Pomaklar: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Kimek Kuman (mesaj | katkılar) k Bu küçük bir değişiklik. |
|||
13. satır:
|dinler= [[İslam]]
}}
'''Pomaklar''' ({{dil-bg|Помаци ''Pomaci''}}, {{dil-el|Πομάκοι ''Pomáki''}}), [[Güneydoğu Avrupa]]'da [[Rodop Dağları]], kuzey Bulgaristan ile Aşağı [[Trakya]] ve [[Makedonya (bölge)|Makedonya]] bölgelerinde yaşayan [[Slavlar|Slav]] ve [[Kumanlar|Kuman]] kökenli çoğunlukla İslam dinine mensup bir halktır. Genellikle Müslüman Bulgarlar olarak bilinirler. Pomak tanımı diğer bazı İslamlaşmış Balkan kökenli halklar için de kullanılmıştır.<ref>
BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu.
== Tarih ==▼
Pomaklar, Balkanlarda Pomakça konuşan Müslümanlara verilen bir addır. Pomakların, Kuman Türklerine dayanan uzun bir tarihi geçmişi vardır. Kuman Türkleri miladi 916 yılında Kuzey Çin’den ayrılarak önlerine çıkan Ruslarla savaşıp, XI. ve XII. yüzyılda Ukrayna ve Romanya üzerinden Balkanlara inmeğe başlayan bir Türk kavmidir. İlk olarak kuzey Bulgaristan’a daha sonra güneye doğru inerek Rodoplara ve Makedonya’nın doğu kısımlarına yerleşmişlerdir. Yerleştikleri bölgelere Kumanova, Kumantsi, kumança gibi isimler vermişlerdir. ▼
Bulgaristan'da yaşayan Pomaklar kendilerinin Kuman Türklerin'den geldiklerini söylediler. (https://www.cihan.com.tr/tr/bulgaristandaki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-236228.htm)
Kuman ve Peçenek Türkleri’nin 1087’de kurdukları federasyonun 1091’de yıkılması neticesinde Kuman Türk boylarından birçoğu Romanya, Macaristan, Avusturya ve Çekoslovakya içlerine kadar giderek gayri Türk unsurların içinde Hıristiyanlığı kabul etmişler ve etnik varlıklarını kaybetmişlerdir. Batı Trakya ile Rodop ve Prin bölgelerinin dağlık kesimlerinde ise bir hayli Kuman Türk boyu kalmıştır.▼
</ref>
▲== Tarih ==
▲Pomaklar, Balkanlarda Pomakça konuşan Müslümanlara verilen bir addır. Pomakların, Kuman Türklerine dayanan uzun bir tarihi geçmişi vardır.
▲Kuman ve
Anadolu’dan iskan edilen bu Türk-Müslüman grup-ları bu bölgede yaşayan Kuman Türkleri arasında İslamiyetin yayılmasında etkili rol oynamışlardır. Bu gruplar arasında şeyh, abdal, derviş, gibi İslam misyonerleri İslam’ın propagandasını yapmışlardır. Bulgar tarihçileri Zlatarski ve İreçek İslam Dini mis-yonerlerinin Bulgaristan’da İslam propagandasını yaptıklarını ve XIII. asra kadar İslam dininin bu yörelerde yayıldığını belirtmektedir. Tarihi verilere göre Kuman Türkleri’nin ihtida ederek Müslüman oluşları Osmanlı’nın bölgeye gelmesinden önceye rastlamaktadır.▼
Kumanların, Balkanlarda önemli yerleşim yerleri vardır. Doğu ve Batı Trakya, Makedonya kuzey Bulgaristan bölgelerine yerleşmişlerdir:
Kumaniç(39), Kumaniçevo(40), Kumantepe(41), Basarabya(42), Pecine aga(Peçenek Ağa)(43), Berende(44), Çekan(45), Grodamantsi(46), Kraguavay(47), Kumanova(48). <ref>TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman - Kıpçaklar].
Pomaklar bütün tarihleri boyunca Osmanlı Devletine sadakat ile hizmet etmiştir. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşının elim neticeleri Rodopların Rus ordusu ve Bulgar komitacıların istila tehlikesine kaldığı vakit, Rodop Türkleriyle Pomaklar yine birlik ve beraberlik içinde düşmanlarını bu bölgeye sokmamışlardır. 3 Mart 1878’de imzalanan Ayastefanos andlaşması hükümlerine itiraz etmişler ve oturdukları bölgede “Muvakkat hükümet” kurmuşlardır. Bulgar-Rus kuvvetleri muahede şartlarını yerine getirmek için, Pomaklara saldırdılar. Pomaklar ve Rodop Türkler’i, aylarca mukavemet edip memleketlerine düşmanı sokmadılar. 1878 Haziran ayından itibaren büyük Avrupa devletlerinin ve Osmanlı Devleti’nin mümessilleri Berlin’de barış müzakerelerine başladıkları vakit, Rodoplar’da savaş devam ediyordu. Bu çetin mücadele Berlin’de toplanan kongre üzerinde etkili oldu ve çeşitli milletlerin temsilcilerinden oluşan bir heyet, Rodoplar’a gönderildi. Neticede Pomaklar arzularına kavuştular. Berlin Kongresi kararları gereğince müstakil bir “Şarkî Rumeli Vilâyeti” kuruldu ve Pomaklar’ın vatanı düşman istilasından kurtuldu.▼
BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu.
Pomaklar’ın konuştukları dile gelince, % 30 Ukrayna Slavcası, % 25 Kuman-Kıpçakçası, % 20 Oğuz Türkçe’si, % 15 Nugayca ve % 10 Arapça’dan müteşekkildir. Buna göre Bulgarlar’ın iddia ettikleri gibi Pomakça’nın Bulgarca’nın bir şivesi olduğunu söylemeye imkan yoktur. Pomaklar bugün Bulgaristan güneyinde, Yunanistan’ın kuzeyinde, Makedonya’nın çeşitli bölgelerinde ve Türkiye’nin kuzeybatısında ve güney orta bölümlerinde yaşamaktadırlar. Bugün kendini Pomak kabul edenlerin sayısı 500 bini aşmaktadır.▼
Bulgaristan'da yaşayan Pomaklar kendilerinin Kuman Türklerin'den geldiklerini söylediler. (https://www.cihan.com.tr/tr/bulgaristandaki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-236228.htm)
== Pomak sıfatı ==▼
Galip Çağ - Osmanlı Öncesi Balkanlarda Türk İzlerine Dair Toponimiler.
</ref>
▲Anadolu’dan iskan edilen bu Türk-Müslüman
▲Pomaklar bütün tarihleri boyunca Osmanlı Devletine sadakat ile hizmet etmiştir. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşının elim neticeleri Rodopların Rus ordusu ve Bulgar komitacıların istila tehlikesine kaldığı vakit, Rodop Türkleriyle Pomaklar yine birlik ve beraberlik içinde düşmanlarını bu bölgeye sokmamışlardır. 3 Mart 1878’de imzalanan Ayastefanos andlaşması hükümlerine itiraz etmişler ve oturdukları bölgede “Muvakkat hükümet” kurmuşlardır. Bulgar-Rus kuvvetleri muahede şartlarını yerine getirmek için, Pomaklara saldırdılar. Pomaklar ve Rodop Türkler’i, aylarca mukavemet edip memleketlerine düşmanı sokmadılar. 1878 Haziran ayından itibaren büyük Avrupa devletlerinin ve Osmanlı Devleti’nin mümessilleri Berlin’de barış müzakerelerine başladıkları vakit, Rodoplar’da savaş devam ediyordu. Bu çetin mücadele Berlin’de toplanan kongre üzerinde etkili oldu ve çeşitli milletlerin temsilcilerinden oluşan bir heyet, Rodoplar’a gönderildi. Neticede Pomaklar arzularına kavuştular. Berlin Kongresi kararları gereğince müstakil bir “Şarkî Rumeli Vilâyeti” kuruldu ve Pomaklar’ın vatanı düşman istilasından kurtuldu.
[[93 Harbi]]'nin sonunda, Vǎča Vadisinde bulunan yaklaşık 20 Pomak köyünde çıkmış, Osmanlı İmparatorluğu [[Doğu Rumeli]] vilayetinden özerklik elde edilmesiyle sonuçlandı. Büyük bir köy olan Tımrış'ı yönetim merkezi alarak kurulan özerk [[Pomak Timraş Cumhuriyeti]] 8 yıl kadar sürebilmiş, [[1886]]'da [[Bulgaristan]] egemen olmuştur.
▲== Pomak sıfatı ==
Osmanlı'nın yardımcı kuvvetleri Yamaklar([[:en:Yamaks|Yamaks]]);
Bilindiği üzere Osmanlı’nın toprak düzeni tımar-has ve zeamet düzenidir. Osmanlı ordusunun bir kısmı barış zamanlarında topraklarını işlerler. Savaş zamanında savaşa giderlerdi. Osmanlı askeri düzeninde “Eşkinci ve Yamak” teşkilatı vardır. 30 kişilik gruplara ayrılan askerlerin 5 tanesi Eşkinci 25 tanesine Yamak denirdi. Eşkinciler savaşa giderler Yamaklar ise onların askeri harcamalarını karşılardı. Eşkincilere başka bir isim olarak “Ellici” denirdi. Savaşa gidenler 50 akçe alır ve bu harcamaları Yamak kalanlar tarafından karşılanırdı. Osmanlının kullandığı eski yazıda yamak kelimesi giderek “Pamak” olarak okunmuş ve bu da Halk ağzında Pomak kelimesine dönüşmüştür. Çünkü Orta Rodoplar şivesinde “a” harfi “oa” sesine dönüşür.
Bunu destekleyen en önemli veri Yamak kelimesinin anlamıdır. “Yemak” yardım eden veya yardımcı demektir.<ref>https://www.facebook.com/YemaekKuman/?ref=bookmarks</ref> Kumanlar'ın Yamak boyu, Balkan topraklarına yerleşmiştir.
==
:
▲:Pomaklar’ın konuştukları dile gelince, % 30 Ukrayna Slavcası, % 25 Kuman-Kıpçakçası, % 20 Oğuz Türkçe’si, % 15 Nugayca ve % 10 Arapça’dan müteşekkildir. Buna göre Bulgarlar’ın iddia ettikleri gibi Pomakça’nın Bulgarca’nın bir şivesi olduğunu söylemeye imkan yoktur.<ref>TRAKYA
</ref>
:Kak ste vie? - Nasılsınız?
:Jas, Pomak sam - Ben, Pomakım
Satır 134 ⟶ 136:
* https://www.youtube.com/watch?v=waEkvnza8vQ
* https://www.facebook.com/YemaekKuman/?ref=bookmarks
* Sercan Ahincanov - Kıpçaklar & Türk Halklarının Katalizör Boyu, Selenge Yayınları, 2014, s.150
* TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman - Kıpçaklar].
Satır 144 ⟶ 145:
*(40)- Kostur'a bağlı eski bir Türk köyü, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 429.
* (41)- Serez'de bulunmaktadır, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 429.
*(42)- Güneydoğu Avrupa'da Dnyester ve Prut arasında ve Karadeniz kıyısnda uzanan bölge. Kurucusunun Kuman Türk'ü olduğu bilinmektedir. Basar Türkçede "yenmek" manası- na gelen bas- köküne dayanırken aba yada apa Türkçe kiþi adlarında sıkça rastlanır bir son ektir (Aslan-apa gibi), aynı zamanda Basaraba ilk Romen hükümdar soyunun kurucusudur, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 66.
*(43)- Kuzey Dobruca'da bulunmaktadýr. Eski bir Peçenek köyüdür. 1048-191 yılları arasın- da Peçenekler'e ev sahipliði yapmıştır, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 90.
152. satır:
*(47)- Bugünkü Sırbistan'da eski bir Türk köyüdür. Proto-Bulgarlar Türkçesi'nden gelmekte- dir. Kara-guy yada Kraguy da yine aynı manadadır, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 167.
*(48)- Makedonya'da bir ildir.
[[Kategori:Pomaklar| ]]
[[Kategori:Türkiye'deki etnik gruplar]]
|