|
'''Numune-i Terakki Mektebi''', [[İstanbul]]'un [[Süleymaniye, Fatih|Süleymaniye]] mahallesinde [[1884]] yılında [[Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey]] tarafından kurulan ve [[İstanbul Lisesi]]'nin temelini oluşturan okuldur.
Daha önce [[Vefa, Fatih|Vefa]] semtinde Selânikli Abdi Kâmil Bey ile ''Şemsü'l-Maârif'' adlı bir özel okul açmış olan Mehmet Nadir Bey'in bu kurumdan ayrılıp Şemsü'l-Maârif öğretmenlerinden Hıfzı ve Ali Beyleri de yanına alarak<ref name=saü>{{webWeb kaynağı | soyadı1 = Doğan | ad1 = Enfel | başlık = İstanbul Erkek Lisesi'nin Kurucusu Mehmet Nadir Bey'in Öğretmenlik Mesleği ve Öğretim Yöntemleri ile İlgili Görüş ve Önerileri | url = http://dergipark.ulakbim.gov.tr/sakaefd/article/viewFile/5000003757/5000004270 | website = http://dergipark.ulakbim.gov.tr | yayıncı = SAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 14 Ekim 2007 | erişimtarihi = 19 Haziran 2016 | arşivengelli = evet}}</ref> 1884 yılında açtığı okul, kurulduğu sırada erkek öğrencilere eğitim vermekte, ilk ve orta olmak üzere iki bölümden oluşmakta idi; kısa bir süre sonra kızlar sınıfı da açılmış, daha sonra idadi (lise) bölümü hizmete girmiştir.<ref name=igus>{{webWeb kaynağı | soyadı1 = İgüs | ad1 = Esma | başlık = II. Abdülhamid Dönemi Eğitim Sistemi, Eğitim Yapıları ve Askeri Rüşdiyeler | url = https://www.academia.edu/attachments/38267545/download_file?st=MTQ2NjIzMjE1OCwxOTUuMjE0LjEzMC43NCw0MjYxNDYy&s=swp-toolbar | website = https://www.academia.edu | yayıncı = Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2008 | arşivengelli = evet}}</ref><ref name=fazlioglu>{{webWeb kaynağı | soyadı1 = Fazlioglu | ad1 = İhsan Nadir | başlık = Mehmed Nadir | url = http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c28/c280292.pdf | website = http://www.islamansiklopedisi.info | yayıncı = Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi yıl: 2003, cilt: 28 | erişimtarihi = 19 Haziran 2016 | arşivengelli = evet}}</ref>
Okulda modern eğitim öğretim yöntemleri uygulanmış; devrinin en kaliteli eğitim kurumu kabul edilmiş ve İstanbul'un zengin ve aristokrat sınıfına mensup aileleri çocuklarını bu okula göndermişti.<ref name=saü/><ref name=Dogan>{{webWeb kaynağı | soyadı1 = Doğan | ad1 = Enfel | başlık = Numeni Terakki | url = https://ielbek.files.wordpress.com/2010/09/10_84-85_numuneiterakki.pdf | website = https://ielbek.files.wordpress.com | yayıncı = Numune-i Terakki dergisi,,Haziran 2010 | erişimtarihi = 19 Haziran 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160405002142/https://ielbek.files.wordpress.com/2010/09/10_84-85_numuneiterakki.pdf | arşivtarihi = 5 Nisan 2016}}</ref> Lise bölümü açıldığı zaman okulun lise kısmı, -ortaokul kısmı ile aynı isim altında olup aynı birimde bulunmuş olmasına rağmen- Osmanlı döneminde İstanbul'da açılan ilk özel lise olarak kayıtlara geçti.<ref name=saü/> Sonraki yıllarda Türkiye'de çeşitli meslek dallarında önemli hizmetler vermiş pek çok isim bu dönemde Numune-i Teraki Mektebi'nde öğrenim gördü. [[Hamdullah Suphi Tanrıöver|Hamdullah Suphi]], [[Ahmet Haşim]], [[Musahipzade Celal]], [[Mimar Kemalettin]], [[Fazıl Ahmet Aykaç|Fazıl Ahmet (Aykaç)]], [[Hüseyin Sadeddin Arel|Hüseyin Saadeddin (Arel)]], [[Adnan Adıvar|Abdülhak Adnan (Adıvar)]], [[Hüseyin Avni Lifij|Hüseyin Avni (Lifij)]]], [[Neşet Ömer İrdelp|Neşet Ömer (İrdelp)]], [[Orhan Abdi Kurtaran|Orhan Abdi (Kurtaran)]], [[Yusuf Kemal Tengirşenk|Yusuf Kemal (Tengirşenk)]], [[Selâhattin Köseoğlu|Hüseyin Selâhattin (Köseoğlu)]], [[Hakkı Behiç Bayiç|Hakkı Behiç (Bayiç)]], [[Akif Şakir Şakar|Akif Şakir (Şakar)]], [[Cafer Seydahmet Kırımer|Cafer Seydahmet]], bu okulda öğrenim görmüş isimlerdendir.<ref name=saü/>
1890 yılında okulun [[Edirne]]'de bir şubesi açıldı. Edirne şubesi ibtidai ve rüşdiye düzeyinde eğitim veren bir kurumdu.<ref name=igus/> Her iki okulun da gösterdiği başarılar üzerine ünlü yazar [[Ahmet Rasim]] tarafından [[Tercüman-ı Hakikat]] gazetesinde övülmüş Bursa, İzmir, Selanik, Şam gibi vilayetlerde de birer şubesinin açılması teklif edilmişti.<ref name=Dogan/> Edirne şubesi, mali sıkıntılar nedeniyle kısa süre sonra kapanmıştır.<ref name=igus/>
Osmanlı basın tarihindeki ilk okul dergisi bu okulda yayımlandı. Okulun öğretmen ve öğrencileri tarafından çıkarın dergi ''Numune-i Terakki'' adını taşıyordu ve okulun benzerlerinden üstün kılan bir özelliği kabul edilmişti<ref name=pandora>{{webWeb kaynağı | başlık = Numune-i Terakki : İlk Öğrenci Dergisi | url = http://www.pandora.com.tr/urun/numune-i-terakki-ilk-ogrenci-dergisi/181576 | website = http://www.pandora.com.tr/ | yayıncı = Pandora Yayınevi web sitesi kitap tanıtım sayfası | erişimtarihi = 19 Haziran 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160625125358/http://www.pandora.com.tr/urun/numune-i-terakki-ilk-ogrenci-dergisi/181576 | arşivtarihi = 25 Haziran 2016}}</ref> İlk sayısı 7 Nisan 1887'de yayımlanan "''Numune-i Terakki Dergisi''", 9 sayı çıkarılabildi. Derginin 10. sayısı 122 yıl aradan sonra Haziran 2010'da İstanbul Lisesi öğrencileri tarafından çıkarılmışıtr.<ref name=baris>[http://ielbek.files.wordpress.com/2010/09/10_69-74_mehmetnadir.pdf Barış Paksoy, '''Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey''', ''Numune-i Terakki, Sayı 10, Haziran 2010'']</ref>
1896 yılında [[II. Abdülhamid]]'in yerine [[V. Mehmed|Reşad Efendi]]'yi tahta geçirmek için yapılan bir darbe planı içinde bazı Numune-i Terakki öğretmenlerinin de yer alması ve kurucu Mehmed Nadir'in olaydan haberdar olduğu jurnali üzerine, Numune-i Terakki Mektebi Saray tarafından okul kapatılmış ve idaresi de devlet denetimi altına alınmıştır.<ref name=igus/><ref name=fazlioglu/> Kimi kaynaklara göre okulun kapatılma sebebi ''Kağıthane Kuzu Ziyafeti'' olarak bilinen olaydır.<ref name=igus/><ref group="not">Kağıthane Kuzu Ziyafeti, Saray tarafından devlet okulları öğrencileri için her yıl düzenlenen bir gelenekti ve özel okullar bu şenliğe dahil edilmezdi. Ancak Numune-i Terakki öğrencileri okul yönetimini tarafından Kağıthane’ye Kuzu Ziyafeti'ne götürülmüşlerdi. İddiaya göre, Numune-i Terakki'nin düzenlediği bu etkinlik, Abdülhamid tarafından bir başkaldırış olarak nitelenmiş ve böylece okula Saray tarafından el konulmuştur</ref>
|
