Vikipedi

Pomaklar: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Pomak35 (mesaj | katkılar)
27 değişiklik
Geniş değişiklik. Kaynakların yenilenmesi. Vandalizm unsurlarının kaldırılması.
Kimek Kuman (mesaj | katkılar)
256 değişiklik
k 24 değişiklik olup, karışıklığına bakmayın. Küçük değişiklikler yapıyorum. Okuduğum kitab ve internet araştırmalarımdan yeni küçük bilgiler ekliyorum. Kaynakların'ın hepsini verdim. Farklı kaynaklardan bilgiler elde ettim.(Pomak)
13. satır:
|dinler= [[İslam]]
}}
'''Pomaklar''' ({{dil-bg|Помаци ''Pomaci''}}, {{dil-el|Πομάκοι ''Pomáki''}}), [[Güneydoğu Avrupa]]'da [[Rodop Dağları]], kuzey Bulgaristan ile Aşağı [[Trakya]] ve [[Makedonya (bölge)|Makedonya]] bölgelerinde yaşayan [[Slavlar|Slav]] ve [[Kumanlar|Kuman]] kökenli çoğunlukla İslam dinine mensup bir halktır. Genellikle Müslüman Bulgarlar olarak bilinirler. Pomak tanımı diğer bazı İslamlaşmış [[Balkanlar|Balkan]] kökenli halklar için de kullanılmıştır.<ref>httpTRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 //www Prof.larousseDr.fr/encyclopedie/divers/Pomaks/138658 İlker Alp Pomak Türkleri
 
</ref>▼
[Kuman Kıpçaklar].
 
BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu. Bulgaristan'da yaşayan
 
Pomaklar kendilerinin Kuman Türklerin'den geldiklerini söylediler. (<nowiki>https://www.cihan.com.tr/tr/bulgaristandakipomaklarturkceogrenmekistiyor236228</nowiki>.
 
htm)
</ref>
 
== Tarih ==
Pomaklar, Balkanlarda Pomakça konuşan Müslümanlara verilen bir addır. Pomakların, Kuman Türklerine dayanan uzun bir tarihi geçmişi vardır. Kumanlar miladi 916 yılında Kuzey Çin’den ayrılarak önlerine çıkan Ruslarla savaşıp, XI. ve XII. yüzyılda Ukrayna ve Romanya üzerinden Balkanlara inmeğe başlayan bir boydur.
Pomaklar, osmanlı imparatorluğunun balkan coğrafyasına bıraktığı önemli etnik miraslardan birisidir. Bilim adamlarınca Pomakların etnik kimliği konusunda tam olarak mutabakat sağlanamamasına rağmen bilim dünyasında en çok kabul gören tezler pomakların osmanlı imparatorluğu zamanında din değiştirmiş olan slavlaşmış otokton halktan oldukları veya müslüman bulgarlar oldukları yönündedir. Pomaklar Bulgaristan'da başta Rodoplarda yer alan Smolyan (Paşmaklı) ve Plovdiv'in (Filibe) dağ köyleri olmak üzere; Lofça, Teteven ve Pirinlerde,. *Yunanistan’da İskeçe ve ona yakın dağ köylerinde yaşamaktadırlar. Türkiye’ye göç eden pomaklar ise genellikle ülkenin batısında yaşamaktadırlar. Edirne, Çanakkale, Tekirdağ, Kırklareli, İzmir, Manisa ve Balıkesir illeri bir çok pomak yerleşimine ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca Eskişehir, Konya, Afyon ve Samsun’da da göreceli olarak az sayıda pomak yerleşimleri mevcuttur. 
 
İlk olarak kuzey Bulgaristan’a daha sonra güneye doğru inerek Rodoplara ve Makedonya’nın doğu kısımlarına yerleşmişlerdir. Yerleştikleri bölgelere Kumanova, Kumantsi, kumança gibi isimler vermişlerdir.
Sayıları konusunda elimizde çok sağlıklı bir veri yoktur zira Türkiye ve Yunanistan’daki Pomaklar Türk çoğunluğun içerisinde asimile olarak tamamen Türkleşmiş, Bulgaristandaki pomaklar ise yaşadıkları yöreye ve duruma bağlı olarak kendilerini Bulgar, Müslüman, Pomak veya Türk olarak tanımlamışlardır. Değişik kuruluşlarca yapılan anket ve gözlemlere göre Toplamda 500.000 civarında Pomak olduğu düşünülmektedir. Bunların 300.000’inin Türkiye’de, 200.000’inin Bulgaristan’da ve 30.000 kadarının da Yunanistan’da bulunduğu belirtilmektedir.
 
Kuman ve Peçenekler'in 1087’de kurdukları federasyonun 1091’de yıkılması neticesinde Kuman boylarından birçoğu Romanya, Macaristan, Avusturya ve Çekoslovakya içlerine kadar giderek gayri Türk unsurların içinde
Bazı yerlerde pomakça olarak adlandırılan pomakların konuştukları lehçe ve şiveler güneydoğu slavcasının Bulgar - Makedon dil gurubuna aittir. Yöreler itibarıyla farklı slav lehçe ve şiveleri konuştuklarından dolayı henüz homojen bir pomak dilinden söz edememekle birlikte son yıllarda standartlaştırmaya yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Günümüzde özellikle Türkiye ve Yunanistan’da pomakların konuştukları slav lehçe ve şiveleri unutulmak üzeredir. Ayrıca türkçenin zaman içindeki etkisi hasebiyle lehçe ve şiveler kısmen Türkçeleşmiştir. Bulgaristanda ise Pomakların konuştukları lehçe ve şiveler ana dil olan Bulgarcanın da bir slav dili olması nedeniyle hala kısmen korunabilmiştir.
 
Hıristiyanlığı kabul etmişler ve etnik varlıklarını kaybetmişlerdir. Batı Trakya ile Rodop ve Prin bölgelerinin dağlık
<nowiki>*</nowiki> 1924 senesinde yapılan mübadele antlaşması neticesinde şimdi Yunanistana ait olan Selanik ve Karacaova çevresinde bulunan Pomaklar tamamen Türkiye’ye göç etmişlerdir.
 
kesimlerinde ise bir hayli Kuman boyu kalmıştır. Kuman etnik kimliği 15.yy'dan sonra bozulmuştur. Kumanlar,
<ref>https://www.pomak.eu/tr/content/pomaklar-kimdir</ref>
 
Balkanların yerlisi olan Slav halklarla karışmışlardır. Balkanlarda diğer Türk boyları olan Gagauzlar, Tatarlar
 
kimliklerini koruyabilmiştir.<ref>I. Vásáry: Kumanlar ve Tatarlar.</ref>
 
Kumanların, Balkanlarda önemli yerleşim yerleri vardır. Doğu ve Batı Trakya, Makedonya kuzey Bulgaristan
 
bölgelerine yerleşmişlerdir:
 
Kumaniç(39), Kumaniçevo(40), Kumantepe(41), Basarabya(42), Pecine aga(Peçenek Ağa)(43), Berende(44),
 
Çekan(45), Grodamantsi(46), Kraguavay(47), Kumanova(48). <ref>TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri
 
[Kuman Kıpçaklar].
 
BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu. Bulgaristan'da yaşayan
 
Pomaklar kendilerinin Kuman Türklerin'den geldiklerini söylediler. (<nowiki>https://www.cihan.com.tr/tr/bulgaristandakipomaklarturkceogrenmekistiyor236228</nowiki>.
 
htm) Galip Çağ Osmanlı
 
Öncesi Balkanlarda Türk İzlerine Dair Toponimiler.
▲</ref>
 
Anadolu’dan iskan edilen bu Türk-Müslüman grupları bu bölgede yaşayan Kuman Türkleri arasında İslamiyetin yayılmasında etkili rol oynamışlardır. Bu gruplar arasında şeyh, abdal, derviş, gibi İslam misyonerleri İslam’ın propagandasını yapmışlardır. Bulgar tarihçileri Zlatarski ve İreçek İslam Dini misyonerlerinin Bulgaristan’da İslam propagandasını yaptıklarını ve XIII. asra kadar İslam dininin bu yörelerde yayıldığını belirtmektedir. Tarihi verilere göre Kumanlar ihtida ederek Müslüman oluşları Osmanlı’nın bölgeye gelmesinden önceye rastlamaktadır. Pomaklar bütün tarihleri boyunca Osmanlı Devletine sadakat ile hizmet etmiştir. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşının elim neticeleri Rodopların Rus ordusu ve Bulgar komitacıların istila tehlikesine kaldığı vakit, Rodop Türkleriyle Pomaklar yine birlik ve beraberlik içinde düşmanlarını bu bölgeye sokmamışlardır. 3 Mart 1878’de imzalanan Ayastefanos andlaşması hükümlerine itiraz etmişler ve oturdukları bölgede “Muvakkat hükümet” kurmuşlardır. Bulgar-Rus kuvvetleri muahede şartlarını yerine getirmek için, Pomaklara saldırdılar. Pomaklar ve Rodop Türkler’i, aylarca mukavemet edip memleketlerine düşmanı sokmadılar. 1878 Haziran ayından itibaren büyük Avrupadevletlerinin ve Osmanlı Devleti’nin mümessilleri Berlin’de barış müzakerelerine başladıkları vakit, Rodoplar’da savaş devam ediyordu. Bu çetin mücadele Berlin’de toplanan kongre üzerinde etkili oldu ve çeşitli milletlerin temsilcilerinden oluşan bir heyet, Rodoplar’a gönderildi. Neticede Pomaklar arzularına kavuştular. Berlin Kongresi kararları gereğince müstakil bir “Şarkî Rumeli Vilâyeti” kuruldu ve Pomaklar’ın vatanı düşman istilasından kurtuldu.
 
93 Harbi'nin sonunda, Vǎča Vadisinde bulunan yaklaşık 20 Pomak köyünde çıkmış, Osmanlı İmparatorluğu Doğu Rumeli vilayetinden özerklik elde edilmesiyle sonuçlandı. Büyük bir köy olan Tımrış'ı yönetim merkezi alarak kurulan özerk Pomak Timraş Cumhuriyeti 8 yıl kadar sürebilmiş, 1886'da Bulgaristan egemen olmuştur.<ref>https://www.facebook.com/YemaekKuman/?ref=bookmarks</ref>
 
== Pomak sıfatı ==
Osmanlı'nın yardımcı kuvvetleri Yamaklar([[:en:Yamaks|Yamaks]]);
Pomak adlandırması slavca "pomaga" - '''''yardım etmek''''' kelimesinden türemiştir. Osmanlı zamanında bulgar hristiyanları osmanlıya yardım ve hizmet eden müslümanlara yardım eden manasında "pomak" adını vermişlerdir. [[Dosya:Yunanistanda Pomaklar..jpg|alt=HILIA, GREECE - AUG 18: Dancers preparing at the annual meeting of the Pomaks in Hilia location of all the villages in the area on Aug 18, 2013 in Hilia Evros, Greece. Pomaks are a breed indigenous.|küçükresim|300x300pik|Yunanistan Pomakları.<ref>https://www.dreamstime.com/royalty-free-stock-photography-annual-meeting-pomaks-greece-image38354167</ref>]]▼
 
Bilindiği üzere Osmanlı’nın toprak düzeni tımarhas ve zeamet düzenidir. Osmanlı ordusunun bir kısmı barış zamanlarında topraklarını işlerler. Savaş zamanında savaşa giderlerdi. Osmanlı askeri düzeninde “Eşkinci ve Yamak” teşkilatı vardır. 30 kişilik gruplara ayrılan askerlerin 5 tanesi Eşkinci 25 tanesine Yamak denirdi. Eşkinciler savaşa giderler Yamaklar ise onların askeri harcamalarını karşılardı. Eşkincilere başka bir isim olarak “Ellici” denirdi. Savaşa gidenler 50 akçe alır ve bu harcamaları Yamak kalanlar tarafından karşılanırdı. Osmanlının kullandığı eski yazıda yamak kelimesi giderek “Pamak” olarak okunmuş ve bu da Halk ağzında Pomak kelimesine dönüşmüştür.
 
▲PomakÇünkü adlandırmasıOrta slavcaRodoplar "pomaga"şivesinde -“a” '''''yardım etmek'''''harfi “oa” kelimesindensesine türemiştirdönüşür. OsmanlıBunu zamanındadestekleyen bulgaren hristiyanlarıönemli osmanlıyaveri yardımYamak vekelimesinin hizmetanlamıdır. eden müslümanlara“Yemak” yardım eden manasındaveya "pomak"yardımcı adınıdemektir. vermişlerdirKumanlar'ın Yamak boyu, Balkan topraklarına yerleşmiştir.<ref>https://www. facebook.com/YemaekKuman/photos/a.785615588197213.1073741827.785606688198103/1061067333985369/?type=3&theater</ref>[[Dosya:Yunanistanda Pomaklar..jpg|alt=HILIA, GREECE - AUG 18: Dancers preparing at the annual meeting of the Pomaks in Hilia location of all the villages in the area on Aug 18, 2013 in Hilia Evros, Greece. Pomaks are a breed indigenous.|küçükresim|300x300pik|Yunanistan Pomakları.<ref>https://www.dreamstime.com/royalty-free-stock-photography-annual-meeting-pomaks-greece-image38354167</ref>]]
 
== Pomak Dili ==
:Pomaklar’ın konuştukları dile gelince, % 30 Ukrayna Slavcası, % 25 Kuman-Kıpçakçası, % 20 Oğuz Türkçe’si, % 15 Nugayca ve % 10 Arapça’dan müteşekkildir. Buna göre Bulgarlar’ın iddia ettikleri gibi
:Pomakça diye adlandırılan dil esas itibarı ile [[Bulgarca Vikipedi|bulgarca]] 'nın farklı şiveleridir. Yunanistan ve Türkiye haricinde pomakların konuştukları dile pomakça adlandırması yapılmaz. Pomakça adlandırması Yunanistan ve Türkiye'de konuşulan dillerin slav temelli dil olmamasından dolayı yerel halkın bu dili konuşanların kimlikleriyle özdeşleştirdikleri tanımlamadır. Bu dil [[Güney Slav dilleri|Bulgar makedon]] dil gurubunda (güney slavları) incelenebilir.
:Pomakça’nın Bulgarca’nın bir şivesi olduğunu söylemeye imkan yoktur.<ref>TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri
 
[Kuman Kıpçaklar].
</ref>
:
:Kak ste vie? - Nasılsınız?
Satır 133 ⟶ 176:
*(47)- Bugünkü Sırbistan'da eski bir Türk köyüdür. Proto-Bulgarlar Türkçesi'nden gelmekte- dir. Kara-guy ya da Kraguy da yine aynı manadadır, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 167.
*(48)- Makedonya'da bir ildir.
*I. Vásáry: Kumanlar ve Tatarlar.
 
[[Kategori:Pomaklar| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Pomaklar" sayfasından alınmıştır