Nevzat Tandoğan: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Neolegen (mesaj | katkılar)
Neolegen tarafından yapılan 17561286 sayılı değişiklik geri alınıyor.
Neolegen (mesaj | katkılar)
Neolegen tarafından yapılan 17561087 sayılı değişiklik geri alınıyor.
48. satır:
İstanbul Polis Teşkilatındaki hizmetlerine, 1. ve 3. Şube Müdürlükleri, 1. Şube Başkanlığı ve Adalar Dairesi Müdürlüğü görevlerini yürüterek 1927 yılında [[Malatya]] Valiliğine atanana kadar devam etmiştir.<ref name=":1" />
 
Malatya'da valilik görevini sürdüğü sırada [[1927 Türkiye genel seçimleri|1927 genel seçimlerinde]] [[Konya milletvekilleri|Konya'dan milletvekili]] seçilmiştir. 1929'da Ankara Valiliğine getirilen Nevzat Bey, milletvekilliğinden istifa etmiştir.<ref name=":1">{{Web kaynağı|url=http://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt1/index.html|başlık=TBMM Albümü|erişimtarihi=9 Temmuz 2013|yayımcı=tbmm.gov.tr|tarih=29 Ekim 2012|yazar=|arşivurl=http://web.archive.org/web/20160304193552/https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt1/index.html|arşivtarihi=4 Mart 2016}}</ref> Bir yıl sonra vekaleten [[Ankara Büyükşehir Belediyesi|Ankara Belediye Reisliğine]] de atanarak 9 Temmuz 1946'da intihar edene dek iki görevi beraber yürütmüştür. Evli ve iki çocuk babası olarak ölmüştür.<ref>Büyük Larousse, 21. C. Milliyet Y., İstanbul 1986, s. 11201</ref>
 
== Ankara Valiliği ==
61. satır:
Tandoğan'ın Ankara Valiliği cumhuriyetin kuruluş yıllarına rastlamasıyla da önem taşımaktadır. [[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı|Cumhuriyetin ilanından]] itibaren Ankara'nın bayındırlaştırılması başta [[Türkiye cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Mustafa Kemal Atatürk]] olmak üzere bütün yöneticiler tarafından cumhuriyetin çağdaşlaşma ve batılılaşma hamlesinin temsili olarak görülmüş ve başkentin geliştirilmesi için büyük çaba harcanmıştır. Kentin imarı, yaşanan ekonomik sıkıntılar içinde belediye tarafından üstlenilebilecek bir proje değildi. Durum bir devlet meselesi olarak görülerek 28 Mayıs 1928'te, Ankara Şehri İmar Müdüriyeti Teşkilat ve Vazaifine Dair Kanun kabul edilmiştir. Bu Kanun doğrultusunda Dahiliye Vekaletine bağlı olarak Ankara Şehri İmar Müdüriyeti kurulmuş; kentin tüm bayındırlık faaliyetleri doğrudan doğruya merkezden yürütülmeye başlanmıştır. 1930'daysa Ankara Belediyesinin ve Valiliğinin birleştirilmesi kanunen mümkün kılınarak kentin imarı belediye sınırlarından çıkarılarak mülki sınırları içine alınmış ve tamamen devletin sorumluluğununa verilmiştir. Vali ve Belediye Reisi Nevzat Bey ise kentteki bayındırlık ve planlama faaliyetlerini birinci elden yürüten bürokrat konumuna gelmiştir.
 
Nevzat Bey Atatürk'ün de takdir ettiğisevdiği, çalışkan ve disiplinli bir mülki amir olarak bayındırlıkkentin faaliyetleriyleimarıyla bizzatyakından ilgilenmiş, veuygulama uygulamadasürecinde karşılaşılabilecekortaya çıkabilecek pek çok sorunu gidermiştirgidermiş ve planlama sürecinin kolay işlemesini sağlamıştır.<ref name=":0">[http://kentcevre.politics.ankara.edu.tr/Bulent%20Duru%20-%20Ankara'nin%20Imari.pdf Bülent Duru, “Mustafa Kemal Döneminde Ankara'nın İmarı”, Cumhuriyetin Ütopyası: Ankara, Haz. Funda Şenol Cantek, Ankara Üniversitesi Yayınevi, Ankara, 2012, s. 173-192.]</ref> Her sabah gün ağrırken kalkıp çalışmaya başlaması sonucu 1934 yılında [[Soyadı Kanunu|Soyadı Kanunu'nun]] çıkmasıyla Atatürk tarafından kendisine Tandoğan soyadı verilmiştir.<ref>http://www.isteataturk.com/haber/5352/ataturk-8217un-verdigi-isimler-ve-soyadlari</ref><ref name=":2">http://www.erkansimsek.net/makaledetay.php?id=52</ref>[[Dosya:Jansen Planı.jpg|alt=[[Herrmann Jansen]] tarafından hazırlanan Ankara nazım planı|küçükresim|Jansen Planı
]]
Ankara’nın ilk [[nazım planı]] olan [[Lörcher planı|Lörcher Planı]] 1920'lerin ikinci yarısından itibaren yetersiz bulunmaya başlamış; çağdaş cumhuriyetin simgesi olacak bir başkent oluşturulabilmesi için daha kapsamlı bir plana ihtiyaç duyulduğu saptanmıştır. Bu ihtiyacın karşılanabilmesi için [[Berlin Teknik Üniversitesi|Charlottenburg Teknik Yüksekokulu]] profesörlerinden [[Almanlar|Alman]] [[mimar]] ve [[Şehir plancısı|şehir plancıları]] [[Hermann Jansen]] ve [[Joseph Brix]] ile [[Fransızlar|Fransız]] mimar ve şehir plancısı [[Léon Jaussely|Léon Jaussely'nin]] davet edildiği bir yarışma düzenlenmiştir. Daha ekonomik ve uygulanabilir bulunan, ayrıca Atatürk'ün de beğenisini kazanan Jansen Planı, 1929 yılında üç plan arasından birinci seçilmiş; üç yıl içinde Meclis tarafından da onaylanarak uygulama aşamasına geçmiştir.
 
Özellikle ilk dönemlerde kent planaPlana uygun biçimde imar edilmişgelişmiş; Nevzat Beyin otoriter yönetiminin de etkisiyle kentplan planınana belirlediğihatlarıyla temelhayata unsurlargeçirilmeye ve yeni kent çerçevesindedüzeni şekillenmeye başlamıştır. Ancak kentteki nüfus artış hızının beklenin çok üstünde olması planınPlanın sekteye uğramasına neden olmuştur. Hızla artan nüfus temelyol, belediyeulaşım hizmetlerineve öngörülenintemizlik çokihtiyaçlarının dahaöngörülenin fazla bütçe ayrılmasıçok gerekliliğiüstüne doğurmuşçıkmasına ve yeni yerleşim alanlarıylayerleriyle yeni konutlara olan talebin artarak arsa spekülasyonculuğunun başlamasına neden olmuştur. İlerleyen zamanda sermaye sahiplerinden ve bürokrasiden gelen taleplere uyularakboyun eğilerek plan dışınadışı gelişmelerin çıkılmayaönü başlanmıştıraçılmıştır. Tandoğan'ın da yabancı bir uzman tarafından yönlendirilmekten rahatsız olduğu; parti içinden ve nüfuzlu çevrelerden gelen plan dışı istekleri Jansen'ın itirazlarınae rağmen gerçekleştirmeyegerçekleştirmek çalıştığıistediği bilinmektedir.<ref name=":0" /> [[Falih Rıfkı Atay]], anılarını derlediği Çankaya adlı eserindeeserin de Tandoğan'ın bu tutumuna da değinmiştir:<ref>Atay, Falih Rıfkı. ''Çankaya.'' İstanbul: Pozitif Yayıncılık, 2013</ref>
 
{{Alıntı|
75. satır:
Tandoğan, [[Türkiye'de tek partili dönem|tek parti döneminin]] idarecilerinden biriydi. 3 Mayıs 1944’te başlayan [[Turancılar Davası]] sanıklarından [[Osman Yüksel Serdengeçti|Osman Yüksel Serdengeçti’yi]] ''“Ulan öküz Anadolulu! Sizin milliyetçilikle, komünizm ile ne işiniz var? Milliyetçilik lazımsa bunu biz yaparız. Komünizm gerekirse onu da biz getiririz. Sizin iki vazifeniz var: Birincisi, çiftçilik yapıp mahsul yetiştirmek. İkincisi, askere çağırdığımızda askere gelmek”'' diye azarladığı iddia edilir.<ref name=":3">http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/tek-parti-doneminin-unlu-sehreminleri-1183928/</ref> Bu sözlerinden; devletin, ülke ve toplum için en iyisini belirleyeceği, ülkenin gelişmesi için gereken en doğru düzeni sağlayacağı, otoriter bir yönetim anlayışına sahip olduğu ve halkın siyasallaşmasına karşı olduğu anlaşılmaktadır.
 
Otoriter yönetim anlayışı Ankara'yı idare biçiminde de görülmektedir. Kentte dolaşan sarhoş kimseleredolaşanlara bizzat müdahale ettiği, basit hırsızlık vakalarıyla bile yakından ilgilendiği,<ref name=":3" /> alt ve üstyapı çalışmalarını bizzat denetlediği bilinmektedir.<ref name=":2" />  Ankara içinde [[Şapka Devrimi|Şapka İktisası Hakkında Kanun]] ile [[Kıyafet İnkılâbı|Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun'u]] büyük bir dikkat ve ciddiyetle uygulatmıştıruygulattığı bilinmektedir. Kimi zaman şehrin merkezi yerlerine girip çıkanların kıyafetlerinin uygun bulunmayarak engellendiği, aşırıya varan ve demokratik olmayan tedbirlerle kanun kapsamının aşıldığı da belirtilmektedir.<ref>http://www.radikal.com.tr/yazarlar/altan-oymen/ataturk-donemindeki-kiyafet-konusu-911783/</ref><ref>http://www.radikal.com.tr/yazarlar/altan-oymen/sik-veysel-olumunun-40inci-yildonumunde-1124284/</ref><ref name=":3" />
 
== Ankara cinayeti ve intiharı==
{{Ana|Ankara Cinayeti}}
Ankara'da 1945 yılında dönemin [[Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı|Genelkurmay Başkanı]] [[Kâzım Orbay|Kâzım Orbay'ın]] oğlu Haşmet Orbay'ın da adının karıştığı bir cinayet soruşturmasına müdahale ettiği ve sanık Reşit Mercan'a cinayeti üstlenmesi için baskı yaptığı iddia edilmektediredilmiştir. Reşit Mercan da mahkemede bu yönde ifade verince konu soru önergesi biçimindeolarak Meclis gündemine taşınmış; ardından 8 Nisan 1946'da Nevzat Tandoğan ve Ankara Emniyet Müdürü ile birlikte mahkemede tanık olarak dinlenmiştir. İfadesinde hakkındaki iddiaları yalanlayan Tandoğan, duruşmadan bir gün sonra intihar etmiştir.<ref>http://haber.star.com.tr/yazar/tandogani-intihara-goturen-cinayet-davasi/yazi-720814</ref>
 
== Adı verilen yerler ==