| resim = Treaty of Moscow 1921.jpg
| resim_boyutu = 300px
| altyazı = [[Rıza Nur]], [[Yusuf Kemal Tengirşenk|Yusuf Kemal (Tengirşenk)]], [[Ali Fuat Cebesoy|Ali Fuat Paşa]] [[Georgiy Çiçerin]], [[Celalettin Korkmazov]]<ref name="celal">Celalettin Aselderoviç Korkmazov (1877-1937) Dağıstan Sovyet SosylistSosyalist Cumhuriyeti Halk Komiserleri Konseyi Sekreterliği görevi yapmıştır. Varlıklı bir ailenin çocuğudur. Siyasi fikirleri nedeniyle [[Ohranka]] tarafından fişlenir. Moskova Üniversites'nde başladığı sosyoloji eğitimine Fransa Sorbonne Üniversitesi'nde devam eder. Bu sırada [[İttihat ve Terakki]] üyesi [[Jöntürk]]lerle temas eder. [[İkinci Meşrutiyet]]'in ilanı üzerine [[İstanbul]]'a gelerek ülkemizdeki ilk Rusça gazete olan ''Istanbul News'''i çıkartır. Bu dönemde [[Yusuf Akçura]] ile birlikte yazılar yazar ve [[Osmanlı Sosyalist Fırkası]] kurucuları arasında yeralır. [[Şubat Devrimi]]nin ardından Rusya'ya geri döner. Tüm Rusya Kurucu Meclis seçimlerinde Dağıstan'ı temsilen sosyalist grup içinde yeralır. [[Ekim Devrimi]]nin ardından Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Kafkas Bölge Komitesi Merkez Komitesinde yeralır. Bu dönemde [[Beyaz Ordu]]'ya karşı verdiği cephe savaşı nedeniyle [[Kızıl Bayrak Nişanı]]'na layık görülür. İç savaşın kazanılmasından ölümüne kadar üst düzey görevlerde bulunur. Sovyet Türk halklarının alfabelerinin oluşturulmasında doğrudan görev almıştır. [[NEP]] politikasından çıkılıp planlı ağır sanayileşme hamlesine karşı görüş bildirmiş, özellikle dini kurumların tasfiyesine eleştirel yaklaşmıştır. [[Büyük Temizlik]] sırasında suçlu bulunup idam edilmiştir. 1956 yılında hakkındaki suçlar düşürülmüş ve gıyabında aklanmıştır. Bugün Dağıstan'da birçok yerde adı yaşatılmaktadır. [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B2,_%D0%94%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BB-%D1%8D%D0%B4-%D0%94%D0%B8%D0%BD_%D0%90%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Siyasetçinin Rusça Vikipedi maddesi] {{Ru icon}} 8 Ekim 2015 tarihinde erişilmiştir</ref> antlaşma koşullarını görüşürken.
| çeşit = Barış Antlaşması
| yazılma_tarihi =
| yürürlük_koşulu =
| bitiş_tarihi =
| imzacı_devletler = {{bayraksimge|Rusya SFSC|1918}} [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist CumhuriyetiSFSC]] <hr /> {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]]
| imzalayan =
| korunma_yeri =
Antlaşma 16 madde ve 3 ekten oluşmaktadır. İlk maddede her iki tarafın çıkarlarını yansıtmayan ve güç ilişkisine dayalı antlaşmaların geçersiz olduğu belirtilir. Yine bu maddede yeni Türkiye'nin sınırları belirlenir. Ülkenin doğu sınırında [[Kars]] ve [[Ardahan]] sancakları Türkiye egemenliğine geçerken, [[Batum]] [[Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'ne bırakılır. Üçüncü maddede [[Azerbaycan]] denetiminde [[Nahçıvan]] özerk bölgesinin tesis edilmesi karara bağlanır.<ref>Bakınız [[Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]</ref> [[Türkiye cumhurbaşkanı]] [[Mustafa Kemal Atatürk]] kaleme aldığı ve Meclis'te okuduğu [[Nutuk (kitap)|Nutuk]] adlı eserde bu antlaşmadan da bahsetmiştir.<ref>[http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,81886/turkiye-buyuk-millet-meclisi-hukumetinin-disisleri-uzer-.html 4. Bölüm içerisinde] 7 Ekim 2015 tarihinde erişilmiştir</ref> Antlaşmanın 90. yıldönümünde [[Türkiye Cumhuriyeti]] ve [[Rusya Federasyonu]]'nda gündemle ilgili çeşitli etkinlikler düzenlenmiştir.<ref>[http://www.mfa.gov.tr/turkiye-cumhuriyeti-ile-rusya-federasyonu-arasindaki-ust-duzey-isbirligi-konseyi-toplantisina-iliskin-ortak-basin-aciklamasi.tr.mfa T.C. Dışişleri Bakanlığı haberi] 7 Ekim 2015 tarihinde erişilmiştir</ref>
== Kronoloji ==
* 30 Ekim 1918 – [[Mondros Mütarekesi]]. Kafkaslardaki Türk askerlerininbirlikleri 1878 sınırlarına geri çekilmesiçekilmeye istenirbaşladı.
* 4-11 Eylül 1919 – [[Sivas Kongresi]].
* 8 Nisan 1920 – [[Batum]] İngiltere, Fransa ve[[İtilaf İtalya silahlı birlikleriDevletleri]] tarafından işgal ediliredildi.
* 11 Nisan 1920 – Kafkaslardaki [[Denikin]] komutasındaki [[Beyaz Ordu]] birlikleri [[Kızılordu]] birliklerine yeniliryenildi. 15. Kolordu Komutanı [[Kazım Karabekir Paşa]], [[Azerbaycan]]'ı da ilgilendiren bu olaylara müdahale etmezetmedi.
* 23 Nisan 1920 – [[Ankara]]'da [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]] açılıraçıldı. İstanbul hükümetiHükümeti tarafından imzalanan tüm antlaşmalar geçersiz ilan ediliredildi.
* 26 Nisan 1920, – TBMM, [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]] ile diplomatik ilişkiler kurulması önerisi ve süren bağımsızlık mücadelesine destek talep ederetti. Aynı gün [[Kızılordu]]'ya bağlı [[11. Ordu (SSCB)|11. Ordu]] birlikleri [[Azerbaycan]]'a girerek [[Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'ni ilan ederkurdu.
* 19 Temmuz 1920 – [[Bekir Sami Kunduh|Bekir Sami Bey]] liderliğindeki Türk diplomatik heyeti [[Moskova]]'ya varır,vardı ve Sovyet Dışişleri Halk komiseri [[Georgiy Çiçerin]] ile görüşmeye başlarbaşladı.
* 20 Temmuz 1920 – [[İtilaf Devletleri]] kararıyla [[Batum]] [[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]]'ne bırakılır,bırakıldı ve Gürcü birlikleri şehre girergirdi.
* 28 Temmuz - 1 Ağustos 1920 – Kızılordu -ve Türk ordusu ortak harekâtlaharekât ile [[Nahçıvan]] bölgesini [[Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti]]'nden alıraldı.
* Ağustos 1920 – Türk heyeti [[Lenin]] ile görüşür, devam etmekte olan bağımsızlık mücadelesi için Sovyet askeri mühimmat ve ekonomik yardım başlatılırbaşlatıldı.
* 10 Ağustos 1920 – [[İstanbul HûkümetiHükümeti]] [[Sevr Antlaşması]]'nı imzalarimzaladı. Antlaşmanın 88. maddesine göre Türkiye, bağımsız Ermenistan'ı tanırtanıdı. 89. maddesine göre ise konuyla ilgili [[ABD Başkanı]]nın hakemliğini, Ermenistan'ın denizlere açılması hakkını ve bu bölgenin yakınlarında asker bulundurmama hükümlerini tanırtanıdı. [[Ankara HükümetiHükûmeti]] ve [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist CumhuriyetiRusya]] antlaşmayı tanımadıklarını ilan ederlerettiler.
* 18 Eylül 1920 – Ermeni birlikleri [[Oltu]]'yu alır ve yürüyüşe geçer. Ancak [[Oltu Muharebesi|ciddi direnişle karşılaşır]] ve [[Sarıkamış]]'a geri çekilirçekildi. Türk birlikleri karşı saldırıya geçerek 29 Eylülde [[Sarıkamış]] ve [[Ardahan]]'ı alır.geri aldı.
* 30 Ekim 1920 – Türk birlikleri [[Kars]]'aı geri gireraldı.
* 6 Kasım 1920 – [[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]] süregidensüren olaylarda tarafsız olduğunutarafsızlığını ilan ederetti. [[Kazım Karabekir Paşa]] Ermenilere ultimatomültimatom vererek [[Gümrü]]'nün verilmesini ve o hatta kadar bölgenin boşaltılmasını isteristedi. 7 Kasım günü [[Gümrü]] işgal ediliredildi. Yer yer çatışmalar çıkarçıktı.
* 15 Kasım 1920 – [[Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti]] TBMM'ye başvurarak barış görüşmelerine başlanmasını isteristedi. [[Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti]] ile imzalanan 25 Kasım tarihli antlaşmada Sevr AntlaşmasındaAntlaşması'nda bahsedilen haklardan vazgeçildiği deklarekabul ediliredildi.
* 29 Kasım 1920 – [[Bolşevik]] Ermeniler, [[Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti]] karşı ayaklanırayaklandı ve [[Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'ni ilan ederkurdular. Sovyet Hükümetinden yardım talebi bulunan Ermenilerin çağrısıyla bölgeye gelen [[Kızılordu]]'ya bağlı [[11. Ordu (SSCB)|11. Ordu]] 2 Aralık günü'ta [[Erivan]]'ı alıraldı.
* 2 Aralık 1920 – Devrilmekte olan [[Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti]] TBMM ile [[Gümrü Antlaşması]]'nı imzalar.
* 10 Aralık 1920 – Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Gümrü AntlaşmasınınAntlaşması'nın geçersiz olduğunu ilan ederek görüşmelere yeniden başlanmasını ister. Bu talebe TBMM'den olumsuz yanıt Sovyet Hükümeti devreye girerek bütünlüklü barış görüşmeleri yapılması gereğini hatırlatır.
* 16 Mart 1921 – Moskova Antlaşması imzalanır.
{{Kaynakça|2}}
== Ayrıca bakınız ==
* [[Brest Litovsk Barış Antlaşması]]
* [[Ali Fuat Paşa]]
* [[Gümrü Antlaşması]]
* [[Kars Antlaşması]]
== Dış bağlantılarKaynakça ==
* [http://vlib.iue.it/carrie/texts/carrie_books/paksoy-6/cae24.html U.S. and Bolshevik Relations with the TBMM Government the first contacts, 1919-1921]
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_Moscow_(1921) Anlaşmanın Rusça'dan yapılan İngilizce tercümesi]
* [http://www.amsi.ge/istoria/sab/moskovi.html Anlaşmanın Rusça orijinal tam metni]
{{Türkiye Cumhuriyeti'nin antlaşmaları}}
|