'de Partlar Suriye'de kabile şefi Laodice ve onun Selevkos müttefiği X. Antiochus Eusebes'e -sonra ölür- (MÖ 95-92?) karşı savaşmıştır. Selevkosların son hükümdarlarından III. Demetrius Eucaerus, Beroea (günümüz Halep) şehrini kuşatmaya çalışmasıyla Partlar buaraya askerîş destek gönderdiler ve Demetrius'u mağlup ettiler.
II. Mithridates'in yönetim devri sırasında I. Gotarzes Babil'i, I. Orodes ise kısmen Partya'yı yönetiyordu. Bu bölük monarşi sistemi Partları zayıflatmıştı, ve Ermenî II. Tigranes'in Partların batı Mezopotamya'daki topraklarının ele geçirmesine sebep olmuştu. Bu topraklar Sanatrukes dönemine kadar geri alınamamıştı (MÖ 78–71). Üçüncü Mitridatik Savaşı'nın patlak vermesiyle, II. Tigranes'in müttefiği olan Pontus hükümdarı VI. Mithridates (MÖ 119–63), Partlardan Romalılara karşı askerî destek isteğinde bulundu, fakat Sanatrukes bu yardım isteğini reddetti. Romalı general Lucullus MÖ 69'da Ermenî başkenti Tigranocerta üzerine yürüdüğünde, VI Mithridates ve II Tigranes, III. Phraates'ten yardımda isteğinde bulundular (MÖ 71–58). Phraates bu yardıma çağrı vermedi, ve Tigranocerta'nın düşüşünden sonra Lucullus ile Euphrates nehrinin Partlar ve Romalılar arasındaki sınır olması kararını tekrardan pekiştirdiler.
II Tigranes'in oğlu Genç Tigranes'in babasını tahttan indirme çalışmaları başarısız olmuştu. Kaçarak III. Phraates'e sığındı ve onu Ermenîlerin yeni başkenti Artaxarta üzerine yürümesi konusunda ikna etti. Bu kuşatma başarısız olunca, Genç Tigranes bir kez daha kaçtı, bu sefer Romalı general Pompey'e sığındı. Pompey'e, Ermenistan seferi boyunca rehberlik edeceğine dair söz verdi, fakat, II Tigranes Romalılara karşı boyun eğmek zorunda kalınca Genç Tigranes Romalıların esiri durumuna düştü. Phraates Pompey'den Genç Tigranes'i serbest bırakıp kendisine teslim edilmesini istedi, fakat Pompey bunu reddetti. Bunun üzerine Phraates Corduene bölgesini (güneydoğu Türkiye) işgâl etmek için yola koyuldu; elde bulunan her iki Roma belgesine göre, Roma konsülü Lucius Afranius Partları bölgeden savaşla ya da diplomatik yollarla atmıştır.
III. Phraates, oğulları II. Orodes ve III. Mithridates tarafından öldürtüldü, sonrasında Orodes kardeşi Mithridates'i sırtından vurarak onu Medya'dan Suriye'ye kadar kovaladı. Aulus Gabinius, Romalı Suriye valisi, Mithridates'in desteği ile Euphrates nehrine geçmek için yola çıktı, fakat Mısır'daki bir ayaklanma sonucu XII. Ptolemy Auletes' yardım etmek için geri döndü (MÖ 80–58; 55–51). Mithridates Romalı müttefiklerini beklemeden Babil'i kuşattı ve Selevsiya'da MÖ 54'e kadar parasını bastırdı. O yıl, Orodes'in komutanlarından Surena, Selevsiya'yı tekrar ele geçirdi ve Mithridates idam edildi.
Aynı zamanda Suriye valisi, üçlü yöneticilerden biri olan Marcus Licinius Crassus, MÖ 53'te Mithridates'in desteğinden yoksun olarak İran'a karşı bir sefer düzenledi. Ordusu Carrhae'ye doğru yol alırken (günümüz Harran'ı, güneydoğu Türkiye), II. Orodes Ermenistan'ı işgâl etti ve Ermenî kralı II. Artavasdes'i Romalı müttefiklerinin yardımından mahrum bıraktı (MÖ 53–34). Orodes, Artavasdes'i bir akraba müttefikliği yapma konusunda ikna etti, prens I .Pacorus (ö. MÖ 38) Artavasdes'in kız kardeşi ile evlendirildi.
Surena, çoğunluğu süvarilerden oluşan ordusuyla, Crassus ile buluşmak üzere yola çıktı. Surena'nın 1,000 katafraktı ve 9,000 okçu-atlısı bulunan ordusu kabaca Crassus'un yedi lejyondan, destek birliklerinden, Galyalı süvarilerden ve hafif piyadelerden oluşan ordusundan 4 kat daha büyüktü. Yaklaşık 1,000 adet devenin bulunduğu karavanın verdiği avantajla, Part okçu-atlıları düzenli olarak ok kaynağı sağlayabiliyorlardı. 'Part vuruşu' taktiğini uygulayan okçu-atlılar, sahte bir ricat ile geri çekilip tekrardan düşmanlarına saldırıyorlardı. Ağır kompozitlerle uygulanan bu taktik geniş Crassus'un geniş düzlükte bulunan piyadelerini harab etmeye yetmişti. Yaklaşık 20,000 Romalının öldürüldü, 10,000'i ise ele geçirildi, ve bir diğer 10,000 batıya doğru kaçtı, Crassus ise Ermenî ormanlarına kaçtı. Ordusunun başında Surena Crassus'la görüşmek istedi ve Crassus bunu kabul etti. Fakat sonra Crassus, Surena'nın kampına bir baskın düzenlememesi için ast subaylarından biri tarafından tuzak kurularak öldürüldü.
Crassus'un Carrhae Savaşı'ndaki yenilgisi, Roma tarihinin en kötü yenilgilerinden biri olarak kabul edilir. Partlar bu zaferle Roma ile neredeyse eş değer bir güç hâline geldi. Surena kamp takipçileri, savaş esirleri ve değerli Roma ganimetleri ile birlikte yaklaşık 700 km. (430 mi) yol katederek Selevsiya'ya döndü ve zaferini burada kutladı. Surena kısa bir süre sonra, Arşak tahtına göz dikmesinden dolayı Orodes tarafından idam ettirilmekten kurtulamadı.
Crassus'a karşı kazanılan zaferin verdiği cesaretle Partlar Batı Asya'da bulunan Roma yerleşimlerini ele geçirme girişimlerinde bulunmaya başladılar.Taht vârisi I. Pacorus ve kumandanı MÖ 51'de Osaces Suriye'den Antakya'ya kadar olan bölgeyi işgâl ettiler, fakat Osaces'e pusu kurup onu öldüren Gaius Cassius Longinus tarafından geri püskürtüldüler. Hatta MÖ 42'de Arşaklıların tarafında olan Pompey, Julius Sezar ile yaptığı sivil savaşta Partlar tarafından anti-Sezar birlikleri Philippi Savaşı'na yardım olarak gönderilmiştir. Cassius ve Brutus'a bağlı olan bir komutan olan Quintus Labienus da MÖ 40'da İkinci Triumvirateliğe karşı Partların yanında yer almıştır; bir sonraki yılda I. Pacorus ile birlikte Suriye'yi işgâl etmiştir. Üçlü yöneticilerden biri olan Marcus Antonius, düşmanı Octavius'a karşı koymak için Roma'ya tekrar dönmesi gerektiğinden Partların bu saldırısına karşı bir savunma yapacak durumda değildi. Suriye Pacorus'un orduları tarafından ele geçirildikten sonra Labienus; Pacorus ve komutanı Barzapharnes Roma Filistin'ini ele geçirirken, Anadolu'yu işgâl etmek için ana Part ordusundan ayrıldı. Tyre şehir hariç, Güneydeki Ptolemilerden Akdeniz kıyısı boyunca bulunan tüm yerleşim yerlerini boyundurluğu altında topladılar (günümüz İsrail'i). İsrail'de rahip II. Hyrcanus, Phasael ve Herod'un yarı-Romalı Yahudi ordusu Partlar tarafından yenilgiye uğratıldı ve Herod Masada'daki üssüne kaçarken Yahudi müttefik II. Antigonus Mattathias İsrail kralı oldu (MÖ 40–37).
Bu başarılarının dışına Partlar kısa sürede Romalılar tarafından Filistin'den atıldı. Marcus Antonius'un himayesinde bulunan bir subay olan Publius Ventidius Bassus, MÖ 39'da Kilikya Geçitleri Savaşı'nda Labienus'u mağlup edip idam ettirdi (günümüz Mersin şehri, Türkiye). Kısa süre sonra bir Suriye'de, komutan Pharnapates'in öncülüğünü ettiği bir Part ordusu Amanus Boğazı Savaşı'nda Ventidius tarafından yenilgiye uğratıldı. Sonuç olarak I. Pacorus geçici olarak Suriye'den geri çekildi. MÖ 38 yılı baharında geri döndüğünde Gindarus Dağı Savaşı'nda (Antakya'nın kuzey doğusu) Ventidius ile yüzleşti. Pacorus savaş esnasında öldürüldü ve ordusu Euphrates nehrini geçerek kaçtı. Ölümü üzerine II. Orodes, IV Phraates'i vâris olarak seçti (MÖ 38–2). Tahtı ele geçirdikten sonra IV. Phraates, yerinde hak iddia edenleri öldürttü ve kendi öz kardeşlerini sürgüne yolladı. Bu kardeşlerinde biri olan Monaeses, Antonius'a sığındı ve İran'ın işgâli için onu ikna etti. Antonius Partların Yahudi müttefiği Antiogonus'u MÖ 37'de yenilgiye uğrattı, Herod'u ise buranın vasal kralı yaptı. Bir sonraki yılla birlikte Antonius Erzurum'a hareket edince, Ermenî kralı II. Artavasdes Antonius'a destek kuvvet göndererek bir kez daha müttefik değiştirdi. Antonius Medya Atropatene'yi işgâl etti (günümüz Azerbaycan'ı), sonra Partların müttefiği Medyalı I. Artavasdes tarafından Praaspa başkent şehrini ele geçirmek amacıyla yönetildi, fakat şehrin yeri günümüzde bilinmiyor. Ayrıca, IV. Phraates Antonius'u arkadan vurarak, Praaspa için hazırlanan dev koç başlarını yok etti; bu olanlardan sonra Artavasdes Antonius'un ordusundan ayrıldı. Partlar Antonius'un ordusunu Ermenistan'a kadar kovaladı. En sonunda en çok zayıflayan ordu Suriye'ye ulaşabildi. Bundan sonra Antonius II. Artavasdes'e, bir evlilik müttefikliği bahanesiyle tuzak kurdu. MÖ 34 yılında esir olarak ele geçirildi, Roma'ya gönderildi ve orada idam edildi. Antonius IV. Phraates ile ilişkileri kötüleşen Medyalı I. Artavasdes ile bir müttefiklik anlaşması yapmaya karar verdi. Bu, Antonius ve ordusunun MÖ 33'te Ermenistan'dan geri çekilmesiyle unutuldu; Antonius'un düşmanı Oktavius'un batıdaki sınırlara saldırılarıları devam ederken bir Part işgâlinden de kaçmış oldular. Antonius'un gidişiyle birlikte Part müttefiği II. Artaxias Ermenî tahtına oturmuş oldu.
MÖ 31'de Actium Savaşı'nda Antoinus'un mağlup edilmesiyle, Oktavius Roma imparatoru oldu, artık cumhuriyet temsilî bir kelimeydi. Bu sıralarda Part kralı II. Tiridates kısa sürede IV. Phraates'i yönetimden devirdi ve yine aynı hızda İskitli müttefiklerinin de yardımıyla yönetimin başına geçti. Tiridates Phraates'in oğullarından birini yanına alarak Romalılara sığındı. MÖ 20'de yapılan görüşmelerde, Phraates kaçırılan oğluunu geri getirmeyi plânladı. Bir diğer yandan Romalılar, MÖ 53'teki Carrhae Savaşı'nda kaybettikleri lejyon sancaklarını ve savaşta esir düşen ve hayatta kalmayı başaran askerlerini geri aldılar. Partlar bu takası prensi kurtarmak için yapılan küçük bir bedel olarak gördüler. Roma Senatosu ile birlikte Octavius, yeni adıyla Augustus (MÖ 27 BC – 14) Partlar üzerinde politik bir zafer olarak görülen sancakların geri getirilmesini sevinçle karşıladı; bu olay yeni para sikkelerinin bastırılmasıyla kutlandı, yeni tapınaklar kuruldu ve hatta Augustus adına sanatsal öğeler içeren heykeller kuruldu. Augustus aynı zamanda prens ile birlite IV. Phraates'e İtalyan bir köle kız göndermişti, bu kız daha sonra Partyalı Kraliçe Musa olacaktır. Oğlu Phraataces'in olaysız bir şekilde taht varisi olmasından emin olmak için, Musa IV. Phraates'i diğer oğullarını Augustus'a rehine olarak vermesi konusunda ikna etti. Augustus yine bu propagandayı Partların Romalılara karşı bir boyun eğmesi olarak kullandı, ve bunu kendi eseri olan "Tanrısal Augustus'un Fiiliyatı"ndaki başarılar listesine ekledi. Phraataces tahta V. Phraates olarak geçtiğinde (MÖ 2 – 4 MS), Musa kendi oğluyla evlendi ve ülkeyi beraber yönettiler. Part soyluluğu, birbirine düşman iki kişinin birbiriyle cinsel ilişkiye girmesini ve Arşak kanı taşımayan bir kral ile fikir alış-verişi yapmayı uygun görmüyordu, bu yüzden çift, Roma'ya sürgün edildi. Phraates'in vârisi III. Orodes sadece iki yıl tahtta kalabildi, ve sonrasında yerini Roma kültürünü benimseyen I. Vonones aldı. Vonones'in Romalılara olan bu sempatisi Part Soyluluğuna ters geliyordu, II. Artabanus II (MÖ 10–38 MS), Vonones'i yenerek onu Roma Suriyesi'nden de sürgün etti.
II. Artabanus'un yükselişi esnasında, adları Anilai ve Asinai olan, Nehardea bölgesinden (günümüz Fallujah, Irak) gelen iki Yahudi vatandaşı, Babil'deki Part yönetimine karşı bir ayaklanma başlattılar. Her ikisi de mağlup edildikten sonra, başka bir ayaklanma olmasından korkan II. Artabanus tarafından iki kardeşin de canı bağışlandı. Anilai'nin Fars karısı Asinai'yi, Anilai'ya saldırmasını engellemek için zehirledi. Bununla birlikte Anilai orduya katılmasıyla Artabanus'un yasal oğlu oldu. Yahudi rejiminin kaldırılmasıyla beraber, yerli Babilliler yerel Yahudi topluluğuna zulüm etmeye başlamıştı, onları Selevsiya'ya göç etmeleri konusunda zorluyorlardı. MS 35-36 yılında bu şehir Part yönetimine karşı ayaklandığında, Yahudiler tekrar kovuldular, fakat bu sefer yerli Yunanlar ve Aramîler tarafından. Sürgün edilen Yahudişer Ktesifon, Nehardea ve Nisibis şehirlerine sığındılar.
Partlarla barış yapılmasına rağmen Romalıların hâlen iç işlerine karışıyorlardı. Roma imparatoru Tiberius (MS 14–37) Partların müttefik Ermenî kralı Arsaces'i öldürerek yerine kardeşi Mithridates'i geçirmek isteyen İberyalı I. Pharasmenes tarafından bir entrikaya uğradı. II. Artabanus Ermenî bölgelerinde Part kontrolünü tekrar sağlamayı denedi fakat başarısız oldu, ve bu, aristokrat bir ayaklanmanın patlak vermesine ve kendisinin İskit topraklarına kaçmasına sebep oldu. Romalılar, prens III. Tiridates'i bölgeyi bir Roma müttefiği olarak yönetmesi için serbest bıraktılar. Ölümünden kısa bir süre önce, Artabanus Hirkanya'daki askerleri kullanarak Tiridates'i tahttan indirmeyi başardı. MS 38'de Artabanus'un ölümüyle yasal vâris I. Vardanes ve kardeşi II. Gotarzes arasında büyük bir iç savaş başladı. Vardanes, bir av sırasında suikaste uğrayınca Part soyluları MS 49'da Gotarzes ile yüzleşmesi için prens Meherdates'in serbest bırakılması için Roma imparatoru Claudius'a (MS 41-54) başvurdular. Fakat Meherdates, Urfa valisi ve Adiabene'li Izates bar Monobaz tarafından ihanete uğrayınca bu plân geri tepti; Meherdates ele geçirildi ve Gotarzes'e gönderildi, burada kulakları kesildikten sonra, taht vârisliğinden mahrum bir şekilde yaşamasına izin verildi.
MS 97 yılında, Batı Bölgelerinin Muhafız-Komutanı Çinli Ban Chao, elçisi Gan Ying'i, diplomatik bir görüşme yapması için Roma İmparatorluğu'na gönderdi. Gan, Roma'ya ulaşmadan önce Hekatumpilos'ta Part kralı II. Pacorus'u ziyaret etti. Batıda deniz yoluyla gidilebilecek tek yer olan İran Körfezi'ne doğru yola çıktı. Cesareti kırılan Gan Ying, Han impğaratorluğu'na geri döndü ve İmparator He'yi (MS 88-105) Roma İmparatorluğu'na, ev sahibi Partların ağzından çıkan sözler üzerine detaylı bir kayıt hazırlamasını sağladı. William Watson'un kuramına göre Han İmparatorluğu'nun Roma ile diplomatik ilşkilerde başarısız olması durumunda Partlar rahatlayacaktı, özellikle Ban Chao'nun doğu Asya'daki Xiongnu'ya karşı kazandığı askerî zaferlerden sonra... Yine de, Çin belgeleri bunun bir Roma elçisi olduğu savını doğrular niteliktedir, belki de küçük bir Romalı tüccar grubu, Marcus Aurelius'un (MS 161-180) ve İmparator Huan'ın (MS 146-168) yükselişi esnasında MS 166'da Han'ların başkenti Luoyang'a ulaşmışlardır.
== İmparatorluğun Sonu ==
İberya kralı I. Pharasmanes ve oğlu Rhadamistus, Romalıların vassal kralı olan Mithridates'i tahttan indirmek için Ermenistan seferine çıktı, Partyalı I. Vologeses de (MS 51–77) işgâl edip tahta kendi kardeşi Ermenî I Tiridates'i geçirmeyi plânlıyordu. Rhadamistus ise tamamiyle gücünü kaybetmiş, ve Tiridates ile birlikte aynı olayda yer almıştı, Partya ise tüm olanlara son vererek Ermenî bölgelerini tekrardan ele geçirip burada Arşak hanedanını tekrar canlandırmıştı. Her şeyden önce Part İmparatorluğu yıkılsa bile, Arşaklılar Ermenî kralları olarak hayatlarını sürdüreceklerdi.
MS 55'te II. Vardanes babası I. Vologeses'e karşı bir ayaklanma başlatınca Vologeses ordusuyla beraber Ermenistan'dan çekildi. Roma, geride kalan yönetimsel boşluğu doldurmak için harekete geçti. MS 58-63 yılı Roma-Part Savaşı'nda, kumandan Gnaeus Domitius Corbulo, VI Tigranes'i bir vasal kralı olarak ilân ederken Partlara karşı bir çok askerî zafer elde etti. Yine de, Corbulo'nun vârisi Lucius Caesennius Paetus Part ordusu tarafından yenildi ve Ermenistan'a sığındı. Bir ateşkes anlaşmasından sonra, I. Tiridates MS 63'te Napoli'yi ve Roma'yı ziyaret etti. Roma imparatoru Nero (MS 54-68), büyük bir törenle kafasına hükümdarlığın sembolü olan diadem'i takarak onu Ermenistan Kralı olarak ilân etti.
Partlar ve Romalıların arasındaki uzun bir barış sürecinin ardından, MS 72 yılları civarında Alan'ların Partların doğu sınırlarını tehdit etmesi olayı sadece Roma kaynaklarında geçmektedir. Augustus ve Nero, Partlara karşı koymak için dikkatli bir askerî politika seçiyorken, sonra gelen Roma imparatorları, Partların Tigris ve Euphrates boyunca uzanan merkezî toprakları olan Mezopotamya'yı işgâl girişimlerinde bulundular. Bu gitgide yükselen saldırganlık, Roma'nın askerî reformlarına bağlanabilir. Partların misil ve süvari birlikleriyle başedebilmek için Roma, öncelikle yabancı milletlerin askerî gücünden faydalandı (özellikle Nebatîler), fakat sonra, ağır lejyoner piyadelerine yardımcı olması açısından sürekli bir destek birlik ordusu oluşturdular. Sonunda Romalılar da okçu-atlılardan (sagittarii) oluşan tümenlerden, hatta doğu bölgelerinden sağladıkları ağır-zırhlı katafraktlardan bile faydalandılar. Ama yine de Roma hâlen Partlarla savaşırken mantıklı bir stratejiye sahip değildi ve bu işgâllerden sadece çok az sayıda bölge ele geçirebilmişlerdi. Savaş için öncelikli motivasyonları imparatorun kişisel pozisyonu ve kişisel zaferinin yükselmesiydi, aynı zamanda Roma'nın vassal krallıklarını Partlara karşı savunurken Roma onurunu da savunmuş oluyorlardı.
Roma ve Partlar arasındaki düşmanlık, I. Osroes'in (MS 109–128) Roma'dan izin almadan Ermenî kralı Tiridates'i tahttan indirip yerine II. Pacorus'un oğlu Axidares'i tahta geçirmesi ile tekrar canlandı. Roma imparatoru Trajan (MS 98–117) taht için yeni bir Part adayı olarak seçtiği Parthamasiris, Ermenistan bir Roma vilayeti olamadan MS 114'te öldürüldü. Lusius Quietus'un önderliğini yaptığı orduları kuzey Mezopotamya ovası boyunca uzanan büyük ticaret yollarının güvenliliğini sağlamak için Nisibis'i ele geçirdi. Bir sonraki yı Trajan Mezopotamya'yı işgâl etti, Osroes doğuda III. Vologases'in çıkarttığı bir iç savaşla uğraşırken, Adiabene'li Meharaspes'in zayıf bir direnişi ile karşılaştı. Trajan 115-116 kışını Antakya'da geçirdi, fakat baharda seferine devam etti. Euphrates nehrini geçerken, Dura-Europos'u, başkent Ktesifon'u ve Selevsiya'yı ele geçirdi, hatta İran Körfezi'nden Hindistan'a gitmek için ayrılan gemileri izleyebileceği bir şehir olan Characene şehrine boyun eğdirdi.
MS 116'nın son aylarında Trajan Pers şehri Susa'yı ele geçirdi. Part kralı II. Sanatruces Romalılarla savaşmak için doğu İran'dan asker toplarken, kuzeni Parthamaspates ona ihanet etti ve onu öldürdü: Trajan onu yeni Part kralı olarak ilân ett. Roma İmparatorluğu artık doğuya daha fazla gitmeyecekti.
Trajan'ın kuzeye dönmesi üzerine, Babil'deki yerleşim bölgeleri Roma garnizonlarına karşı ayaklandılar. Trajan, başarısız bir Hatra kuşatmasının üzerine, MS 117'de Mezopotamya'dan geri çekilmek zorunda kaldı. Bu geri çekilme geçiciydi, çünkü MS 118'de tekrar Partlara saldırmak istiyordu ve artık "Partları tamamen kendine bağlamak" niyetindeydi, ne yazık ki Trajan MS 117 Ağustos'unda aniden öldü.
Seferi sırasında, Trajan senato tarafından Partikus ünvanını almıştı ve İran'ın fethini betimleyen sikkeler basılmıştı. Ayrıca, MS 4. yy tarihçileri Europius ve Festus, onun güney Mezopotamya'da yeni bir Roma bölgesi kurmaya çalıştığını iddia ederler.
Trajan'ın vârisi Hadrian (MS 117–138) Roma'nın askerî kaynaklarının sınırlı olmasından dolayı Mezopotamya'yı işgâl etmek yerine Roma-Part sınırını tekrar Euphrates olarak belirlemeyi seçti. Romalılar tarafından henüz yeni Oroene kralı ilân edilen Parthamaspates, Partlar ona karşı ayaklandıktan sonra kaçtı. I. Osroes III. Vologaes ile olan savaşı sırasında ölmüştü, ve IV. Vologases, barış dolu iyi bir dönemde İran tahtına oturmuştu (MS 147–191). Fakat, Vologases'in Ermenistan'ı ve Suriye'yi işgâl edip Urfa'yı tekrar alması üzerine MS 161-166'da Roma-Part Savaşı tekrar başladı. MS 163'de Marcus Statius Priscus Ermenistan'ı ve MS 164'de Avidius Cassius Mezopotamya'yı işgâl ederken Roma imparatoru Marcus Aurelius (MS 161–180) ve yardımcısı Lucius Verus, Suriye'yi savunuyorlardı.
Caracalla, Carrhae'ye giden yolda askerleri tarafından suikaste uğradı. Bu fiyaskodan sonra, Partlar Macrinus (MS 217–218) ile, Romalıların onlara iki yüz milyon dinar verdiği bir bölgede yeni bir yerleşim bölgesi inşaa etti.
Fakat Part İmparatorluğu, iç savaşlar ve Romalılarla uğraşmaktan artık zayıflamış, yakın zamanda yerine geçecek olan Sasanî İmparatorluğu'na zemin hazırlamıştı. Kısa bir süre sonra da öyle oldu, Persis bölgesinin yerel valisi (günümüz Fars bölgesi, İran) Arşaklılara ait bölgelerin hepsini kuşatma altına aldı. MS 224 yılının 28 Nisan'ında İsfahan yakınlarında yapılan savaşta IV. Artabanus'a karşı koydu, onu mağlup etti ve Sasanî İmparatorluğu'nu kurdu. Gerçi VI. Volageses'in MS 228 yılına kadar Selevsiya şehrinde kendine ait paraları bastırdığına dair kanıtlar vardır.
Sasanîler, kendilerini Partların vârisi olarak görmüyorlardı, fakat II. Keyhüsrev döneminde (MS 590-628) kısa sürede Doğu Roma İmparatorluğu'ndan Filistin'i, Anadolu'yu ve Mısır'ı ele geçirerek Ahameniş İmparatorluğu'nun sınırlarına ulaşmaya çalıştılar. Sonradan bu bölgeler Arap istilası öncesi son Roma imparatoru Heraclius tarafından tekrar ele geçirildi.
== Part Ordusu ==
[[Dosya:Zahhak castle stucco 2.JPG|thumb|Bir Part Piyadesi]]
Part İmparatorluğu'nda sürekli bulunan bir ordu yoktu, ilgili bölgedeki askerleri hızlıca toparlayarak bir ordu oluştururlardı. Fakat kralı korumakla yükümlü, soylulardan, kölelerden ve paralı askerlerden oluşan sürekli bir muhafız ordusu bulunuyordu, fakat bu ordudaki azker sayısı çok azdı. Ayrıca garnizonlar sınırlardaki kalelere yerleştirilmişti; Part kitabeleri bazı askerî ünvanların bu bölgedeki kumandanlara verildiğini ortaya çıkarmıştır. Askerî güç, aynı zamanda diplomatik ilişkilerde de kullanılıyordu. Örneğin, Shiji eseri, MÖ 2. yy'ın sonlarında Çin elçileri İran'ı ziyaret etmeye geldiklerinde, elçilerin doğu sınırılarına gidene kadar 20,000 süvarinin onlara eşlik ettiğini anlatır. Muhtemelen bu, göz dağı vermek için yapılan bir şeydi.
Partların en etkili askerî birlikleri hiç kuşkusuz hem binicisinin hem de kendisinin tepeden tırnağa zırh giydiği ağır katafrakt süvarileriydi. Katafraktlar düşman hattını hücum yaparak yarmak için büyük bir kargı ve bazen ok ile yay kuşanırlardı. Ekipmanlarının ve zırhlarının maliyetinin yüksek olmasının yanı sıra, katafraktlar aristokrat sınıflardan oluşturulan seçkin süvarilerdi, ve Arşak kralı tarafından kendilerine yerel düzeyde bir özerklik tanınırdı. Hafif süvariler ise halkın içindeki sıradan insanlardan seçilirdi ve okçu-atlı olarak eğitilirlerdi; savaşta basit bir tunik ve pantolon giyerlerdi. Düşmanlarının üzerine giderken ve onlardan kaçarken atış yapabilecekleri kompozit yaylar kullanırlardı; Part atışı olarak bilinen bu tekniğin çok etkili olduğu kanıtlanmıştır. Sıradan askerler ile paralı askerlerden oluşturulan hafif piyade birlikleri ise, süvari hücumundan sonra düşman birlikleriyle savaşmak için kullanılırdı.
Part ordusunun büyüklüğü bilinmiyor, imparatorluğun toplam nüfusu kadar olma ihtimali var. Fakat, eski Part yerleşimlerinde yapılan arkeolojik kazı çalışmaları sonucunda Partların nüfusunun çok fazla olduğu ve insan gücünün müthiş olduğu görülmüştür. Bu yüzden Babil gibi nüfusun çok olduğu bölgeler, Romalılar için her zaman çekici gelmiştir.
== Galeri ==
* [[İran]]
== KaynakçaDış bağlantılar ==
* [http://www.paradoxfan.com/forum/index.php?topic=8710.0 Her Yönüyle Part İmparatorluğu]
* Asmussen, J.P. (1983), "Christians in Iran", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 924–948, ISBN 0-521-20092-X
* Bickerman, Elias J. (1983), "The Seleucid Period", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.1, London & New York: Cambridge University Press, pp. 3–20, ISBN 0-521-20092-X .
* Bivar, A.D.H. (1983), "The Political History of Iran Under the Arsacids", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.1, London & New York: Cambridge University Press, pp. 21–99, ISBN 0-521-20092-X .
* Bivar, A.D.H. (2007), "Gondophares and the Indo-Parthians", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart, The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 26–36, ISBN 978-1-84511-406-0 .
* Boyce, Mary (1983), "Parthian Writings and Literature", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 1151–1165, ISBN 0-521-20092-X .
* Brosius, Maria (2006), The Persians: An Introduction, London & New York: Routledge, ISBN 0-415-32089-5 .
* Colpe, Carsten (1983), "Development of Religious Thought", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 819–865, ISBN 0-521-20092-X .
* Curtis, Vesta Sarkhosh (2007), "The Iranian Revival in the Parthian Period", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart, The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 7–25, ISBN 978-1-84511-406-0 .
* de Crespigny, Rafe (2007), A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23-220 AD), Leiden: Koninklijke Brill, ISBN 90-04-15605-4 .
* Demiéville, Paul (1986), "Philosophy and religion from Han to Sui", in Twitchett and Loewe, Cambridge History of China: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, 1, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 808–872, ISBN 0521243270 .
* Duchesne-Guillemin, J. (1983), "Zoroastrian religion", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 866–908, ISBN 0-521-20092-X .
* Ebrey, Patricia Buckley (1999), The Cambridge Illustrated History of China, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 052166991X (paperback).
* Emmerick, R.E. (1983), "Buddhism Among Iranian Peoples", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 949–964, ISBN 0-521-20092-X .
* Frye, R.N. (1983), "The Political History of Iran Under the Sasanians", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.1, London & New York: Cambridge University Press, pp. 116–180, ISBN 0-521-20092-X .
* Garthwaite, Gene Ralph (2005), The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd., ISBN 1-5578-6860-3 .
* Katouzian, Homa (2009), The Persians: Ancient, Medieval, and Modern Iran, New Haven & London: Yale University Press, ISBN 978-0-300-12118-6 .
* Kennedy, David (1996), "Parthia and Rome: eastern perspectives", The Roman Army in the East, Ann Arbor: Cushing Malloy Inc., Journal of Roman Archaeology: Supplementary Series Number Eighteen, pp. 67–90, ISBN 1-887829-18-0
* Kurz, Otto (1983), "Cultural Relations Between Parthia and Rome", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.1, London & New York: Cambridge University Press, pp. 559–567, ISBN 0-521-20092-X .
* Lightfoot, C.S. (1990), "Trajan's Parthian War and the Fourth-Century Perspective", The Journal of Roman Studies 80: 115–126, doi:10.2307/300283, http://jstor.org/stable/300283
* Lukonin, V.G. (1983), "Political, Social and Administrative Institutions: Taxes and Trade", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 681–746, ISBN 0-521-20092-X .
* Mommsen, Theodor (2004 (original publication 1909 by Ares Publishers, Inc.)), The Provinces of the Roman Empire: From Caesar to Diocletian, 2, Piscataway (New Jersey): Gorgias Press, ISBN 1-59333-026-X .
* Morton, William S.; Lewis, Charlton M. (2005), China: Its History and Culture, New York: McGraw-Hill, ISBN 0071412794 .
* Neusner, J. (1983), "Jews in Iran", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 909–923, ISBN 0-521-20092-X .
* (German) Posch, Walter (1998), "Chinesische Quellen zu den Parthern", in Weisehöfer, Josef, Das Partherreich und seine Zeugnisse, Historia: Zeitschrift für alte Geschichte, vol. 122, Stuttgart: Franz Steiner, pp. 355–364 .
* Schlumberger, Daniel (1983), "Parthian Art", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 1027–1054, ISBN 0-521-20092-X .
* Sellwood, David (1983), "Parthian Coins", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.1, London & New York: Cambridge University Press, pp. 279–298, ISBN 0-521-20092-X .
* Shahbazi, Shahpur A. (1987), "Arsacids. I. Origin", Encyclopaedia Iranica 2: 255
* Sheldon, Rose Mary (2010), Rome's Wars in Parthia: Blood in the Sand, London & Portland: Valentine Mitchell, ISBN 978-0-85303-981-5
* Strugnell, Emma (2006), "Ventidius' Parthian War: Rome's Forgotten Eastern Triumph", Acta Antiqua 46: 239–252, doi:10.1556/AAnt.46.2006.3.3
* Syme, Ronald (1939), The Roman Revolution, Oxford: Oxford University Press, ISBN 0-19-280320-4 (pbk.)
* Torday, Laszlo (1997), Mounted Archers: The Beginnings of Central Asian History, Durham: The Durham Academic Press, ISBN 1-900838-03-6
* Wang, Tao (2007), "Parthia in China: a Re-examination of the Historical Records", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart, The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, pp. 87–104, ISBN 978-1-84511-406-0 .
* Waters, Kenneth H. (1974), "The Reign of Trajan, part VII: Trajanic Wars and Frontiers. The Danube and the East", in Temporini, Hildegard, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Principat. II.2, Berlin: Walter de Gruyter, pp. 415–427 .
* Watson, William (1983), "Iran and China", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.1, London & New York: Cambridge University Press, pp. 537–558, ISBN 0-521-20092-X .
* Widengren, Geo (1983), "Sources of Parthian and Sasanian History", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.2, London & New York: Cambridge University Press, pp. 1261–1283, ISBN 0-521-20092-X .
* Wood, Frances (2002), The Silk Road: Two Thousand Years in the Heart of Asia, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, ISBN 0520243404 .
* Yarshater, Ehsan (1983), "Iranian National History", in Yarshater, Ehsan, Cambridge History of Iran, 3.1, London & New York: Cambridge University Press, pp. 359–480, ISBN 0-521-20092-X .
* Yü, Ying-shih (1986), "Han Foreign Relations", in Twitchett, Denis and Michael Loewe, Cambridge History of China: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, 1, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 377–462, ISBN 0-521-24327-0 .
* Zhang, Guanuda (2002), "The Role of the Sogdians as Translators of Buddhist Texts", in Juliano, Annette L. and Judith A. Lerner, Silk Road Studies: Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, 7, Turnhout: Brepols Publishers, pp. 75–78, ISBN 2503521789.
{{Antik Mezopotamya konuları}}
{{Antik Suriye ve Mezopotamya}}
{{İran tarihi-taslak}}
[[Kategori:Partlar|İmparatorluğu]]
[[Kategori:İranlı hanedanlar]]
[[Kategori:Antik Irak]]
[[Kategori:Süper güçlerSüpergüçler]]
|
