Kürt edebiyatı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
→Tarihçe: Düzeltmeler. Yazım yanlışları Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
|||
32. satır:
19. ve 20. yüzyıllarda Kürt edebiyatı, Kürt dili ile birlikte, özellikle yazılı Kürt edebiyatı, çok büyük bir ilgi ve gelişmeye sahne olmuştur. Bunda 19. yüzyılda temelleri atılan Kürt basınının önemli bir payı vardır.<ref name="blau" /> İlk Kürt basın yayını, dergisi, ''Kürdistan'' Kahire'de 1898 yılında yayımlanmıştır.<ref name="blau" /> Birinci Dünya Savaşı sonrasında Kürtlerin yaşadığı toprakların Türkiye, İran, Irak ve Suriye sınırları içerisinde kalmasıyla birlikte Kürt dili ve edebiyatı farklı bir döneme girmiş ve her Kürt topluluğu içinde bulunduğu ülkedeki eğilimlerden etkilenmiş ve bu etkileşim dile ve edebiyata da yansımıştır. Örneğin Kürtçenin yazımında 1920'lere kadar Arap harfleri tercih edilmişken, 1920'lerle birlikte bölgedeki ülkeler Batıcı politikaları benimsemeye başlayınca, birçok Kürt topluluğu Latin harfleriyle Kürtçeyi yazmaya başlamışlardır.<ref name="blau" /><ref name="spr">Türkler ve Kürtler Ortadoğu'da İktidar ve İsyan Gelenekleri; Suat Parlar; 2005 Bağdat Yayınları ISBN 975-00194-4-X</ref> Buna verilebilecek bir örnek ise, [[Celadet Ali Bedirhan]] tarafından yayımlanmış ve 1932 yılından 1943 yılına kadar toplam 57 adet basılmış olan basılı ilk Kürtçe edebiyat dergisi olarak görülen [[Hawar]] dergisinin ilk 23 sayısının hem Latin, hem Arapça harflerle basılıp daha sonra sadece Latin harflerle basılmasıdır.<ref>[http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalEklerDetay&ArticleID=951728&Date=20.03.2009&CategoryID=40 Radikal gazetesi Kitap eki], Sayı 38, 28 Ağustos 2009.</ref> Ek olarak, Kürt edebiyatının bu topraklardaki gelişim süreci ve Kürt edebî eserlerinin ortaya çıkması sıklıkla bu ülkelerdeki azınlık politikalarıyla doğrudan ilgili olmuş; örneğin zaman zaman bu ülkelerde Kürtçenin yasaklanmasıyla birlikte Kürt edebiyatının yavaşladığı, bu tip yasaklamaların kalktığı veya rahatladığı zamanlarda ise hızlı bir şekilde geliştiği ve yeni eserlerin ortaya çıktığı gözlemlenmiştir.<ref name="kl" /><ref name="blau" />
20. yüzyılda Irak'ta Abdullah Süleyman (1904-1962) ve [[İbrahim Ahmed]] gibi isimler öne çıkarken, Suriye'de İkinci Dünya Savaşı sonrasında Suriye'nin bağımsızlığını almasına dek, başta Emir [[Celadet Bedirhan]] ve kardeşi Emir Kâmuran'ın gayretlerinin etkisiyle Kürt edebî faaliyetleri yoğunluğunu korumuştur.<ref name="blau" /> İkinci Dünya Savaşı sonrası Suriye'de Kürtlerin haklarının birçoğunu kaybetmesiyle edebî faaliyetler de durma noktasına gelmiştir.<ref name="blau" /> Türkiye'de Kürtçe yasağı sebebiyle uzun yıllar Kürt edebiyatında fazla çalışma yapılamamış olsa da, özellikle 90'larda siyasi iradenin Kürtçe üzerindeki yasakları kaldırması ve Kürtçe yayıncılığın rahatlamasıyla birlikte Kürt edebiyatı hızlı bir şekilde gelişmeye başlamıştır.<ref name="spr" /> Ayrıca çeşitli baskılar ve ihtilaflar sebebiyle Kürdistan bölgesinden ayrılıp başta Avrupa olmak üzere farklı yerlere göç eden Kürtlerden oluşan Kürt diasporası Kürt edebiyatı açısından 20. yüzyılda birçok önemli başarıya imza atmıştır.<ref name="blau2" /><ref name="blau" /><ref name="spr" /> Başta devletin azınlıklara basın ve yayın alanında maddi yardımlarda bulunduğu İsveç olmak üzere birçok Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde yaşayan Kürt toplulukları kendi basın yayın kuruluşlarını kurmuşlardır.<ref name="blau" /><ref name="spr" /> ''Zaroken Ihsan'' ("İhsan'ın Çocukları"), ''Helin'' ("Yuva"), ''Gundike Dono'' ("Dono Köyü") gibi eserleriyle tanınan [[Mahmut Baksi]] ve ''[[Tu]]'' ("Sen"), ''Mirina Kaleki Rind'' ("Yaşlı Rind'in Ölümü"), ''Siya Evine'' ("Yitik Bir Aşkın Gölgesinde") gibi eserleriyle tanınan [[Mehmed Uzun]] gibi tanınmış Kürt yazarları ortaya çıkmış ve örneğin bu iki yazar da İsveç Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu'nda yer almışlardır.<ref name="blau" /> Çağdaş dönemdeki diğer bazı Kürt yazarlar ise şunlardır: [[Pîremêrd]], [[Abdulla Goran]], [[Osman Sabri]], [[Şêrko Bêkes]], [[Şeyhmus Dağtekin]].Suzan Samancı
== Bazı Kürt yazarları ==
| |||