Holokost: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
MHIRM (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Değişiklik özeti yok
14. satır:
}}
 
'''Holokost''' ([[Yunanca]]: {{lang|el|ὁλόκαυστος}} ''holókaustos: {{lang|el|hólos}}'', "bütün" ve ''{{lang|el|kaustós}}'', "yanmış"), '''Nazi Soykırımı''', '''Yahudi Soykırımı''' ya da '''Ha-Shoa''' ([[İbranice]]: {{lang|he|השואה}} "felaket"); [[Adolf Hitler]] liderliğindeki [[Nazi Partisi]]'nin yönettiği [[Nazi Almanyası]] döneminde, işgal edilen sınırlar içerisindeki yaklaşık altı milyon [[Yahudiler|YahudininYahudi]] (kaynaklara göre bu ölü sayısı değişir) sistemli bir şekilde öldürüldükleri [[soykırım]].<ref>Further examples of this usage can be found in: [[#CITEREFBauer2002|Bauer 2002]], [[#CITEREFCesarani2004|Cesarani 2004]], [[#CITEREFDawidowicz1981|Dawidowicz 1981]], [[#CITEREFEvans2002|Evans 2002]], [[#CITEREFGilbert1986|Gilbert 1986]], [[#CITEREFHilberg1996|Hilberg 1996]], [[#CITEREFLongerich2012|Longerich 2012]], [[#CITEREFPhayer2000|Phayer 2000]], [[#CITEREFZuccotti1999|Zuccotti 1999]].</ref>
 
Bazı akademisyenler, Romanların toplu katliamının ve özürlü insanların öldürülmelerinin de bu tanıma katılmaları gerektiğini savunur{{sfn|Friedlander|1995|pp = xii–xiii}}{{sfn|Niewyk|2012|p = 191}} ve bazı bilim insanları da Holokost tanımının, Naziler tarafından öldürülen Sovyet tutsaklar, Polonyalılar ve eşcinselleri de içermesi gerektiğini savunmuştur.<ref>{{cite book | author = Davies, Norman; Lukas, Richard C. | title = The forgotten Holocaust: the Poles under German occupation, 1939–1944 | publisher = Hippocrene | location = New York | year = 2001 | isbn = 0-7818-0901-0 }}</ref><ref>{{cite book | author = Wytwycky, Bohdan | title = The Other Holocaust: Many Circles of Hell | publisher = The Novak Report | year = 1980}}</ref> [[Sovyetler Birliği]]’nin yıkılması ardından ortaya çıkan rakamlarla birlikte, yakın dönemdeki tahminler, 10-11 milyon civarında insanın Nazi rejimi tarafından öldürüldüğünü göstermektedir.<ref>The historian [[Timothy Snyder]] has argued the importance of giving different names to those atrocities: "The point is not that the Nazi extermination of European Jews can never and in no way be usefully compared to other crimes. The point is that the word "Holocaust" means precisely that, and not something else, and we have to preserve the terms to have a chance of understanding the history. Germany implemented other policies of mass murder besides the Holocaust; we should and do give them other names." [http://www.tnr.com/article/books-and-arts/magazine/102134/spanish-holocaust-francisco-franco%5D Snyder on Savegry]</ref>
 
Holokost öncesinde sayıları dokuz milyonu bulunan [[Avrupa]]lı Yahudilerin aşağı yukarı üçte ikisi öldürüldü.{{sfn|Dawidowicz|1975|p = 403}} Bir milyon üzerinde Yahudi çocuk, aşağı yukarı iki milyon Yahudi kadın ve üç milyon Yahudi erkek Holokost taHolokost’ta öldürüldü.{{sfn|Hedgepeth|Saidel|2010|p = 16}}{{sfn|Fitzgerald|2011|p = 4}} Almanya ve Almanların işgal ettiği sınırlar içerisindeki 40.000 üzerindeki bir tesis ağı, Yahudi ve diğer kurbanları; toplamak, hapsetmek ve öldürmek için kullanıldı.<ref name="NYT030113">{{cite news | title = The Holocaust Just Got More Shocking|url=http://www.nytimes.com/2013/03/03/sunday-review/the-holocaust-just-got-more-shocking.html|accessdate=2 March 2013|newspaper=The New York Times | date = 1 March 2013 | author = Eric Lichtblau}}</ref>
 
Holokost'a giden süreçte şiddet ve soykırım aşama aşama gerçekleşti. Yahudilerin sivil haklarını elinden alan, en meşhuru 1935 yılındaki [[Nürnberg Yasaları]] olan, birçok yasa, Avrupa’da [[İkinci Dünya Savaşı]] patlak vermeden yürürlüğe girdi. Toplama kampları, mahkûmların, ya bitkinlikten ya da hastalıktan ölene kadar köle gibi çalıştırılmaları için kurulmuştu. [[Almanya]]’nın her işgal ettiği yerde paramiliter grup {{lang|de|[[Einsatzgruppen]]}}, Yahudileri ve politik muhalifleri, toplu infazlarla öldürdü.
 
İşgalciler, Yahudileri ve Romanları gettolara hapsedip, nakliye trenleriyle ölüm kamplarına gönderilmeden önce bir arada tuttular. Yolculuk boyunca ölmeyenler ya ölene dek çalıştırıldı, ya tıbbi deneyler için kullanıldı, ya da sistematik bir şekilde gaz odalarında öldürüldü. Almanya bürokrasinin her kolu, soykırımın lojistiğine yardım etti ve [[Üçüncü Reich]]’ı, Holokost akademisyenlerinin belirttiği gibi bir Soykırım Devleti’ne dönüştürdü.{{sfn|Berenbaum|2005|p = 103}}
 
== Köken bilimi ==
28. satır:
Holokost sözcüğü, [[İbranice]] "olah" kavramının Yunancaya çevirisidir. ''Olah'', Yahudilikte tamamen yakılan bir tür adaktır.<ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/269548/ "Holocaust."] Britannica.com. Erişim: 18 Kasım 2013.</ref> Holokost sözcüğü ([[Yunanca]]: holókauston), "holos" (tüm, komple) ve ''kaustos'' (yakılmış, köz olmuş) sözcüklerinin birleşiminden oluşur ve ''tamamen yakılmış, yanıp kül olmuş'' anlamına gelir. Kaustos sözcüğünün kökü yakmak anlamına gelen ''kalein'' sözcüğüne dayanır.<ref name="Oxford">Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, ''Holocaust'' maddesi</ref>
 
KitabıKitab-ı Mukaddes'te de geçen, Shoah (שואה) sözcüğü "felaket" anlamına gelir ve bu sözcük 1940 larda1940’larda, özellikle İsrail ve Avrupa’da, Holokost için kullanılan standart İbranice sözcük olmuştur.<ref>[http://www.ushmm.org/research/library/faq/details.php?topic=01#02 "What is the origin of the word 'Holocaust'?"]. [[United States Holocaust Memorial Museum]]. Retrieved 25 September 2012.</ref> Shoah sözcüğünün tercih edilmesinde birçok amaç vardır. Bunların arasında, dini olarak, “Holokost” teriminin hakaret anlamına gelmesidir.
Naziler, soykırım için daha üstü kapalı bir tabir olan “Yahudi sorununa son çözüm” (Almanca: ''{{lang|de|Endlösung der Judenfrage}}''). Naziler öldürdükleri kurbanları ''lebensunwertes Leben'' (yaşamayı hak etmeyen canlar) olarak adlandırıp işledikleri suçları kendilerince böyle akladılar.
 
36. satır:
* Yahudilerin haklarının ellerinden alınması ve yüksek görevlerden uzaklaştırılmaları.
* Yahudilerin mallarının ve mülklerinin ellerinden alınması ve [[getto]]larda yaşamaya zorlanmaları.
* "Nihai çözüm", toplanıp, ölüm kamplarına götürülmeleri ve orada sistemli olarak büyük kapsamlı bir şekilde Gaz odalarında ya da farklı şekillerde öldürülüp cesetlerinin yakılması.
 
== Belirgin özellikler ==
83. satır:
Alman İmparatorluğu döneminde, ırkçı kavramlar ve yarı bilimsel ırkçılık olağan oldu ve Almanya’nın her yerinde kabul edilir oldu.{{sfn|Evans|1989|p = 69}} İnsanların eşit olmadığını savunan bu ideolojiyi eğitimli çalışan sınıfta kabul etmişti.{{sfn|Friedlander|1994|p = 495–6}} 1912 yılında ırkçı partiler [[Reichstag]] seçimlerinde yenilmiş olsa da, antisemitizm, birçok ana akım partinin içine yerleşmişti.{{sfn|Evans|1989|p = 69}} [[Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi]] ([[Nazi Partisi]], NSDAP) 1920’de kuruldu. Parti ırkçı hareketin antisemitizmini benimsedi.{{sfn|Fischer|2002|pp = 47–51}}
 
19. yüzyılın sonlarına doğru ve 20. yüzyılın başlarında, Almanya’da muazzam bilimsel ve teknolojik gelişmeler oldu. Bu gelişmeler insanlara bir ütopyanın gerçekleşeceği hissini vermişti ve insanlar yakın zamanda bütün sosyal problemlerin çözüleceğini düşünüyordu.{{sfn|Peukert|1994|pp = 280–284}} Bunun yanı sıra, aynı dönemde, ırkçı, sosyal Darvinist ve öjenik dünya görüşü, bâzı insanların diğer insanlardan biyolojik olarak daha önemli olduğu görüşündeydi.{{sfn|Peukert|1994|pp = 279–280}} Tarihçi [[Detley Peukert]]e göre, Shoah, sadece antisemitizm denantisemitizmden gelmiyordu ve birikmiş radikalleşmenin bir ürünüydü.{{sfn|Peukert|1994|p = 280}} [[I. Dünya Savaşı]]’ndan sonra, savaş öncesindeki pozitifliğin yerini Alman bürokratların hayal kırıklığı aldı. Böylece biyolojik olarak uygun olanların çıkarları için uygun olmayanların dışlanması gerekiyordu.{{sfn|Peukert|1994|p = 288}}
 
[[Büyük Buhran]]’ın getirdiği zorluklar, Almanya’daki birçok tıbbi kurumun, [[ötenazi]] kullanarak tedavisi mümkün olmayan fiziksel ve zihinsel özürlüleri öldürme fikrini desteklemesine neden oldu. Böylece bu insanlar için kullanılacak para, tedavi edilebilecek hastalar için kullanılacaktı.{{sfn|Burleigh|2000|pp = 47–48}} Naziler 1933 yılında yönetime geldiğinde, Alman toplumunda, ırksal olarak “değerli” olan insanları koruyup, “değersiz” olanları toplumdan arındırma fikri hâlihazırda sempatiyle karşılanmaktaydı.{{sfn|Peukert|1994|p = 289}}
Hitler Yahudilere karşı nefretiyle ilgili oldukça dobraydı. [[Mein Kampf]] adlı kitabında, Hitler, Yahudileri Almanya’nın politik, entelektüel ve kültürel hayatından uzaklaştırma istediğini belirtti. Hepsini öldürtmek istediği ile ilgili hiçbir işaret vermedi ama özel yaşamında bu konuyla ilgili daha açık olduğu bilinmekteydi. 1922 yılında, Hitler, o dönemde gazeteci olan Binbaşı [[Joseph Hell]]’e şöyle söyledi:
{{quote| Yönetime geldiğimde yapacağım ilk şey Yahudileri yok etmek olacak. Bunu yapacak güç elimde olduğunda, [[Marienplatz]]’da, trafiğin izin verdiği kadar yan yana darağacı yerleştireceğim. Sonra bütün Yahudiler istisnasız asılacak ve asıldıkları yerde kokana kadar ve hijyen şartları izin verene kadar kalacaklar. Onlar indirildiğinde diğer yığın ipe dizilecek ve [[Münih]]’teki son Yahudi ölene kadar devam edecek. Diğer şehirlerde de aynı şekilde, bütün Yahudiler ölene kadar bu sistem sürdürülecek.{{sfn|Fleming|1987|p=17}}}}
98. satır:
Yahudiler gibi ırksal düşmanlar, ulus toplumuna hiçbir zaman dahil olamayacaklardı ve toplumdan sonsuza dek uzaklaştırılmalıydılar.{{sfn|Noakes|Pridham|1983|p = 499}} Alman tarihçi [[Detlev Peukert]]’e göre, Nazilerin amacı sürekli polisler tarafından izlenen bir hayalî ulus toplumu kurmak ve herhangi kurallara uymayan bir girişim tespit ettiklerinde bu girişime terörle cevap vermekti.{{sfn|Peukert|1987|p = 220}} Peukert’in 1944 tarihli, Nazilerin toplumdaki yabancılara karşı düzenledikleri “muamele” kanunlarından yaptığı alıntılara göre, Nazilerin amacı, ulus toplumunun oluşması yolunda üzerine düşen sorumlulukları yerine getiremeyen herkesi polis kontrolüne alıp takip etmek, eğer düzelmezlerse, toplama kamplarına almaktı.{{sfn|Peukert|1987|p = 221}}
[[Dosya:Jewish refugees at Croydon airport 1939.jpg|thumb|left| Çekoslovakya’dankaçan Yahudiler İngiliz polisi tarafından Varşova uçuşu için Croydon Havaalanına götürülürken.Mart 1939.]]
1933 [[Reichstag]] seçimlerine doğru, Naziler, muhaliflere karşı şiddetlerini artırdı. Yerel otoritelerin yardımıyla toplama kamplarını kurup, yargı dışı mahkûmiyetlere, muhaliflerle başladılar. İlk kamplardan olan [[Dachau]], 9 Mart 1933 tarihinde açıldı{{sfn|Gilbert|1986|p = 32}} ve başta kampa komünistler ve sosyal demokratlar getirildi.{{sfn|Longerich|2012|p = 155}} Diğer ilk hapishaneler, ''Sturmabteilung'' (SA) tarafından yönetilen depo ve bodrumlarda ya da çok olmamakla birlikte, ''Schutzstaffel'' (SS) tarafından yönetilen depolarda kuruldu. Bu hapishanelerdeki kişiler, 1934 ortalarında daha büyük ve amaca yönelik olarak, şehir dışında kurulan, SS yönetimindeki kamplara gönderildi. Kampların ilk dönemdeki amacı, caydırıcılık oluşturarak, ulus toplumu kurallarına uymayan Almanları terbiye edip fikirlerini değiştirmekti.{{sfn|Peukert|1987|p = 214}} Kampa gönderilenler arasındaki eğitimli kişilerin iradeleri kırıp millî yoldaşlara katılmaları istendi. Biyolojik olarak uygun olmayanlar ise, kısırlaştırılacak ve daimi olarak kampta tutulacaktı. Bu kesimin, sürekli artan iş yüküyle çalışırken ölmeleri beklenecekti{{sfn|Peukert|1987|p = 214}}
1930lar boyunca, Yahudilerin yasal, ekonomik ve sosyal hakları tek tek kısıtlandı. İsrailli tarihçi [[Saul Friedländer]]’in yazdıklarına göre, Naziler, Almanya’nın gücünün kutsal Alman topraklarından ve kanının saflığından geldiğine inanıyordu.{{sfn|Friedländer|1997|p = 33}}
1 Nisan 1933’te Yahudi işyerlerine karşı boykot düzenlendi. Bu gerçekleşen ilk millî antisemitist kampanyaydı. Başta bir haftalık olması beklendi fakat yeterince destek olmadığından bir gün sonra durdu. 1933’te yürürlüğe giren birçok kanun Yahudilerin hayatını etkilemeye başladı. Sivil Hizmeti Yeniden Düzenleme kanunu, Yahudileri toplumdaki birçok alandan uzaklaştırdı. Bu Nazi Almanyası’ndaki ilk antisemitist kanundu. Çiftlik Kanunu, Yahudilerin çiftlik sahibi olmalarını veya çiftlikte çalışmalarını engelledi.
108. satır:
Haziran 1933’te Kalıtımsal olarak Hastalıklı Zürriyetin Engellenmesi kanunu yürürlüğe girdi. Böylece yararsız insanlar kısırlaştırılacaktı. Bu büyük öjenik politika, 200 Kalıtımsal Sağlık Mahkemelerinin (''Erbgesundheitsgerichte'') kurulmasını sağladı. Mahkemenin kararlarıyla 400.000 kişi rızası olmadan kısırlaştırıldı.{{sfn|Friedländer|1997|p = 30–1}}
[[Dosya:Nuremberg laws.jpg|thumb|1935: Naziler için Yahudi tanımını gösteren tablo [[Mischling]] ]]
1935’te Hitler, [[Nüremberg Kanunları]]nı getirdi. Bu kanunlara göre, Yahudiler Aryan ırktan kişilerle cinsel ilişkiye giremeyecek ve evlenemeyecekti (Alman Onurunu ve Alman Kanını Koruma Kanunu). Yahudilerin Alman vatandaşlıkları ellerinden alıp, sivil haklarından mahrum etti. Hitler “Kan Kanunu” özellikle tanımladı: “Problemin çözülmesi için kullanılan düzenlemenin işe yaramaması durumunda, problemin çözümü Nazi Partisinin Final Çözüm'üne (''{{lang|de|Endlösung}}'') bırakılacaktı”.{{sfn|Kershaw|1998|p = 570}} Final Çözüm (''{{lang|de|Endlösung}}''), Naziler için Yahudilerin yok edilmesini anlatan üstü kapalı bir tanımdı. Ocak 1939’daki bir konuşmasında Hitler, şunları söyledi: “Eğer Avrupa’daki ve Avrupa dışındaki Yahudiler, milletleri tekrar bir Dünya Savaşı’nın içine sokarsa, sonucu Dünya’nın Bolşevik hale gelip Yahudilerin zafer kazanması olmayacak. Tam aksine Avrupa’daki Yahudi ırkının sona ermesin (''{{lang|de|Vernichtung}}'') e sebep olacak.{{sfn|Berenbaum|2005|p = 57}}”. Konuşmasından alınan çekimler, 1940 yapımı Yahudi Göçebe (''{{lang|de|Der ewige Jude}}'') adlı bir Nazi propaganda filminin finali olarak kullanıldı. Bu filmin amacı Avrupa’daki Yahudilerin temizlenmesini mantıksal bir temele bağlamayı amaçladı.{{sfn|Michael|Doerr|2002|p = 154}}
 
Yahudi entelektüeller ülkeyi terk eden ilk kişiler oldu. Filozof [[Walter Benjamin]], 18 Mart 1933 tarihinde Paris’e göçtü. Roman yazarı [[Leon Feuchtwanger]] İsviçre’ye göçtü. Koro şefi [[Bruno Walter]], [[Berlin Filarmoni Salonu]]’nda bir defa daha konser verirse, binanın yakılacağı tehdidini aldıktan sonra ülkeyi terk etti. [[Albert Einstein]] 30 Ocak 1933’te Amerika’da bir gezideydi. [[Belçika]] [[Ostende]]’ye döndü ve Almanya’ya daha sonra hiç adım atmadı. Einstein Almanya’da gerçekleşenleri kitlesel delilik olarak adlandırdı. [[Kaiser Wilhelm]] Topluluğu'ndan ve [[Prusya Bilim Akademisi]]'nden kovuldu. Ayrıca vatandaşlığı iptal edildi.{{sfn|Friedländer|1997|p = 1}} [[Almanya]], 1938 yılında [[Avusturya]]’yı topraklarına kattığında, [[Sigmund Freud]] ve ailesi [[Viyana]]’dan [[İngiltere]]’ye göçtü. [[Saul Friedländer]], [[Prusya Sanat Akademisi]] fahri başkanı [[Max Liebermann]]’ın görevinden istifa ettiğinde kimsenin sempati göstermediğini ve iki yıl sonraki ölümüne kadar sürekli dışlandığını yazdı.
148. satır:
 
1940 Ekiminde, valiler [[Josef Bürckel]] ve [[Robert Heinrich Wagner]], [[Bürckel operasyonu]]yla, kendi bölgelerindeki ve [[Alsace-Lorraine]]’deki Yahudileri, Fransa’nın işgal edilmemiş bölgelerine sürmek istedi.{{sfn|Krausnick|1968|p = 57}} Sadece Hristiyanlarla evli olan Yahudiler sürülmemişti.{{sfn|Krausnick|1968|p = 57}} Operasyondan etkilenen 6.500 Yahudi, toplanmadan iki saat önce durumla ilgili bildirildi (22-23 Ekim 1940 geceleri). Dokuz tren Fransa uyarılmadan sınırı geçti ve gelen Yahudileri kabul etmek istemeyen Fransızlar mutsuzdu.{{sfn|Krausnick|1968|p = 57}} Sürülen kişiler kendi eşyalarını alamadılar ve bu eşyalar Alman yöneticiler tarafından ele geçirildi.{{sfn|Krausnick|1968|p = 57}} Alman Dışişleri bakanı [[Joachim von Ribbentrop]], Vichy Hükûmeti'nin sürgünlerle ilgili şikâyetlerine karşı oldukça yavaş hareket aldı.{{sfn|Krausnick|1968|p = 57}} Bunun sonucu, sürülen Yahudiler Vichy Hükûmeti tarafından gurs, [[Rivesaltes ve Les Milles]] kamplarında kötü muameleye tabi tutuldu ve hepsi Almanya’ya geri dönme umuduyla bekledi.{{sfn|Krausnick|1968|p = 57}}
1940 ve 1941 boyunca, çok sayıda YahudininYahudi’nin işgal altındaki Polonya’da katledilmesi süreci ve Genel Hükûmet bölgesine Yahudilerin sürülme süreci devam etti. Aralık 1939 tarihine gelindiğinde, Genel Hükûmet bölgesinde, 3,5 milyon Yahudi toplanmıştı.
 
==== Toplama ve çalışma kampları ====
158. satır:
 
=== Gettolar (1940–1945) ===
Polonya’nın işgalinden sonra, Naziler, Yahudilerin ve Romanların ölüm kamplarına gönderilmeden önce tutulup kontrol altında kalmaları için gettolar inşa etti. | author = 29 Eylül 1939 tarihinde ilk girişim olarak, Heyrich’ten {{lang|de|Einsatzgruppen}} başkanlarına gelen bir mektupla konseylerin kurulması emrini verdi.{{sfn|Trunk|1996|p = 1–6}} Her getto, ''{{lang|de|Judenrat}}'' (Yahudi Konseyi) adlı, Almanlar tarafından seçilmiş, Yahudi toplumundaki liderler tarafından kurulan konseylerle yönetildi. Bu konsey, günlük işleri düzenleyip, gıda, su, ısınma, ilâç ve barınak dağıtımından sorumlu oldu. Konseyin stratejisi, Nazi yöneticileriyle işbirliği yaparak, kayıpları oldukça aza indirmekti. Rica ederek ve Nazi muamelelerini kabul ederek, merhamet ve daha iyi koşullar için çalıştılar.{{sfn|Hilberg|1995|p = 170}}
Konseyler ayrıca ölüm kamplarına transferler için hazırlık yapmak zorundaydı.{{sfn|Hilberg|1995|p = 106}} Böylece konseyin cesaretini ve karakterini ortaya koyan noktalar, transferler için istenen listelerin hazırlandığı zamanlardı. ''{{lang|de|Judenrat}}'' üyeleri daha önce denenmiş ve test edilmiş erteleme, rüşvet, engel olmaya çalışma, yalvarma metotlarını kullandılar ama eninde sonunda bir karar alınmalıydı. [[Chaim Rumkowski]] gibi bâzıları, {{lang|de|Judenrat}}’ın kurban edilebilecek kişilerle, kurtarılması gereken kişiler arasındaki ayrımı yapmakla sorumlu olduğunu belirtti. Dr. [[Joseph Parnas]] gibi liste oluşturmaya karşı çıkan {{lang|de|Judenrat}} liderleri vurularak öldürüldü. 14 Ekim 1942 tarihinde, Byroza’daki bütün {{lang|de|Judenrat}} üyeleri, Nazilerle listeler için işbirliği yapmamak adına intihar etti{{sfn|Berenbaum|2005|pp = 81–3}}
 
203. satır:
{{quote| Sırayla, valizlerini, ceketlerini, ayakkabılarını ve elbiselerini ve iç çamaşırlarını çıkardılar… Soyunduklarında, 150 metre uzunluğunda ve 30 metre genişliğinde ve 15 metre uzunluğundaki hendeğe yönetildiler… En alta ulaştıklarında, Schulpolizei hali hazır ölü olan Yahudilerin üzerine yatmaları için zorladı… Cesetler resmen katman katmandı. Bir polis gelip her Yahudiyi boynundan vurdu… Hepsini tek tek vurarak öldürdü.{{sfn|Berenbaum|2005|pp=97–98}}}}
 
Himmler 1941 Ağustosunda Minsk’e gitti ve 100 YahudininYahudi’nin öldürüldüğüne bizzat şahit oldu. [[Karl Wolff]]’un günlüğünde anlattığı olayda: “Himmler’in yüzü yeşildi. Cebinden bir mendil çıkardı ve yanağına sıçrayan beyin parçasını sildi. Sonra kustu. Tekrar doğrulduğunda, SS adamlarına, uymaları gereken kurallar hakkında dersler verdi.”
 
==== Yeni kitle katliamı metotları ====
240. satır:
[[Ian Kershaw]], 1983 yılında yayınladığı [[Nazi Almanyası]]’ndaki Politik Muhalefet ve Popüler Fikir kitabında, Nazi dönemi Bavyera’sındaki günlük hayatı (''Alltagsgeschichte'') inceledi.{{sfn|Marrus|2000|p = 89}} Birçok Bavyeralının tavırlarını inceleyen Kershaw, genel bakış açısının, Yahudilere olanlar karşısında vurdumduymazlık olduğunu belirtti.{{sfn|Marrus|2000|p = 89–90}} Kershaw’a göre, Bavyeralılar, Shoah hakkında yeterince bilgiye sahip değillerdi ve Yahudi problemi için yürürlüğe konulan son çözümden ziyade, daha çok savaşla ilgileniyorlardı.{{sfn|Marrus|2000|p = 89–90}} Kershaw, “Auschwitz’e giden yol nefretle inşa edildi ama vurdumduymazlıkla döşendi” diye belirtti.{{sfn|Marrus|2000|p = 91}}{{sfn|Evans|1989|p = 71}}
 
Kershaw’ın, Bavyeralıların ve diğer birçok AlmanınAlman’ın Shoah’ya karşı vurdumduymaz olduğu kanısı, Nazi Almanyası popüler fikir uzmanı İsrailli tarihçi [[Otto Dov Kulka]] ve Kanadalı [[Michael Kater]] tarafından tepki aldı. Kater’a göre, Kershaw; Almanya’daki antisemitizmin büyüklüğünü göz ardı etmişti. Yahudilere karşı yapılan bütün girişimler birçok Nazi tarafından biliniyordu ve diğer insanların bilmemesinin imkânı yoktu ve ayrıca, Yahudilerin yaşadıklarını organize eden Nazilerdeki antisemitizm tabii ki tepeden gelme değildi, aksine toplumun içinde gelişmişti.{{sfn|Marrus|2000|p = 92}} Kulka, Almanların çoğunun, Kershaw’ın gösterdiğinden daha antisemitist olduğunu ve vurdumduymazlıktan ziyade, “pasif uymacılık” in daha uygun bir açıklama terimi olduğunu belirtti.{{sfn|Marrus|2000|p = 93}} Alman tarihçi Chrisof Dipper, 1983 yılında yazdığı yazıda, Nazi karşıtı muhafazakârların da antisemitist olduğunu yazdı.{{sfn|Marrus|2000|p = 92}} Alman popülasyonun büyük bir kısmı, bir “Yahudi Problemi” nin olduğuna ve çözülmesi gerektiğine inanıyordu.
2012 yılında yapılan bir araştırmaya göre, sadece Berlin’de 3.000 ve Hamburg’da 1.300 kamp bulunuyordu ve Alman nüfusunun olup bitenlerden haberdar olmamaları imkânsızdı.<ref name="NYT030113" /> Robert Gellately, Alman nüfusunun olup bitenden haberdar olduğunu belirtti. Gellately’e göre, Naziler medya aracılığıyla sivillere birçok şeyi ilettiler ve Almanlar, gaz odaları dışında her şeyi biliyorlardı.<ref>Ezard, John (17 February 2001). [http://www.guardian.co.uk/uk/2001/feb/17/johnezard "Germans knew of Holocaust horror about death camps"]. ''[[The Guardian]]''. Retrieved 23 September 2012.</ref>
 
349. satır:
 
Eylül ayında kısa süren Vilna Gettosu ayaklanması gerçekleşti. Ekim ayında 600 Yahudi mahkûm [[Sobibor]] İmha kampından kaçmaya çalıştı. Mahkûmlar 11 Alman SS görevlisini ve birkaç kamp gardiyanını öldürdü. Öldürülenler bulunduğunda, kaçmaya çalışan mahkûmların üzerine ateş açıldı ve 300 mahkûm kaçmaya çalışırken öldürüldü. Kaçanlar büyük bir kısmı kampında etrafındaki mayın tarlalarında öldürüldü ya da bulunup infaz edildi. 60 civarında mahkûm hayatta kaldı ve Sovyet partizanlarına katıldı 7 Ekim 1944’te 250 Yahudi kamp çalışanı, [[Auschwitz]]’te gardiyanlara saldırdı ve dört numaralı krematoryumu patlayıcılarla havaya uçurdu. Patlayıcıları kadın mahkûmlar yakındaki fabrikadan içeri sokmuştu. Üç Alman gardiyan öldürülmüştü. Bu Yahudiler topluca kaçmaya çalıştı fakat bir süre sonra hepsi öldürüldü.
Tahminlere göre 20.000–30.000 arasında Yahudi partizan, aktif bir şekilde Nazilere ve Doğu Avrupa’daki yandaşlarına karşı savaştı.{{sfn|Kennedy|2007|p = 780}}<ref name="USHMM_RES">[http://www.ushmm.org/education/foreducators/resource/pdf/resistance.pdf "Resistance During the Holocaust"]. ''Holocaust Encyclopedia''. [[United States Holocaust Memorial Museum]]. Retrieved 27 September 2012.</ref> Gerilla savaşına girip, Nazilere karşı sabotaj girişimlerinde bulundular, getto ayaklanmalarını kışkırttılar ve mahkûmlara yiyecek sağladılar. [[Litvanya]]’da 3.000 Alman askeri öldürdüler. 1,4 milyon Yahudi asker, müttefikler ordusunda savaştı.{{sfn|Lador-Lederer|1980|p = http://www.jewishagency.org/JewishAgency/English/Jewish+Education/Compelling+Content/Eye+on+Israel/Current+Issues/Jewish+Soldiers+and+Prisoners+of+War+during+World+War+II.htm#_ftnref1 75 n.15}} Bunların 40%’ı [[Kızıl Ordu]]’da savaştı.{{sfn|Lador-Lederer|1980|p = [http://www.jewishagency.org/JewishAgency/English/Jewish+Education/Compelling+Content/Eye+on+Israel/Current+Issues/Jewish+Soldiers+and+Prisoners+of+War+during+World+War+II.htm#_ftnref1 75 n.15]}} Kızıl Ordu’da savaşan 200.000 Yahudi asker öldü.{{sfn|Pinkus|1990|p = 261}}
İşgal altındaki Polonya’da ve Sovyet sınırlarında, binlerce Yahudi, her zaman kabul edilmeseler de bataklıklara ve ormanlara kaçarak partizanlara katıldı. Yahudilerin çok sayıda olduğu Litvanya ve Belarus’ta Yahudi partizanlar binlerce YahudininYahudi’nin hayatını kurtardı. Budapeşte gibi bâzı şehirlerde böyle gelişmeler için hiç şans yoktu. [[Amsterdam]]’da ve Hollanda’nın birçok yerinde, Yahudiler Hollanda direnişinin içinde yer aldı.{{sfn|Klempner|2006|pp = 145–146}} 1944 [[Varşova Ayaklanması]]nda, 1943 Varşova Gettosu Ayaklanmasından daha fazla insan vardı.{{sfn|Snyder|2010|p = 320}}
Fransız Yahudiler, Fransız Direnişinde oldukça aktif rol aldı. Gerilla savaşıyla, Nazilere ve Vichy Hükûmeti’ne karşı savaştılar. Müttefiklerin Fransa’da daha güçlü saldırılar yapmalarına yardımcı oldular ve birçok Fransa şehrinin kurtulmasına katkı sağladılar. Yahudiler Fransa toplumunun 1%’ini oluşturmalarına rağmen, Fransa direnişinin 15-20%’sini oluşturdular (208). Siyonist Yahudiler Yahudi Ordusunu (Armee Juive) kurdu ve direnişe Siyonist bayrakla katıldı. Ayrıca Yahudilerin ülke dışına kaçmalarına yardımcı oldu. Daha sonra diğer Yahudilerle Paris,[[Lyon]], [[Toulouse]], Grenoble ve Nice şehirlerinin kurtulmasına yardımcı oldular.{{sfn|Zuccotti|1999|p = 274}}
363. satır:
[[Reinhard Heydrich]] Haziran 1942'de Prag'da öldürüldü ve yerine [[Ernst Kaltenbrunner]] geçti. Kaltenbrunner ve Eichmann, Himmler’in yakından takibiyle, Final Çözüm'ün doruk noktasını yönetti. 1943 ve 1944'te imha kampları durmadan çalışarak birçok kişinin hayatlarına son verdi. 1944 baharında, her gün 8.000 kadar Yahudi Auschwitz kampında öldürülüyordu.<ref>[http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10007327 "Killing Centers"]. ''Holocaust Encyclopedia''. [[United States Holocaust Memorial Museum]]. Retrieved 27 September 2012.</ref>
 
Savaş endüstrisine yardımları büyük olmalarına rağmen, 1943'te birçok Yahudi Gettosu boşaltıldı ve popülasyonları imha kamplarına gönderildi. Bunların arasında en genişi 1943’te Varşova Gettosundan 100.000 YahudininYahudi’nin imha kamplarına gönderilmesiydi. Bu olay, Varşova gettosu ayaklanmasını ateşledi ve ayaklanma gaddarlıkla sona erdirildi. 42.000 Yahudi, 3-4 Kasım 1943’te Hasat Festivali Operasyonunda vuruldu.<ref>[http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005222 "Aktion 'Erntefest' (Operation 'Harvest Festival')"]. ''Holocaust Encyclopedia''. [[United States Holocaust Memorial Museum]]. Retrieved 27 September 2012.</ref> Aynı zamanda, trenlerde batıdan Yahudileri Güney Avrupa’ya getiriyorlardı. Sovyet sınırlarındaki imhalar, yine aynı sınırlarda SS ve yerel güçler tarafından gerçekleştiriliyordu. 1943 sonlarında Almanlar Sovyet sınırlarının büyük bir kısmından geri itilmişti. Alman tren yollarının önceliği Yahudileri imha kamplarına taşımaktı. Bir süre sonra, ekonomi yöneticileri, kaynakların, ekonomiye yarayan yetenekli Yahudileri öldürmek için kullanılmasına karşı şikâyet ettiler. 1944’e doğru Nazi fanatizmiyle kör olmayan her Alman, Almanya’nın savaşı kaybettiğini biliyordu. Birçok subay, Almanya’nın başına gelecekler ve kişisel olarak başlarına gelecekleri düşünüp korkmaya başlamıştı fakat Himmler ve SS’e karşı direnmek imkânsızdı.
 
[[Dosya:Bundesarchiv Bild 101I-680-8285A-26, Budapest, Festnahme von Juden.jpg|thumb|Ekim 1944’te Yakalanan Yahudiler belediye tiyatrosuna götürülüyor.]]
370. satır:
Bu konuşmayı dinleyenler arasında, Amiral [[Karl Dönitz]] ve Silahlı Kuvvetler Bakanı Albert Speer vardı. Dönitz, Final Çözüm'den haberdar olmadığını Nüremberg mahkemelerinde anlattı. Speer, öte yandan, “anlamadıysam, anlamak istemediğim içindi” dedi.{{sfn|Fest|1999|p = 329}} Mahkemeler esnasında, konuşmaya ait yazı bilinmiyordu.
 
19 Mart 1944’te Hitler, [[Macaristan]]’ın asker tarafından işgal edilmesini emretti ve Eichmann’ı, Macaristan’da bulunan 800.000 YahudininYahudi’nin imha kamplarında gönderilmesini yönetmesi için Macaristan’a gönderdi. Hitler kişisel olarak, Macar Amiral Miklos Horthy’e şikâyet etti. 18 Mart 1944’te şunları bildirdi:
{{quote| [[Macaristan]], Yahudi problemi hakkında bir şey yapmadı ve büyük rakamlardaki Yahudilerle ilgili adım atmak için hazır değildi.{{sfn|Evans|2002|p=102–3}}}}
Yahudilerin yarısından fazlası Auschwitz’e gönderildi. Komutan Rudolf Höss, üç ayda 400.000 Macar YahudininYahudi’nin öldürüldüğünü yargılanırken bildirdi.
 
==== “Yarar için kan” ====
 
Macaristan’daki Yahudileri öldürmeyi amaçlayan operasyon, Nazi hiyerarşisinde muhalefetle karşılandı ve bâzı kişiler, Hitler’in müttefiklerle, hayatların karşılığında barışçıl bir anlaşma isteyerek görüşmesini önerdi. [[İstanbul]]’da Himmler’in ajanları, İngiliz ajanları ve Yahudi kurumların temsilcileri resmi olmayan görüşmeler yapıyordu. Bir noktada, Eichmann bir milyon YahudiyeYahudi’ye karşı 10.000 kamyon istedi (sonra bu istek Yarar için Kan olarak adlandırıldı) fakat bu çapta bir anlaşmanın gerçekleşmesi imkânsızdı.
 
=== Kaçışlar, gerçekleşenler hakkındaki yayınlar (Nisan–Haziran 1944) ===
382. satır:
 
Kamplardan kaçışlar azdı fakat biliniyorlardı. 1940’ta, bir Auschwitz komutanı şunları belirtti, “yerel nüfus fanatik Polonyalı ve nefret ettikleri SS’e karşı her türlü müdahaleye karşı hazırlardı. Kamptan kaçan herkes ulaştıkları ilk çiftlikte yardım alabileceklerine emindi”.{{sfn|Swiebocki|1998|p = 505}} Ruth Linn, öte yandan, kaçan Yahudilerin yerel halka güvenemediklerini belirtti.{{sfn|Linn|2004|p = 20}}
Şubat 1942’de Chełmno imha kampından kaçan mahkûm Jacop Grojanowski, Varşova Gettosuna ulaştı ve [[Oneg Şabat]] grubuna Chełmno kampı hakkında ayrıntılı bilgi verdi. Verdiği bilgiler ([[Grojanowski raporu]]) getto dışına çıkarıldı ve Polonya’daki yeraltı gruplarına oradan da Haziran 1942’de İngiltere’ye ulaştırıldı. Rapora o nok tada ne olduğuna dair bir bilgi bulunmamakta.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Grojanowski Report|url=http://www1.yadvashem.org/odot_pdf/microsoft%20word%20-%206317.pdf | yayıncı = [[Yad Vashem]] | erişimtarihi = 26 September 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131112225338/http://www.yadvashem.org/odot_pdf/microsoft%20word%20-%206317.pdf | arşivtarihi = 12 Kasım 2013}}</ref>{{sfn|Farbstein|1998}} Bu arada, 1 Şubat'ta [[Birleşik Devletler Savaş İstihbarat Ofisi]], Yahudi imha kamplarıyla ilgili bilgileri dağıtmama kararı aldı. Nedeni bu bilgilerin insanları yanlış yönlendirip, savaşın sadece bir Yahudi problemi olmasını düşünmelerine sebep olacaktı.<ref>Memorandum, [[Arthur Sweetser]] to Leo Rosten, 1 February 1942, quoted in Eric Hanin, "War on Our Minds: The American Mass Media in World War II" (Ph.D. dissertation, University of Rochester, 1976), ch. 4, n. 6</ref>
 
Aralık 1942’de Batılı müttefikler, [[Birleşmiş Milletler Ortak Deklarasyonu]]nu yayınladılar. Bu deklarasyonda, Hitler’in Yahudileri yok etme isteklerinin Avrupa’da gerçekleştiğini ve gerçekleşen bu vahşetin mümkün olan en güçlü ifadelerle kınandığını belirttiler.{{sfn|Lemkin|2005|p = 89 n.45}}
390. satır:
Temmuz 1943’te Karski, yine Roosevelt’e Polonya’da olanları anlattı. Ayrıca içlerinde [[Felix Frankfurter]], Cordell Hull, William Joseph Donovan ve Stephen Wise’nin olduğu önemli liderlerle de görüştü. Karski ayrıca raporlarını medyayla, rahiplerle ve Hollywood film endüstrisi ve artistleriyle paylaştı. Pek başarıya ulaşamadı. Konuştuğu birçok insan ona inanmadı ya da abartılarla dolu, sürgündeki Polonyalı politikacıların propagandası olarak gördü.<ref>{{Web kaynağı|url=http://fzp.net.pl/spot33.html|arşivurl=http://web.archive.org/web/20080506070757/http://fzp.net.pl/spot33.html|arşivtarihi=6 May 2008 | başlık = FZP.net.pl | yayıncı = FZP.net.pl | tarih = | erişimtarihi = 2010-07-31}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://google.com/search?q=cache:BdqBqHR4r18J:www.uml.lodz.pl/_plik.php%3Fid%3D2064+podczas+rozmowy+z+karskim+roosevelt+przerwa%C5%82+mu+i+spyta%C5%82+o+konie&cd=2&hl=pl&ct=clnk | başlık = Wspomnienia o Janie Karskim | yayıncı = google.com | tarih = | erişimtarihi = 2010-07-31 | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.polishdailynews.com/ppa.php?mode=archiwum&id=6979 | başlık = PolishDailyNews.com | yayıncı = PolishDailyNews.com | tarih = | erişimtarihi = 2010-07-31 | arşivengelli = evet}}</ref> Yahudilerin gaz odalarında öldürüldükleri, yasadışı gazetelerde de yer aldı. Ama anlatılanlar o kadar inanılmazdı ki, birçok insan bunları savaş propagandası olarak algıladı.
 
Eylül 1940’ta [[Witold Pilecki]] gönüllü olarak Auschwitz’e gitti ve bir örgüt oluşturdu. Dışarı sızdırdığı raporlar, Batıyı Auschwitz hakkında bilgilendiren ana kaynak oldu. Pilecki Auschwitz’ten kaçtı ve hazırladığı rapor Ağustos 1942’de iki kısımlık bir rapor olarak Londra’daki Strateji Ofisine gönderildi. Raporda gaz odaları, seçmeler ve kısırlaştırma girişimleri hakkında bilgiler ve detaylar vardı. Raporda, Birkenau’da üç krematoryum vardı ve günde 10.000 kişinin yakılmasında kullanılabiliyor, kampta bir günde 30.000 YahudininYahudi’nin gazlanabiliyordu.
 
Pilecki’nin kaçışından önce, Auschwitz 20 Haziran 1942 tarihinde inanılmaz bir kaçışa sahne oldu. Ukraynalı Eugeniusz Bendera ve Kazimierz Piechowski, Stanisław Gustaw Jaster ve Józef Lempart adlı üç Polonyalı SS kıyafeti giyerek ve bir SS aracını alarak kamptan kaçtı. Yanlarından Pilecki’nin Holokost hakkındaki raporu vardı. Almanlar daha sonra hiçbirini yakalayamadılar.<ref>{{Web kaynağı|url=http://en.auschwitz.org.pl/m/index.php?option=com_content&task=view&id=578&Itemid=8 | başlık = Auschwitz-Birkenau – The Film about the Amazing Escape from Auschwitz—Now Available on DVD | yayıncı = En.auschwitz.org.pl | tarih = 2009-01-13 | erişimtarihi = 2010-07-31 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20111005220457/http://en.auschwitz.org.pl/m/index.php?option=com_content&task=view&id=578&Itemid=8 | arşivtarihi = 5 Ekim 2011}}</ref>
 
[[Rudolf Vrba]] ve [[Alfred Wetzler]], 1944’te Auschwitz’ten kaçtılar ve Slovakya’ya gittiler. Yayınladıkları 32 sayfalık Vrba-Wetzler raporunda Auschwitz’teki toplu katliamların nasıl gerçekleştiğini daha detaylı anlattılar. İyi hafızasından dolayı kamptaki süreci en derin detayları yazdı Vrba ve diğer raporlarla karşılaştırıldıklarında tutarlı olması, detaylarından dolayı raporu müttefikler için daha değerli kıldı. 27 Mayıs 1944’te Auschwitz’ten kaçan Arnost Rosin ve Czesław Mordowicz, Slovakya’da paylaştıkları raporda diğerlerine ek olarak, 100.000 Macar YahudininYahudi’nin inanılmaz hızlı bir şekilde insan vücudundan çıkan yağların yardımıyla yakıldıklarını belirtti.{{sfn|Vrba|2006}}
 
BBC ve New York Times, [[Vrba-Wetzler]] raporundan kısımları15 Haziran<ref>According to [[#CITEREFLinn2004|Linn 2004]], p.&nbsp;30, the BBC first broadcast information from the report on 18 June, not 15 June.</ref>, 3 Temmuz<ref name="INQUIRYCONFIRMSNAZIDEATHCAMPS">Brigham, Daniel T. (3 July 1944). [http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB061FFD3554107B93C1A9178CD85F408485F9 "Inquiry confirms Nazi death camps"]. ''[[The New York Times]]''. Retrieved 2 October 2012.</ref> ve 6 Temmuz’da yayınladı<ref name="TWODEATHCAMPSPLACESOFHORROR">Brigham, Daniel T. (6 July 1944). [http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F20912F83859147B93C4A9178CD85F408485F9 "Two death camps places of horror"]. ''[[The New York Times]]''. Retrieved 2 October 2012.</ref>
443. satır:
|align="right"|2,500–5.000|| style="text-align:center;" |<ref name="Shulman">Shulman, William L. ''A State of Terror: Germany 1933–1939''. Bayside, New York: Holocaust Resource Center and Archives.</ref>
|}
Kurbanların sayısı, “Holokost” un hangi anlamda kullanıldığına göre değişir. [[Donald Niewyk]] ve [[Francis Nicosia]] Holokost’a Kolombiya Rehberi adlı kitaplarında, Holokost’un genelde beş milyondan fazla Avrupalı YahudininYahudi’nin kitleler halinde öldürülmesi için kullanıldığını belirttiler.{{sfn|Niewyk|Nicosia|2000|pp = 45–52}} Daha sonra, herkesin bu tanımı tatmin edici bulmadıklarını yazdılar.<ref>{{cite book|authors=Donald L. Niewyk, Francis R. Nicosia | title = The Columbia Guide to the Holocaust | publisher = Columbia University Press | location = | year = 2000 | isbn = 0231112009|oclc=|doi=|page=49 |quote=Those who offer explicit or implicit arguments for including them among the victims of the Holocaust, such as Bohdan Wytwycky in ''The Other Holocaust'' and Christian Streit and Jürgen Forster in ''The Policies of Genocide'', point out that the appallingly high losses among Soviet prisoners of war were racially determined. The Germans did not usually mistreat prisoners from other Allied countries, but in the Nazi view Soviet prisoners were Slavic "subhumans" who had no right to live. … Those who would include Polish and Soviet civilian losses in the Holocaust include Bohdan Wytwycky in ''The Other Holocaust'', [[Richard C. Lukas]] in ''The Forgotten Holocaust: The Poles Under German Rule, 1939–1944'', and Ihor Kamenetsky in ''Secret Nazi Plâns for Eastern Europe''.}}</ref> Martin Gilbert’a göre, toplam sayı altı milyonun biraz altında ve bu sayı içerisindeki Yahudiler, Avrupa’daki 7,3 milyon YahudininYahudi’nin yüzde 78%’iydi78’iydi{{sfn|Gilbert|1988|pp = 242–4}} Timothy D. Snyder, Holokost’un iki anlamda kullanıldığını yazdı. Birisi, Nazi Almanyası’nın savaş dönemdeki bütün öldürme politikalarına verilen ad, diğeri ise Yahudilerin Nazi rejimi boyunca maruz kaldıkları zulme verilen addı.{{sfn|Snyder|2010|p = 412}}
Daha geniş tanımlar, yaklaşık üç milyon olan Sovyet savaş mahkûmlarını, iki milyon etnik Polonyalıyı, 1.500.000 civarında Rumen’i, 200.000 özürlü, politik ve dini muhalifleri, 15.000 homoseksüeli ve 5.000 [[Yehova Şahidi]]ni içererek, toplam sayıyı 11 milyona çıkarır. En geniş tanım, altı milyon Sovyet vatandaşını da içerir ve 17 milyona çıkarır kurban sayısını.{{sfn|Niewyk|Nicosia|2000|pp = 45–52}} [[Birleşik Devletler Holokost Anma Müzesi]]nin yaptığı bir araştırma projesinin sonuçlarına göre, 15–20 milyon arasında insan öldürüldü ya da tutsak edildi<ref name="NYT030113" />. R.J. Rummel, Nazi Almanyası’ndaki toplam ölü sayısının 21 milyon olduğunu belirtti.{{sfn|Dear|Foot|2001|p = 341}}
 
=== Yahudiler ===
{|class="sortable wikitable" style="float:right; clear:right; text-align:right; margin-left:1em; font-size:90%"
|+ [[Lucy Dawidowicz]]’ın Savaş öncesi dönemindeki nüfusu göz önünde bulundurarak, ne kadar YahudininYahudi’nin öldüğüne dair yaptığı çalışma:<ref name="autogenerated2" />
!Ülke
!Tahmin edilen<br>Savaş öncesi<br>Yahudi<br>popülasyonu
563. satır:
Hilberg’in 5,1 milyon olan tahmini, Avrupa Yahudilerinin Yok Edilmesi kitabının üçüncü baskısında, daha derin açıklanır. 800.000 kişi gettolardan ve genel mahrumiyetten, 1.400.000 kişi açık havada kurşuna dizilerek ve 2.900.000 civarında kişi de kamplarda öldü. Hilberg’e göre, [[Polonya]]’daki ölü Yahudi sayısı 3.000.000 civarındaydı.{{sfn|Hilberg|2003|pp = 1320–1321}} Hilberg’in verdiği rakamların genelde muhafazakâr olarak bilinir, çünkü genelde bu sayılar sadece resmi olarak kayıtlara alınmış kişileri içerir ve istatistiki ayarlamalara yer verilmemiştir.{{sfn|Piper|1998|p = 71}}
İngiliz tarihçi [[Martin Gilbert]], ölen Yahudi sayısının minimum 5,75 milyon olduğunu belirtmiştir.<ref name="isbn0415281458">{{cite book | author = Martin Gilbert | title = The Routledge atlas of the Holocaust, 3rd Ed. | publisher = [[Routledge]] | location = London | year = 2002 | isbn = 0-415-28145-8|page=245|quote=By the most exact estimates of recent research, the number of Jews killed in Europe between September 1939 and May 1945 was nearly six million. This estimate is a minimum; the deaths shown opposite total just over 5,750,000, and are based on such country-by-country and region-by-region records as survive.}}</ref> [[Lucy S Daidowicz]], savaş öncesi nüfus sayımını kullanarak, toplam sayının 5.934 olduğunu belirtti<ref name="isbn0553343025">{{cite book | author = Dawidowicz, Lucy S. | title = The war against the Jews, 1933–1945 | publisher = Bantam Books | location = New York | year = 1986 | isbn = 0-553-34302-5}}p. 403</ref>
Almanya tarafından direkt ve a endirekt şekilde kontrol edilen sınırlarda, 8–10 milyon Yahudi vardı (sayının belirsizliği, [[Sovyetler Birliği]]’ndeki Yahudilerin sayısının bilinmemesiydi). Holokost süresince öldürülen Yahudiler, böylece Yahudilerin 60–75%'iydi. Polonya’daki 3,3 milyon YahudininYahudi’nin 90%’ından fazlası öldürüldü. Letonya ve Litvanya’da da aynı oranlarda Yahudi öldürüldü, ama Estonya’daki Yahudiler zamanında ülkeyi terk etti. 1933 yılında Almanya ve Avusturya’daki toplam 750.000 Yahudiden sadece çeyreği hayatta kaldı. Aslında birçok Yahudi 1939 öncesinde Çekoslovakya, Fransa ya da Hollanda’ya göç etti fakat bilindiği gibi daha sonra bu ülkelerin Nazi Almanyası tarafından işgal edilmesiyle daha sonra ölümlerine gönderildiler. Çekoslovakya, Yunanistan, Hollanda ve Yugoslavya’da Yahudileri 70%’i öldürüldü. Romanya, Belçika ve Macaristan’da 50–70% arası öldürüldü. Aynı miktarda YahudininYahudi’nin Belarus ve Ukrayna da öldürüldüğü bilinir fakat bu oranlar bu ülkeler için kesin değildir. Daha az oranda kayba sahip ülkeler arasında, Bulgaristan, Danimarka, Fransa, İtalya ve Norveç vardır. [[Arnavutluk]], Almanlar tarafından işgal edilip, 1945 yılında 1939 dan1939’dan daha fazla sayıda YahudiyeYahudi’ye sahip tek ülkedir. Ülke içerisindeki ve göç eden Yahudilere sahte kimlikler verildi, birçoğu gerektiğinde saklandı ve genelde 60%’ı Müslüman olan köylerde onurlu bir şekilde misafir edildiler.<ref>Shoah Research Center;– Albania [http://www1.yadvashem.org/odot_pdf/Microsoft%20Word%20-%205725.pdf] The Jews of Albania during the Zogist and Second World War Periods [http://www.heimat.de/home/illyria/i.php3?s=e&p=2004_01_09_fisher_jews_in_albania] and see also Norman H. Gershman's book Besa: Muslims Who Saved Jews in World War II – for reviews etc. [http://www.amazon.com/dp/0815609345] (all consulted 24 June 2010)</ref> Bu tahminler göz önünde bulundurulduğunda ölenlerin 80-90%’ı Yahudiydi. Polonya’daki ölen Yahudilerin neredeyse hepsi kamplarda öldü<ref name="autogenerated2" />.
 
=== Ülkelere göre ===
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Holokost" sayfasından alınmıştır