Müslümanların Maveraünnehir'i fethi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Sayfa başlığındaki yazım yanlışı nedeniyle yeni sayfa açtım. Bu sayfayı da o sayfaya yönlendirdim. |
|||
1. satır:
{{Savaş bilgi kutusu
|çatışma = Müslümanlar'ın Maveraünnehir'i Fethi
|parçası =
|resim = [[Dosya:Transoxiana 8th century.svg|250px]]
|başlık = 8. Yüzyıl'da Maveraünnehir'in Ve Horasan'ın Haritası.
|tarih = 7. ve 8. yüzyıllar arası
|yer = [[Maveraünnehir]], [[Türkistan]], [[Orta Asya]]
|bölge =
|sebep =
|sonuç = [[Müslüman|Müslümanlar]]'ın Zaferi <br /> ■ [[Maveraünnehir]]'in [[İslam]]laşması <br /> ■ [[İslamiyet]]'in [[Türkler]] arasında yayılmaya başlaması
|coğrafi_değişiklikler =
|savaşan1 = [[Dosya:Umayyad Flag.svg|25px]] [[Emevîler|Emevî Halifeliği]]<br /> [[Dosya:Black flag.svg|25px]] [[Abbasiler|Abbasi Halifeliği]] ([[Emevîler|Emevî Halifeliği]]'nden sonraki dönemde)
|savaşan2 = [[Dosya:Gok1.png|25px]] [[Göktürk Kağanlığı]]<br />[[Türgişler|Türgiş Kağanlığı]]<br />[[Tibetliler|Tibet İmparatorluğu]]
----
Soğdlu asîler <br /> [[Maveraünnehir]]'deki müttefikler
|savaşan3 = [[Tang Hanedanlığı]] (Yalnızca [[Tibetliler|Tibet İmparatorluğu]] ile olan savaşta)
|komutan1 = [[Kuteybe bin Müslim]] <br /> [[Muslim ibn Sa'id]] {{KIA}} <br /> [[El-Kharashi]] <br /> [[Cüneyd bin Abdulrahman el-Murri]] <br /> [[Sawra ibn el-Hurr el-Abani]]<br /> [[Sa'id ibn Amr el-Harashi]] <br /> [[Esad ibn Abd Allah el-Kasri]] <br /> [[Nasr ibn Sayyar]]
|komutan2 = [[Dosya:Gok1.png|25px]] [[Kapgan Kağan]] <br /> [[Dosya:Gok1.png|25px]] [[Kül Tigin]] <br /> [[Dosya:Gok1.png|25px]] [[Bilge Kağan]] <br /> [[Sulu Kağan]] <br /> [[Kül Çor]] <br /> [[Gürek]] {{Surrendered}} <br /> [[Divashtich]] {{KIA}} <br /> [[Korzanj]] {{KIA}}
|komutan3 =
|güç1 =
|güç2 =
|güç3 =
|kayıp1 =
|kayıp2 =
|kayıp3 =
|notlar =
}}
'''Müslümanlar'ın Maveraünnehir'i Fethi''' ya da '''Araplar'ın Maveraünnehir'i Fethi''', günümüzde [[Özbekistan]]'ı, [[Tacikistan]]'ı, [[Kazakistan]]'ı, [[Kırgızistan]]'ı kapsayan [[Orta Asya]]'nın tümünün ya da bazı bölgelerinin 7. ve 8. yüzyıllarda [[Müslüman|Müslümanlar]] tarafından fethedilmesidir.
== Müslümanlar İle Türkler Arasındaki Savaşlar ==
[[İran]]'ın [[Müslüman|Müslümanlar]] tarafından fethedilmesinin ardından [[Müslüman|Müslümanlar]] [[Maveraünnehir]]'deki şehir devletleri ile komşu olmaya başladılar. [[Maveraünnehir]], [[Türkistan]] olarak adlandırılan bölgenin içinde yer almasına karşın buradaki şehir devletlerinde yalnızca yönetici kesim [[Türk]] idi. Yerli halk ise Soğdlular, Toharlılar vb. gibi çeşitli İranî halklardan oluşmaktaydı. [[Sasani İmparatorluğu]]'nun [[Müslüman|Müslümanlar]] tarafından yıkılmasından sonra, [[Sulu Kağan]] komutasındaki [[Türgişler|Türgiş]] ve [[Barcık Kağan]] komutasındaki [[Hazarlar|Hazar]] orduları [[İpek Yolu]] ticaretini denetim altında tutan ve ekonomik açıdan büyük önemi olan [[Maveraünnehir]]'in şehir devletlerini ele geçirmek için [[Müslüman]] komşularıyla savaşmaya başladılar.
=== Emevî-Türgiş Savaşları ===
[[Maveraünnehir]]'in bazı bölgeleri [[Arap]] komutan [[Kuteybe bin Müslim]] tarafından [[706]] ile [[715]] yılları arasında fethedilmişti ancak yine de [[Müslüman|Müslümanlar]], bu bölgeleri tam anlamıyla ele geçirememişlerdi. [[Türgişler|Türgiş]] kağanı [[Sulu Kağan]]'ın amacı bütün [[Maveraünnehir]]'i [[Müslüman]] işgalcilerden temizlemekti. [[Sulu Kağan]], [[Türgişler]]'in batısında yer alan [[Hazarlar]]'ın [[Müslüman|Müslümanlar]]'a karşı yaptığı saldırılarla eşzamanlı olarak [[Müslüman|Müslümanlar]]'a saldırdı. [[Kül Çor]] tarafından komuta edilen [[Türgişler|Türgiş]] ordusu, [[721]] yılında [[Halifelik]] ordusu komutanı [[Sa'id ibn Abdülaziz]]'i [[Semerkant]] yakınlarında yenilgiye uğrattı. Bu yenilgi üzerine görevinden alınan [[Sa'id ibn Abdülaziz]]'in yerine gelen [[El-Kharashi]], [[Hucend]]'de [[Türkler]]'i ve Soğdlu sığınmacıları katletti. Bu durum [[Türgişler|Türgiş Kağanlığı]]'na doğru yoğun bir sığınmacı akınına neden oldu. [[724]] yılında [[Emevîler|Emevî Halifesi]] [[Hişam bin Abdülmelik]], [[Müslim bin Sa'id]]'i, [[Türkler]]'i kesin olarak yenilgiye uğratması emriyle birlikte [[Horasan]]'a vali olarak atadı ancak [[İslam]] ordusu [[Sulu Kağan]]'ın komutasındaki [[Türgişler|Türgiş]] ordusunun sert direnişiyle karşılaştı. [[Araplar]]'ın ''Yawm al-'atash'' (Türkçe'si ''Susuzluk Günü'') olarak andıkları bu günde yalnızca bir avuç [[Müslüman]], [[Semerkant]]'a ulaşmayı başardı.
Daha sonra [[Emevî]] halifesi [[Hişam bin Abdülmelik]]'in [[Semerkant]]'a atadığı diğer valiler de [[Sulu Kağan]] komutasındaki [[Türgişler|Türgiş]] ordusu karşısısında bir dizi yenilgiler aldılar. [[728]] yılında [[Buhara]]'yı ele geçiren [[Sulu Kağan]] daha sonra birtakım taktiksel yanlışlıklar nedeniyle [[Defile Savaşı]]'nda [[İslam]] ordusu karşısında yenilgi aldı. [[Türgişler|Türgiş Kağanlığı]], [[Soğdiana]] ile [[Fergana Vadisi]]'ni denetim altına alarak en parlak dönemini yaşadı. [[732]] yılında [[Müslüman|Müslümanlar]], [[Semerkant]] üzerindeki [[Emevî]] hakimiyetini pekiştirmek adına iki büyük askeri harekât gerçekleştirdiler. Bunun üzerine [[Sulu Kağan]], [[Semerkant]] üzerindeki emelllerinden vazgeçti ve kuzeye doğru çekilerek [[Buhara]]'dan ayrıldı. [[734]] yılında [[El-Harit ibn Suray]], [[Emevî]] hakimiyetine karşı ayaklandı ve [[Belh]] ve [[Merv]]'i ele geçirdi ancak daha sonra yenildi ve üç yıl sonra da [[Türgişler]]'e sığındı. [[737]] kışında [[Sulu Kağan]], müttefikleri [[El-Harit ibn Suray]], [[Gürek]] ([[Türk]]-Soğdlu önder) ve [[Usruşana]]'dan, [[Taşkent]]'ten ve [[Kutal]]'dan topladığı adamlarla [[Emevîler|Emevî Halifeliği]]'ne karşı son genel saldırıyı başlattı ve [[Cüzcan]]'a girdi ancak bir yıl sonra Emevî valisi [[Esad]] tarafından [[Haristan Savaşı]]'nda yenilgiye uğratıldı. Sonraki yıl [[Sulu Kağan]], [[Çin]] entrikaları yüzünden komutanlarından biri tarafından öldürüldü. [[739]] yılında da bu komutan [[Han Ulusu|Çinliler]] tarafından öldürüldü ve [[Maveraünnehir]]'e [[Çin]] etkisi geri geldi.
=== Emevî-Göktürk Savaşları ===
[[Göktürk Kağanlığı]]'nın da [[Emevîler|Emevî Halifeliği]]'ne karşı askeri harekâtları oldu. [[Göktürk Kağanlığı]], [[705]] yılında [[Maveraünnehir]]'deki [[İslam]] hakimiyetini tehdit edecek biçimde sınırlarını [[Semerkant]]'a doğru genişletti. [[Kuteybe bin Müslim]]'in askeri harekâtları sonucunda [[Gürek]]'in [[Müslüman|Müslümanlar]] tarafından kuşatılması üzerine [[Göktürk Kağanlığı]], [[Maveraünnehir]]'deki müttefiklerine yardımcı kuvvetler gönderdi. [[İslam]] kaynaklarının bildirdiğine göre bu yardımcı kuvvetler [[Kapgan Kağan]], [[Kül Tigin]] ve [[Bilge Kağan]] tarafından komuta edilmekteydi. [[Göktürk Kağanlığı]] ile [[Emevîler|Emevî Halifeliği]] [[712]] ile [[713]] yıllarında doğrudan bir dizi savaş yaptılar ancak bu savaşları [[Müslüman|Müslümanlar]] kazandı. [[Göktürkler]]'in bu savaşlarda başarısız olmasının nedeni kağanlığın doğusunda çıkan boy isyanları ve [[Çin]] entrikalarıdır.
=== Son Savaşlar ===
[[Müslüman|Müslümanlar]]'ın [[Orta Asya]]'daki son zaferi [[751]] yılında gerçekleşen [[Talas Savaşı]]'dır. [[Emevîler|Emevî Halifeliği]] ile [[Tang Hanedanlığı]]'nın karşılaştığı bu savaşta [[Tibetliler|Tibet İmparatorluğu]], [[Müslüman|Müslümanlar]] ile müttefik idi. Bu savaşta [[Müslüman|Müslümanlar]] Xinjiang'a tam olarak ilerleyemedi, savaşın stratejik açıdan ise bir önemi yoktur çünkü [[Orta Asya]]'da [[Çin]] hakimiyetini sona erdiren olay An Luşan İsyanı'ydı. Savaştan sonra [[Karluklar|Karluk Türkleri]]'nin bir bölümü din olarak [[İslamiyet]]'i seçse de [[Karluklar|Karluk Türkleri]]'nin çoğunluk olarak İslamiyeti benimsemesi [[Karahanlılar|Karahanlı Devleti]] zamanında, 10. Yüzyıl'ın ortalarında gerçekleşmiştir.
[[Türkler]], [[Maveraünnehir]]'i geri almak için birkaç yüzyıl daha beklemişlerdir. [[999]] yılında da [[Karahanlılar]], [[Samanoğulları]]'nı yıkarak [[Buhara]]'yı geri almışlardır. [[Denis Siner]], [[Orta Asya]]'daki [[Çin]] üstünlüğünü sona erdiren en önemli etkenin [[Talas Savaşı]] değil, [[Batı Göktürk Kağanlığı]]'nın yıkılışı olduğunu iddia etmektedir. [[Batı Göktürk Kağanlığı]]'nın yıkılışıyla birlikte [[Müslüman|Müslümanlar]] bu bölgedeki en büyük düşmanlarından kurtuldular.
== Araplar'ın Gözünden Türkler ==
[[Ortaçağ]] [[Arap]] yazarları [[Türkler]]'i, kendi açılarından fiziksel olarak oldukça değişik ve ilginç görmüşlerdir. Ve [[Türkler]]'i ''yüzleri demirde dövülmüş kalkanlar gibi ve küçük gözlü'' olarak tanımlamışlardır.
Yine [[Ortaçağ]] [[Arap]] yazarları [[Türkler]]'i ve [[Tibetliler]]'i birbirine benzetmiştir hatta birbirlerinden ayırt etmekte zorlandıklarını belirtmişlerdir. Bu kayıtlar [[Türkler]]'in dış görünüşünü [[Turani]] tipte tanımlamıştır.
== Ayrıca Bakınız ==
* [[Türgişler]]
* [[Emevîler|Emevî Halifeliği]]
* [[İslam'ın Yayılışı]]
==Kaynaklar==
{{Kaynakça}}
[[Kategori:Orta Asya tarihi]]
| |||