Neandertal: Revizyonlar arasındaki fark

{{diğer anlamı|Neandertal (anlam ayrımı)}}'''Neandertal''' ya da '''Neandertal insanı''', günümüzden yaklaşık 200 bin ila28 bin yıl önce yaşamış [[insan]] [[tür]]üdür.<ref name="Brit">{{Britannica|Neanderthal}}</ref> [[İkili adlandırma]]da ''Homo neanderthalensis''dir.<ref name="Brit" /><ref name="Oxford">{{Oxford|Neanderthal}}</ref> Fosilleri muhafaza etmeye müsait kireç taşı mağaralarda yaşadıkları için haklarında en fazla bilgi sahibi olunan ve bunun bir sonucu olarak modern kültürde tipik "[[mağara adamı]]" kalıbını yaratan tarih öncesi insan türüdür.<ref name="Brit" />▼

== Köken bilimi ==▼

İlk neandertal fosili Almanya'nın Düsseldorf kenti yakınlarındaki [[Neandertal, Almanya|Neander vadisinde]] 1856'da bulundu. Bu nedenle Neandertal ismi verildi.<ref name="Brit" /> Almanca "tal" ve eski Almanca'da "thal" sözcükleri ''vadi'' anlamına gelir.▼

== Yaşadıkları dönem ve bölge ==▼

Neandertaller günümüzden yaklaşık 200 ila 100 bin yıl önce ortaya çıkmışlardır. Soyları yaklaşık 28 ila 35 bin yıl önce tükenmiştir.<ref name="Brit" /> [[Atlantik]] kıyılarından [[Orta Asya]]'ya, en kuzeyde [[Belçika]]'dan, güneyde [[Akdeniz]] ve güneybatı [[Asya]]'ya kadar olan bölgede yaşamışlardır.<ref name="Brit" />▼

Neandertaller muhtemelen [[Avrupa]]'da, soğuk iklim koşullarına uyum sağlayabilmek amacıyla ortaya çıktı.<ref name="Brit2">{{Britannica|Human evolution}}</ref> Daha sonra batı [[Asya]]'ya ulaştı ve muhtemelen Levant'da (doğu [[Akdeniz]]) [[Homo sapiens]] ile karşılaştı. Neandertalların [[Afrika]]'ya ya da [[Özbekistan]]'ın doğusuna ulaştıkları konusunda herhangi bir iskeletsel kanıt yoktur.<ref name="Brit2" />▼

== Modern insan ile akrabalığı ==▼

[[Dosya:Neandertal vs Sapiens.jpg|thumb|left|381x381px|''[[Homo sapiens]]'' ile ''Homo neanderthalensis'' kafataslarının karşılaştırılması]]▼

Neandertallerin [[evrim]]sel kaderi ile modern insanın ortaya çıkışı doğrudan alakalıdır. [[Homo sapiens]], yaklaşık 200 ila 100 bin yıl önce doğu veya güney [[Afrika]]'da ortaya çıkmıştır.<ref name="Brit2" /> Modern insan, yaklaşık 40 [[wikt:byö|byö]] kuzeye doğru yayılmış, bu esnada yerel tarih öncesi insan türlerini sürmüş veya tüketmiştir. Bunun sonucu olarak, güneybatı Asya, Orta Asya ve orta Avrupa'daki Neandertaller çeşitli oranlarda modern insan ırkı tarafından absorbe edilmişlerdir.<ref name="Brit" /> Modern insana geçişin göreceli olarak geç yaşandığı batı [[Avrupa]]'da bile Neandertaller ile ilk modern insanların çiftleştiğine dair kanıtlar vardır.<ref name="Brit" />▼

=== Fosil kanıtları ===▼

[[Dosya:Neandertal adam ve kadın modeli, Almanya.png|thumb|286x286px|Neandertal erkek ve kadın modelleri]]▼