Augusto Pinochet: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile |
|||
31. satır:
}}
[[Dosya:Pinochetjunta.jpg|thumb|150px|General Pinochet (solda) darbeyle devireceği [[Salvador Allende]]'yle birlikte görülüyor.]]
'''Augusto José Ramón Pinochet Ugarte''' (d. 25 Kasım 1915, [[Valparaíso]] – ö. 10 Aralık 2006, [[Santiago de Chile|Santiago]]), 1973 yılından 1990 yılına kadar [[Şili]]'yi [[diktatörlük|dikta rejimi]] ile yöneten general. 1973'ten 1998'e kadar Şili ordusunun [[başkomutan]]ı ve 1973'ten 1981'e kadar [[Şili Cunta Hükûmeti]]'nin başkanı.
11 Eylül 1973 tarihinde [[Amerika Birleşik Devletleri]] (ABD) destekli bir [[1973 Şili Darbesi|askeri darbe]]yle [[sosyalist]] [[Salvador Allende]]'nin [[Unidad Popular]] hükûmetini devirmiş ve ülkedeki [[Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyeti (1925–1973)|sivil yönetimi]] kuruluşunun 48. yıldönümüne bir hafta kala sona erdirerek iktidara gelmiştir.
38. satır:
==Yaşamı==
1915'te [[Valparaíso]]'da dünyaya geldi. Baba tarafı 18. yy'da Şili'ye göç etmiş [[Fransız]] [[Bretonlar|Breton]] asıllı bir ailedir. Annesi Avelina Ugarte Martínez ise [[Basklar|Bask]] asıllıdır. 1933'te girdiği Santiago'daki askeri akademiyi 1936'da bitirdi. Bir Şili heyetiyle ABD'de kaldıktan sonra 1970'te tümgeneral oldu.
===1973 Darbesi ve Başkanlığı===
{{Ana madde|1973 Şili Darbesi}}
1973'ün Ağustos ayında, darbeden 18 gün önce, bakan olan general Carlos Prats'ın yerine [[Salvador Allende]] tarafından Şili silahlı kuvvetler başkomutanlığına getirildi. Bunun üzerine askeri cuntanın başına geçti ve 11 Eylül 1973'te Başkan Allende'yi devirdi. Allende darbe sırasında askerlerin başkanlık sarayına düzenledikleri saldırı sırasında yaşamını kaybetti (Allende'nin ölüm nedeni kesinlik kazanamamıştır).
Yönetimi ele geçiren başında Pinochet'nin bulunduğu dört kişilik cunta bütün siyasi partilerin etkinliği durdurdu. Sosyalist muhalefete karşı acımasız ve kanlı bir kıyıma girişildi; darbenin ilk üç yılı içinde yaklaşık 130 bin kişi tutuklanırken, Pinochet'nin iktidarda kaldığı 17 yıllık dönemde yaklaşık 2.279 kişi siyasi nedenlerle öldürüldü, 1.000'den fazla insan "kayboldu", 30.000 civarında kişi işkence gördü ve sayısı birkaç bini bulan kişi sürgün edildi.<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/807599.stm|work=BBC News|title=Soldier confirms Chile stadium killings|date=27 June 2000}}</ref><ref>{{cite news| url=http://dergi.kmu.edu.tr/userfiles/file/haziran2010/99-101.pdf|work=KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi |title=Hayek’in Kötü Şöhretli Röportajları|date=2010}}</ref>
Mart 1974'te anayasayı yürürlükten kaldıran cunta, belirsiz bir süre iktidarda kalacağını açıkladı. Haziran 1974'te cuntanın öteki üyelerini birer danışman konumuna indirerek bütün iktidarı kendi elinde topladı. Aralıkta da devlet başkanlığını üstlendi. Bir geçiş döneminin ardından 1970 öncesindeki statükoya dönüleceğini düşünerek darbeye destek veren ılımlı ve liberal çevrelerin beklentisi boşa çıkarıldı. Bu arada muhalefete yönelttiği sert baskı uygulamaları uluslararası kamuoyunda yoğun tepkilere yol açtı. Allende yönetiminin son savunma bakanı olan [[Orlando Letelier]] ise büyük olasılıkla onun emriyle Eylül 1976'da [[Washington D.C.]]'de öldürüldü.
50. satır:
Pinochet, Allende hükümetinin ekonomi politikalarına son vererek ekonomik alanda liberal bir çizgi izlemeye başladı. 1975 yılının
ortalarından itibaren Pinochet kimi zaman “neo-liberal” kimi zaman “serbest piyasacı” olarak adlandırılan iktisadî
reformları uygulamaya koydu. Bu amaçla, “Chicago’lu çocuklar” olarak bilinen ve [[Chicago Üniversitesi]]’nde [[Milton Friedman]]’ın fikirlerinin etkisi altında yetişmiş iktisatçılara danıştı. Ülke ekonomisini uluslararası rekabete açtı. Serbest girişime dayalı yeni ekonomik politikaların uygulandığı bu dönemde, çalışanların yanı sıra orta sınıfın alt kesiminin yaşam düzeyi hızla kötüleşmeye yüz tuttu. Ağır dış borç yüküyle birlikte enflasyon ve işssizlik hızla yükseldi. Ekonomik ultra-liberalizmin uygulandığı Pinochet dönemi, başka yönleri yanında siyasi liberalizm ve demokrasinin ekonomik liberalizmin doğal bir parçası ve uzantısı olduğu tezinin çürütülmesi olarak da görülmüştür.<ref>{{cite news| url=http://www.bianet.org/bianet/emek/89012-pinochet-piyasa-ve-sosyal-guvenlik|work=Birgün |title=Pinochet, Piyasa ve Sosyal Güvenlik|date=14 Aralık 2006}}</ref>
Yeni anayasanın 1980'de, askeri rejimin sıkı denetimi altında düzenlenen halkoylamasında onaylanarak Mart 1981'de yürürlüğe girmesinin ardından da sekiz yıllık bir dönem için devlet başkanlığını üstlendi. Ayrıca ikinci kez seçilebilme hakkını saklı tuttu.
59. satır:
1991 başında, Pinochet döneminde yolsuzluk yapıldığı iddiasıyla silahlı kuvvetler hakkında soruşturma açıldı. Soruşturma sonuçları bazı yolsuzluklara Pinochet'nin aile üyelerinin de karıştığını gösteriyordu. Aynı yıl, Pinochet dönemindeki insan hakları ihlallerini soruşturmak için kurulan komisyon Başkan Aylwin'e kapsamlı bir reform sundu.
Ekim 1998'de [[bel fıtığı]] tedavisi için bulunduğu [[Londra]]'da, iktidarda olduğu dönemde İspanyol vatandaşlarının öldürülmesinden sorumlu tutularak, [[İspanya]]'nın suç duyurusunda bulunması üzerine tutuklandı. İspanya ayrıca Pinochet'nin iadesi için İngiliz hükümetine resmen başvuruda bulundu.<ref>{{cite news| url=http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=-43325|work=Hürriyet|title=Pinochet Londra'da tutuklandı |date=18 Ekim 1998}}</ref> Yaklaşık 16 ay Londra'da ev hapsinde tutulduktan sonra Mart 2000'de, Britanya İçişleri Bakanı Jack Straw'un Pinochet’nin sağlık durumunun yargılanmaya elverişli olmadığı yolundaki raporu temel alarak ülkesine dönmesine izin vermesiyle Şili'ye döndü.
10 Aralık 2006'da Şili saatiyle 14:15'te askeri hastanede yaşamını kaybetti. Şili hükümetinin Pinochet için devlet töreni yapılmayacağına karar vermesi nedeniyle yalnızca askeri tören düzenlendi. Hükümet ayrıca ulusal yas ilan edilmesi yönündeki talepleri de reddetti. Naaşı vasiyeti üzerine yakılarak ailesine teslim edildi. Ailesi, saldırı ihtimali nedeniyle kendisi için mezar yaptırmadı. Silahlı kuvvetler de küllerinin herhangi bir askeri tesiste bulundurulmasına izin vermedi.<ref>[http://www.lanacion.cl/prontus_noticias/site/artic/20061225/pags/20061225180129.html Pedregoso camino para que cenizas de Pinochet llegaran a Los Boldos], La Nación 26 December 2006</ref>
| |||