|
[[Dosya:Iqbal.jpg|thumb|Muhammed İkbal]]
'''Muhammed İkbal''' ([[Urduca]]: محمد اقبال, [[Hintçe]]: मुहम्मद इक़बाल; d. 9 Kasım 1877 - ö. 21 Nisan 1938), [[Pakistan]]lı İslam alimi, [[şair]], [[filozof]] ve [[politika]]cı.
Şiirleri çağdaş Urdu ve [[Fars edebiyatı]]'nın en önemli yapıtlarındadır. '''Allâme İkbal''' olarak da bilinir. [[Hindistan]]'daki [[müslüman]]ların bağımsızlık mücadelesini ilk defa dile getiren kişidir.
1873'de Pakistan'ın [[Pencap]] eyaletine bağlı [[Siyalkut]] kentinde doğan Muhammed İkbal, mutasavvıf bir anne ve babanın oğlu olarak dünyaya geldi. İlk eğitimini [[Kur'an]] üzerine aldı.
Kur'an eğitimini medresede tamamladıktan sonra, [[Arapça]] ve [[Farsça]] hocasının yönlendirmesiyle İslam edebiyatıyla ilgilenmeye başladı. [[Lahor]]'da yüksek öğrenimini tamamladıktan sonra Doğu Dilleri Fakültesi'ne hoca olarak tayin edildi. Bu yıllarda Muhammed İkbal'in şiirleri de yayınlanmaya başlandı.
İkbal, Pakistan’ın millî şairidir. 1905’te öğrenim için gittiği Avrupa’da üç yıl kaldı ve düşüncelerinde büyük değişiklikler oldu. 1908’de Lahor’a dönerek Felsefe ve İngiliz Edebiyatı öğretmenliği yaptı.
1905'de [[Londra]]'daki [[Cambridge Üniversitesi]]'nin felsefe ve iktisat bölümünden mezun oldu. Londra'da üç sene kadar kalan İkbal, burada Arap Dili ve Edebiyatı Fakültesi'nde hocalık yaparken, bilhassa Londra'da ilgi görmesine sebep olacak çeşitli İslâmi konularda bir dizi konferans verdi. Yine Londra'da kaldığı müddet içinde hukuk üzerine okuyan İkbal, savcılık diplomasını aldıktan sonra Almanya'ya giderek [[Münih Üniversitesi]]'nde felsefe dalında doktora yaptı.
1923’te İngilizler kendisine '''“Sir”''' ünvanı verdi. Bu arada, meşhur şarkiyatçı İngiliz Sir Thomas Arnold ile tanıştı, kurduğu yakın dostluk İkbal’in düşüncesini etkiledi. Onun tavsiyesi üzerine Avrupa’ya gidip, burada felsefecilerden ders gördü. Bütün bunlar İkbal’in üzerinde büyük tesir yaptı. Ehl-i sünnet âlimlerinin tuttuğu doğru yolu bırakıp, Batılı müsteşriklerin metotlarına kaymasına sebep oldu.
1908'de [[Hindistan]]'a döndüğünde, yazı ve şiirlerine hayranlık duyanlar tarafından büyük bir coşkuyla karşılandı.
Muhammed İkbal, doğunun yetiştirdiği bir şâir ve edebiyatçıdır. Âilesinden aldığı dînî bilgiler yanında Arapça ve Farsçayı da öğrendi. Ayrıca Pencap Üniversitesinde felsefede lisans üstü derecesini aldı. Bu dönemlerde meşhur şarkiyâtçı İngiliz Sir Thomas Arnold ile tanışmış, kurduğu yakın dostluk İkbal’in öğrenim hayâtını ve eserlerini etkilemiştir. Onun tavsiyesi üzerine Avrupa’ya gitmiş, burada meşhur felsefe profesörlerinden ders görmüştür. Bütün bunlar İkbal’in üzerinde büyük tesirler yaparak onun İslâmiyeti öğrenmek, anlamak ve anlatmakta asırlar boyunca Ehl-i sünnet âlimlerinin tuttuğu doğru yolu bırakıp batılı müsteşriklerin metod ve usûllerine kaymasına sebep olmuştur. İslâmiyet karşısında felsefe ve aklı ön plânda tutan bu metodlar, İkbal’in düşünce ve fikirlerini de şekillendirerek din konusunda kendine mahsus ve İslâm âlimleri tarafından reddedilen görüşler öne sürmesi neticesini de berâberinde getirmiştir. Nitekim İkbal’in İslâm’da Dînî Düşüncenin Yeniden Kuruluşu adı ile tanınan 1928 yılında Madras İslâm Derneğinin kurslarında yaptığı konuşmalar, sâhip olduğu reformcu anlayışın ifâdeleriyle doludur. Onun bu reformcu görüşleri, İslâmiyetin nakil yoluna ters oluşu sebebiyle kabul görmemiştir. Eserlerinde meşhur dinde reformculardan Mısırlı Muhammed Abduh ve Cemâleddîn Efgânî’nin fikirlerine genişçe yer verir.
Şiirlerinde Mevlânâ'nın etkisi büyüktür.
İslâmiyet karşısında felsefe ve aklı ön planda tutan bu metotlar, İkbal’in düşünce ve fikirlerini de şekillendirerek, din konusunda kendine mahsus ve İslâm âlimleri tarafından reddedilen görüşler öne sürmesi neticesini de beraberinde getirdi.
Muhammed İkbal ülkesinin siyasetine de katılmış ve halkını bu konularda yönlendirmişti. Onun bu konudaki düşüncesi ise, "Siyaset; çalışmak, izzet ve şerefe davet etmektir" şeklinde idi.
İkbal’in İslâmda dinî düşüncenin yeniden kuruluşu adıyla tanınan, 1928’de Madras İslâm Derneğinin kurslarındaki konuşmaları, reformcu görüşlerle doludur. Onun bu reformcu görüşleri, İslamiyet’in nakil yoluna ters oluşu sebebiyle, âlimlerce kabul görmedi.
Müslüman Hint mücahitler adıyla yazdığı şiirleri Hindistan'daki Müslümanların hareketlenerek İngiliz sömürüsüne başkaldırmalarında ve Pakistan'ın kuruluşunda büyük tesiri olmuştu. Bu yönüyle İkbal, [[Mehmet Akif Ersoy]]'a da benzetilmiştir.
Eserlerinde, Abduh ve Efgani gibi mason reformcuların fikirlerine genişçe yer verdi. İkbal’in şahsiyetinin en önemli taraflarından biri de, İngilizlerin arzusuna uygun olarak, bağımsız Pakistan’ın kuruluşu için yaptığı çalışmalarıdır.
2. "[[Kurtuluş Savaşı ]] yıllarında , zor durumda Pakistan halkını, Türk halkının milli mücadelesine destek vermek için örgütlemiş, milli mücadelede kullanılmak üzere Pakistan halkından 1.5 milyon sterlin toplayıp Ankara hükümetine yollatmıştır " ifadesi hatalıdır. Zira Milli Mücadele sürecinde ortada henüz "Pakistan" diye bir devlet yoktu!▼İngilizler, Pakistan’ı Hindistan’dan ayırıp küçük lokma hâlinde yutmak istiyorlardı. İkbal, 1931 ve 1932’de Londra’da yapılan toplantılara delege olarak çağrıldı ve burada da aynı fikri destekler konuşmalar yaptı. Yazdığı makale ve mektuplarda da ısrarla aynı fikri işledi.
Uzun süren bir hastalıktan sonra 21 Nisan 1938'de vefat etti. <ref>[http://www.gazetevahdet.com/ebubekir-sifil-27y.htm Ebubekir Sifil]</ref>▼
İkbal, Cinnah’a yazdığı mektuplarda; İngiliz hükümetinin, Hindistan Müslümanlarının '''Pakistan''' adı altında ayrı bir devlet kurmalarını istediğini belirtti. İkbal’in bu çalışmaları, takdirle karşılanıp bağımsızlığın sembol şahsiyeti sayıldı.
Ölümünden 9 yıl sonra 1947’de Pakistan bağımsızlığına kavuştu. Bu bağımsızlık, Hindistan’da bir türlü tam hâkimiyet kuramayan İngilizlerin, Müslümanları parçalayarak hem Pakistan’a, hem de Hindistan’a daha kolay hâkim olmak için takip ettikleri bir siyasetin neticesidir.<ref>[http://www.gazetevahdet.com/ebubekir-sifil-27y.htm Ebubekir Sifil]</ref>
Bu topraklarda genellikle onu Mevlana aşığı, özgürlük tutkunu İkbal olarak tanırız. “Pakistan” deyince akla gelen neredeyse ilk isimdir o. Ancak tanıdığımız, onun sadece “bir yüzü”dür. Öbür yüzüne baktığımızda karşımıza, İngilizler’in Hindistan’ı işgalini alkışlayan ve İngilizler tarafından “Sir” ünvanıyla ödüllendirilen İkbal vardır.
Şu satırlar ona ait: “İngiliz İmparatorluğunun insanlığın siyasi evrimindeki uygarlaştırıcı bir faktör olarak kalıcılığı, bizim en büyük çıkarlarımızdan biridir. Bu geniş imparatorluk, bizim siyasi idealimizin bir yönünü yavaş yavaş harekete geçirdiği için bizim tam sempatimizi ve saygımızı hak ediyor.”
Yine şöyle der: “İngiliz İmparatorluğunu dünyadaki en büyük Müslüman imparatorluk yapan şey, koruduğu Müslümanların sayısının çokluğu değil, bu imparatorluğun sahip olduğu ruhtur.”
Hilafet’in ilgasını onaylayan da, ilga kararının bir “ictihad uygulaması“ olduğunu söyleyen de aynı İkbal’dir.5
1. Örnek olarak bkz. Prof. Dr. Azmi Özcan, Pan-İslamizm Osmanlı Devleti Hindistan Müslümanları ve İngiltere; M. K. Öke, Hilafet Hareketleri…
▲2. "Kurtuluş Savaşı yıllarında Pakistan halkını, Türk halkının milli mücadelesine destek vermek için örgütlemiş, milli mücadelede kullanılmak üzere Pakistan halkından 1.5 milyon sterlin toplayıp Ankara hükümetine yollatmıştır" ifadesi hatalıdır. Zira Milli Mücadele sürecinde ortada henüz "Pakistan" diye bir devlet yoktu!
▲Uzun süren bir hastalıktan sonra 21 Nisan 1938'de vefat etti.<ref>[http://www.gazetevahdet.com/ebubekir-sifil-27y.htm Ebubekir Sifil]</ref>
* [[Esrâr-ı Hodî]] ([[Esrar ve Rumûz]],1915)
* [[Rumûz-i Bî-hodî]] (1918)
| 