Otuz Yıl Savaşı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Kudelski (mesaj | katkılar)
k Düzeltme AWB ile
Değişiklik özeti yok
71. satır:
'''Otuz Yıl Savaşı''', [[1618]] ile [[1648]] yılları arasında [[Orta Avrupa]]'da yapılan ve Avrupa devletlerinin çoğunun katıldığı savaşlar dizisidir. Avrupa tarihinin en uzun ve yıkıcı savaşlarından birisidir. Başlarda, [[Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]]'nu oluşturan protestan ve katolik şehir devletleri arasındayken, zamanla Avrupa'nın büyük güçlerinin çoğunun dahil olduğu daha geniş bir çatışmaya dönüştü, din ile ilgili olmaktan ziyade Avrupa üstünlüğü için Fransa-Habsburg çatışmasının devamı niteliğinde oldu.
 
Savaş, [[Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]] kendi etki alanındaki dini istikrarı empoze etmeye çalışmasıyla başladı. Kuzey Protestan Devletleri, haklarına riayet edilmemesine öfkelenerek, bir araya gelerek [[Protestan Birliği]]'ni oluşturdular. Yeni imparator [[II. Ferdinand (Kutsal Roma İmparatoru)|Ferdinand II]], sadık bir katolikKatolik ve öncekilerine göre karşılaştırılırsa nispeten hoşgörüsüz birisidir. Aşırı derecede katolik yanlısı bir siyaset izledi. Bu endişeleri Protestan Bohemlerine, [[Habsburg Monarşisi]]1üzerinde hakimiyet sağlamalarına ve hükümdarlarına karşı ayaklanmalarına neden olmuştur. Habsburgluları yerlerinden ettiler ve yerine hükümdar olarak [[Frederick V]]'i getirmişlerdir. Frederick birliğin desteği olmadan teklifi kabul etmiştir. Geneli katolik Güneyli Devletler, bu ihanetle öfkelendiler. Bavyera tarafından yönetilen bu devletler imparator desteğindeki Frederick'i devirmek için [[Katolik Birliği]]<nowiki/>ni oluşturdular. İmparatorluk bu, öngörülen isyanı ezmiş fakat Protestan Dünyası İmparatorun davranışlarını kınamıştır. Bohemya'da yapılan vahşetten sonra huzursuzluk olmuştur, [[Saksonya]] en sonunda birliğe desteğini vermiş ve geri savaşmaya karar vermiştir. İsviçre 1630'da hemen müdahil oldu ve anakarada büyük ölçekli bir savaş başlattı. [[İspanya]] müttefikleri [[Avusturya]]'ya yardım etme bahanesiyle Hollandalı İsyancıları ezmek istedi. Avusturya Habsburg'un iki önemli gücünü sınırlarındaki kuşatmaya karşı daha fazla tutamıyordu. Katolik [[Fransa Krallığı|Fransa]] Birlik tarafında yer alıp Habsburglulara karşı savaştı.
 
Otuz Yıl Savaşında bütün ülkelerin tahribatını,kıtlığını ve Almanya ve İtalya Devletleri,Bohemya Krallığı ve [[Felemenk|alçak ülkeler]]<nowiki/>in (deniz seviyesi olarak) nüfusunu önemli derecede düşüren hastalıklar yaşandı. Hem askerler hemde paralı olanlar zorla haraç kesip kendilerine pay çıkarmayı umunca, işgal edilen yerlerlerdeki yerlilere birçok sıkıntı yaşattı. Ayrıca savaş birçok savaşan gücü maddi olarak iflas ettirdi. Bu durumun dikkat çeken bir istisnası yeni bağımsız olmuş, sonradan büyük bir ekonomik refah ve gelişim yaşayarak dünyanın önde gelen gelişmiş ekonomik ve deniz gücü olan [[Felemenk Cumhuriyeti]]' dir, dünyanın önde gelen ekonomik ve donanma güçlerinden biri oldu.
 
== Savaşın Kökeni ==
[[1555]] yılında imzalanan [[Augsburg Barışı]] ile [[Martin Luther]] taraftarları ile Katolikler arasındaki savaş sona ermişti. Bu antlaşmaya göre sayıları 100’ün üstünde olan Alman prensleri, [[Katoliklik]] ve [[Lütercilik]] arasında istediği tercihi yapabilecekti.
 
Fakat anlaşmanın bu hükmü yetersiz kaldı ve uygulanamadı. İspanya’da hızla yayılan [[Kalvenizm]] gibi diğer Protestan mezhepleri bu antlaşmaya göre haklara sahip değillerdi. Ayrıca [[İspanya]]’daki Katolik [[Habsburg]] Kralları, Doğu ve Orta Avrupa’da Katolikliği tekrar güçlendirmek istiyorlardı. [[Baltık]]’ta egemen olan Protestan [[İsveç]] ve [[Danimarka]] kralları ise “Protestanlığın savunucuları” olarak Roma-Cermen İmparatorluğu’ndaki nüfuzlarını arttırmak istiyorlardı.
 
[[Augsburg Barışı’nınBarışı]]’nın yetersiz kalması üzerine Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu’ndaki Protestan prensler [[1608]] yılında bir birlik kurdular. [[1609]]’da ise Katolik devletler İmparator'un desteği ve [[Bavyera]]’nın önderliğinde birleştiler. Böylece Almanya parçalanıyor ve din ekseninde iki kampa bölünüyordu.
 
Bu arada, her iki birlik de diğer devletlerden destek bulmaya çalıştı. Katolik Birliği, aynı Roma-Cermen İmparatorluğu gibi Habsburg Hanedanı tarafından yönetilen sert Katolik İspanya’nın desteğine güveniyordu. Protestanlar ise [[Hollanda]], [[İngiltere]] ve [[Fransa]] gibi Avrupa’da Habsburg egemenliğini istemeyen devletlerle görüşmeye başladı.