Vikipedi

Suvorov Harekâtı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
Düzeltmeler yapıldı.
27. satır:
|notlar =
}}{{Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı)}}
'''İkinci Smolensk Muharebesi''', 7 Ağustos – 2 Ekim 1943 tarihleri arasında Kızıl Ordu tarafından icra edilen bir stratejik taarruz harekâtıdır. Harekât, Rusya’nın batısında, 1943 yılı yaz – sonbahar seferinin bir parçasını oluşturmaktadır. [[Aşağı Dinyeper Taarruzu]] ile birbirine yakın tarihlerde (13 Ağustos - 22 Eylül) başlanıldı ve taarruz iki ay sürdü. General [[Andrey Yeryomenko|Yeremenko]]’nun komutası altında [[Kalinin Cephesi]] ile [[Vasili Sokolovski|Sokolovski]] komutasındaki [[Batı Cephesi]] tarafından yürütüldü. Harekâtın hedefi, [[Nazi Almanyası|Alman]] kuvvetlerini Smolensk ve Bryansk bölgesinden çıkarmaktı. Smolensk, 1941 yılındaki [[I. Smolensk Muharebesi]]’nden beri NaziAlman işgalindeydi.
 
Etkileyici bir NaziAlman savunmasına karşın Kızıl Ordu birkaç yarma taarruzunda başarılı oldu ve [[Smolensk]] ve [[Roslavl]] dahil olmak üzere birkaç büyük kenti geri aldı. Kızıl Ordu, operasyonunun bir sonucu olarak [[Beyaz Rusya]]’nın geri alınması planını başlatmayı başarmıştır. Bununla birlikte ileri harekât bir bütün olarak, sert NaziAlman direnci karşısında hayli gösterişsiz ve yavaştı ve bu yüzden üç aşamada başarıya ulaştı, 7 - 20 Ağustos, 21 Ağustos - 6 Eylül ve 7 Eylül - 2 Ekim.
 
Smolensk Harekâtı’nın, askeri olarak oldukça önemli bir rol oynamasının ötesinde, sağ kanadında yer aldığı [[Dinyeper Taarruzu]] üzerinde de önemli etkisi olmuştur. Sovyet birliklerinin güneyde [[Dinyeper Nehri|Dinyeper]]’i geçmeleri gibi kritik bir durumu engellemek için 55 NaziAlman tümeninin Smolensk Harekâtı karşısında toplandığı söylenebilir. Operasyon sırasında Kızıl Ordu da nihai olarak NaziAlman kuvvetlerini Smolensk kara köprüsünden geri attı. Smolensk bölgesi, Moskova’ya taarruz için çok önemli bir yaklaşım hattında bulunmaktadır. Tarihsel olarak da bu böyledir.
 
Sovyet stratejik harekâtı, daha küçük çaplı alt operasyonları içermektedir.
42. satır:
 
== Stratejik genel durum ==
[[Wehrmacht]], 1943 yılının Temmuz ayında sona eren [[Kursk Savaşı]]’yla, [[Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı)|Doğu’da]] inisiyatifi yeniden ele geçirme umutlarını yitirmişti. Kayıplar hatırı sayılır ölçüdeydi ve bütün ordu daha önce olduğundan daha az etkindi. Deneyimli askerlerin çoğu iki yıllık savaş süresince kaybedilmişti. Bu durum NaziAlman ordusunu, sadece Sovyet manevralarına tepki verebilir duruma getirdi.
 
Sovyet tarafında [[Stalin]], NaziAlman işgalindeki toprakların kurtarılmasına ısrarla ve kesintisiz olarak devam etme kararındaydı. Bu süreç, [[Stalingrad]]’ın NaziAlman işgalinden kurtarılmasıyla sonuçlanan [[Uranüs Harekâtı]] ile başlamıştı. [[Dinyeper Taarruzu]], [[Ukrayna]]’nın işgalden kurtarılması sonucunu sağladı ve cephenin güney parçasının batı yönünde ileri taşıdı. Cephenin güney kesiminde NaziAlman savunmasını mümkün olduğunca zayıflatabilmek amacıyla, Smolensk Harekâtı, eşzamanlı olarak sahnelendi. Böylece NaziAlman ihtiyat birlikleri cephenin daha kuzey kesimine çekilmiş oldu. Her iki operasyon da, olabildiğince geniş Sovyet toprağını NaziAlman istilasından geri almayı amaçlayan aynı stratejik taarruz planının birer parçasıydı.
 
Otuz yıl sonra Mareşal [[Vasilevski]] (1943 yılında Genel Kurmay Başkanıydı) anılarında şöyle yazmaktadır.
56. satır:
Taarruzun yapıldığı arazi, hafif eğimli düzlüklerle, geniş bataklık ve ormanlık alanlarla kaplı, derin koyakların bulunduğu bir araziydi ve bu haliyle askeri manevra olanaklarını sınırlamaktaydı. En yüksek tepeler 270 metreyi bulmaktadır ve bu yükseklik topçu savunmasına olanak vermektedir.<ref name="Istomin15">V.P. Istomin, ''Smolensk offensive operation, 1943'', Moscow, Mil. Lib., 1975, page 15</ref>
 
Bölge, 1943 yılında çam ormanları, karışık ormanlar ve yoğun çalılıklarla kaplıydı. En önemlileri [[Donets Nehri|Donets]], [[Batı Dvina]], [[Dinyeper]], [[Desna Nehri|Desna]], [[Volost]] ve [[Ugra]] ırmakları olan çok sayıda ırmak, araziyi bölmektedir. Bu ırmaklar 10 ila 120 metre genişlikte, 40&nbsp;cm. ile 2,5 metre derinlikte ırmaklardır. Fakat geniş kavisleriyle, bataklık benzeri alanlarıyla aşmanın güç olduğu -özellikle motorize unsurlar açısından- engellerdi. Ayrıca Avrupa’daki birçok nehir gibi güneye akan Dinyeper’in batı kıyıları, NaziAlman birlikleri tarafından yükseltildi ve doğu taraflarındaki ırmağa iniş kesimleri daha da dikleştirildi Bu kıyılarda kullanılabilir durumda birkaç köprü ve iskele vardı.<ref name="Istomin16">V.P. Istomin, p. 16</ref>
 
== Ulaşım altyapısı ==
62. satır:
Bölgedeki ulaşım olanaklarının sınırlı olması, taarruz başladığında Sovyet birlikleri için güçlükler yarattı. Ulaşım ağı ilkeldi ve sert zeminli yollar istisnaydı. Rusya’nın yazında sıradan bir olay olan yağmurların ardından yollar çamur içinde kalırdı. Bu olay Rusya’da rasputitsa olarak bilinir. Yolların bu hale gelmesi herhangi bir motorize ya da mekanize birliğin ilerlemesini oldukça güçleştirir, dahası ikmal sistemini de aksatır. Sovyet birlikleri için ana demiryolu hattı, [[Rjev]] - [[Vyazma]] - [[Kirov]] hattıdır.
 
[[Wehrmacht]]’ın işgali altındaki bölgede Smolensk ve Roslavl civarında oldukça geniş bir kara ve demiryolu ağı vardır. Bu iki kent, NazinAlman birliklerinin ikmali ve takviyesi yönünden önemli ulaşım merkezleridir. NaziAlman ordusu için daha önemli demiryolu hattı, [[Oryol]] <ref name="Istomin16"/> civarındaki garnizonları, Doğu Cephesi merkezi garnizonlarına bağlayan Smolensk - [[Bryansk]] hattı ve Nevel - Orşa - Mogilev hattıdır. II. Dünya Savaşı’nın en büyük demiryolu sabotaj operasyonu olan partizan eylemleri, Sovyet planlarının bir parçası olarak, bu NaziAlman demiryolu ulaşımına yönelik bir saldırıydı.
 
== Güçler ==
68. satır:
=== Sovyet tarafı ===
[[Dosya:Map detail of smolensk operation.jpg|thumb|400px|right|Smolensk saldırısını detaylı gösteren bir harita.]]
Doğu Cephesi’nin bu kesimindeki Sovyet cephe hattının Temmuz 1943’deki durumu, Oryol civarında girinti yapan bir içbükeylik gösterir. Bu içbükeylik, NaziAlman savunma hatlarına saldırı olanağı veriyordu ki bu saldırı, kuzeyden kanat saldırılarına maruz kaldı.
 
Bu nedenle ağırlıklı kuvvetleri harekâtta görevlendirilen [[Kalinin Cephesi]] ve [[Batı Cephesi]] kuvvetleri için büyük güçlükler çıkaracak gibiydi.
76. satır:
Batı Cephesi kuvvetleri ise 4. Hücum Ordusu, 39. Ordu, 43. Ordu, 31. Ordu ve 3. Hava Ordusu’dur.
 
=== NaziAlman savunması ===
Cephenin durumunun sonucu olarak [[Merkez Ordular Grubu]]’nun önemli sayıdaki tümeni, cephenin bu bölümünde kalmışlardı. Açıkçası, bu bölgede büyük bir Sovyet saldırısından endişe edilmekteydi
 
Örneğin, Temmuz 1943 sonunda, bir NaziAlman personelpersonelinin brifingbilgilendirmesi şöyleydi:
 
<blockquote>
85. satır:
</blockquote>
 
Cephe, dört beş ay kadar az ya da çok istikrarlıydı. Bu süre bazı yerlerde 18 aydan fazladır. Bu süre, coğrafi özelliklerle uyumlu güçlü bir savunma kurmak için uygun bir süredir. Böylece NaziAlman kuvvetlerinin kapsamlı savunma mevzileri inşa etmek için zamanları oldu. Savunma mevzileri bazı yerlerde 5 ya da 6 hatta kadar çıkarıldı. Savunma derinliği 100 – 130&nbsp;km.yi bulmaktaydı.
<ref>Marshal N.N. Voronov, ''On military duty'', Moscow, Lib. Milit. Ed., 1963, pp. 382</ref>
 
99. satır:
[[Dosya:General map of smolensk region.png|thumb|300px|right|II. Smolensk Muharebesi sırasında Smolensk bölgesinin genel görünümü.]]
 
Taarruz, 7 Ağustos 1943 günü, saat 04:40’da başlayan hazırlık bombardımanın ardından saat 06:30’da başladı. Bunun öncesindeki bir gün boyunca yoklama taarruzları yapılmıştı. Bunda amaç, NaziAlman kuvvetlerinin birinci hat siperlerinden çekilip çekilmeyeceğinin saptanmasıydı. <!--NaziAlman savunma sisteminde, ileri hat siperi oldukça ince tutulur. Esas savunma hattı bunun 2 - 3 km. gerisinde yer alır. Sovyet taarruzu bu siper hattını hedeflemiştir, bir anlamda boşluğa düşmüş olur. --> Bu harekât için Sovyet [[Batı Cephesi (SSCB)|Batı Cephesi]] emrindeki üç ordu savaşa katılmıştır; 5. Ordu, 10. Muhafız Ordusu ve 33. Ordu.
 
Taarruz, kısa sürede şiddetli bir direnişle karşılaştı ve durdu. NaziAlman birlikleri iyi hazırlanmış savunma mevzilerinden, tankların, taarruz toplarının ve ağır topçu - havan desteğinde birçok karşı taarruz geliştirdiler. Konstantin Rokossovski anılarında, “Biz, kelimenin tam anlamıyla kendimizi birer birer NaziAlman hatları içine attık” demektedir.<ref>K. Rokossovsky, ''Soldier's duty'', Moscow, Politizdat, 1988, p. 218.</ref> Taarruzun birinci gününde kullanılabilir tüm unsurlarla (topçu, muhabere elemanları ve istihkamcılar) savaşa giren Sovyet birlikleri <ref>V.P. Istomin, p.84</ref> sadece 4&nbsp;km. ilerlediler.<ref>V.P. Istomin, pp. 81–82</ref>
 
Sovyet taarruzlarının güçlü olmasına karşın, üç ordunun NaziAlman hatlarını yaramayacağı anlaşıldı. Sovyet komutanlar, bu durumda ihtiyatta tutulan 68. Ordu’yu da muharebeye sokmaya karar verdiler. NazilerAlmanlar deda savunmayı desteklemek için [[Oryol]] kesiminden üç tümeni, bölgeye getirdi. Bu tümenler, 2. Panzer Tümeni, 33. Piyade Tümeni ve 56. Piyade Tümeni idi.
 
Sovyetler, ertesi gün daha kuzeyde yer alan Yartzevo yönünde girişilen bir başka saldırıyla birlikte taarruzları sürdürdü. Her iki taarruz, sert NaziAlman direnciyle durduruldu. İzleyen 5 gün boyunca Sovyet birlikleri, ağır kayıplarla ve yıkıcı karşı taarruzlar altında ağır bir şekilde NaziAlman savunması içinde ilerlediler. İhtiyat kuvveleriyle desteklenen taarruzlar sonucu Kızıl Ordu 11 Ağustos’a kadar, 15 – 25&nbsp;km. ilerleme sağlamayı başardı.<ref>V.P. Istomin, p. 84–88</ref>
 
Taarruzun ileriki aşamalarında savaşa sürülen 6. Muhafız Süvari Kolordusu’nun süvari kuvvetlerinin ve zırhlı birliklerin taarruzları, güçlü NaziAlman savunması karşısında ağır kayıplarla sonuçlandı ve taarruz bir açmaza düştü.
 
=== Spas - Demensk taarruzu ===
[[Dosya:A destroyed german bunker.jpg|thumb|300px|right|Yıkılmış bir NaziAlman sığınağı.]]
Spas - Demensk bölgesindeki Spas - Demyansk taarruzTaarruz harekâtı’ndaHarekâtı’nda, (Спас-Деменская наступательная операция) 10. Ordu taarruzu daha iyi bir gelişme gösterdi. Wehmacht’ınWehrmacht’ın bölgede daha az sayıda birliği ve sınırlı yedekleri vardı. Daha etkin olan 10. Ordu’nun NaziAlman hatlarını yarması ve 10&nbsp;km. ilerlemesi, 2 gün aldı.
 
5. Mekanize Kolordu’nun <ref>See [[Tank kolorduları (Sovyet)]]; John Erickson, writing in the early 1980s, refers to the 5th ''Tank'' Corps being badly mauled both from the air and the ground. [[John Erickson (historian)]], Road to Berlin, 1982, p.130</ref> Kirov’dan ayrılması ve yarma harekâtının başarısını genişletmek için savaşa sokulması başarısız oldu. Bu başarısızlığın esas nedeni, Luftwaffe’nin [[Pike bombardıman uçağı|pike bombardıman uçaklarının]], [[Valentine tank|Valentin]] tanklarını da hedef alan saldırıları karşısında Kolordu [[Uçaksavar]] savunmasının zayıf kalmasıydı. Kolordu ağır kayıplara uğradı ve muharebeden çekilmek zorunda kaldı. Sonuçta Sovyet birlikleri 13 Ağustos 1943 tarihine kadar 25&nbsp;km.den fazla bir ilerleme sağladılar ve Spas - Demensk’i geri aldılar.<ref>V.P. Istomin, p. 92–94</ref>
 
=== Duhovshchina taarruzu ===
Dukhovshchina-Demidov taarruz harekâtı, STAVKA tarafından verilen emirle Dukhovshchina yakınlarında hemen hemen bir hafta sonra, 13 Ağustos 1943 tarihinde başladı. Cephenin diğer kısımlarında olduğu gibi Sovyet 39. ve 43. Orduları, ciddi bir direnmeyle karşılaştılar. Muharebenin ilk gününde Wehmacht’ınWehrmacht’ın, tanklar, taarruz topları ve hava unsurlarıyla desteklenen, alay düzeyinde 24 karşı saldırısı oldu.<ref>V.P. Istomin, p. 94–95</ref>
 
Sovyet birlikleri izleyen 5 gün boyunca 6 – 7&nbsp;km. ilerlemeyi başardılar. WehmachtWehrmacht birliklerine ağır kayıplar verdirmelerine karşın kendi kayıpları de ağırdı.<ref>A.A. Grechko and al., ''History of Great Patriotic War, 1941–1945'', Moscow, 1963, t. 3, p. 361.</ref>
 
=== Tıkanmanın nedenleri ===
Ağustos ayı ortalarında, Smolensk cephesi kesimindeki Sovyet operasyonları durdu, muharebeler kesildi ve cephe hattı kararlı bir durum aldı. Sovyet taarruzlarının tıkanmasının sonucu, bunun bir yenilgi olmamasına karşın, taarruzları ilerletmedeki başarısızlıklarını farklı şekillerde açıklayan Sovyet komutanları açısından acı oldu. Genel Kurmay Başkan Yardımcısı [[Aleksey Antonov]] şunları yazdı. “Biz, hem ormanlar ve bataklıklarla, hem de Bryansk bölgesinden aktarılan düşman takviye tümenleriyle artan direnç ile uğraşmak zorunda kaldık.” <ref>G.K. Zhukov, Memoirs, Moscow, Ed. APN, 1971, p. 485</ref> Öte yandan eski STAVKA üyesi Mareşal Nikolai Voronov, tıkanmayı anılarında analiz ederken, ana nedenleri sekiz başlık altında açıklamaktadır.<ref>Voronov, pp. 387—388</ref>
 
# WehmachtWehrmacht OHK komutanlığının operasyon hakkında bilgisi vardı ve bunun için hazırlandı.
# WehmachtWehrmacht, savunma hatlarını son derece iyi hazırladı. (siperlerle desteklenen ateş noktaları, dikenli tel engelleri, mayın tarlaları gibi.)
# Bazı Kızıl Ordu piyade tümenleri, kademeli savunmayı aşmak konusunda yeterince eğitimli değildi. Bu durum özellikle, eğitimleri sonuna dek gerektiği gibi yürütülmemiş olan ihtiyat tümenleri için geçerliydi.
# Yeterli sayıda tank savaşa sokulmadı. Kızıl Ordu komutanları, WehmachtWehrmacht hatlarının yarılmasında topçuya ve piyadenin hücumlarına bel bağladı. Dahası birçok karşı taarruz ve geniş mayın tarlaları piyadenin ileri harekâtını yavaşlattı.
# Alaylar ve tümenler arası iletişim, yetkin olmaktan uzaktı. Taarruzlar sırasında beklenmedik duraklamalar oldu, bazı alaylar saldırıdan “gizlenmek” yönünde güçlü bir eğilime girdiler ve diğer alayı açığa çıkardılar.
# Birçok Kızıl Ordu kumandanı Wehmacht’ınWehrmacht’ın karşı taarruzlarından fazlasıyla etkilendi ve kendi kuvvetleri sayıca WehmachtWehrmacht birliklerinden üstün olsa bile gereği gibi harekete geçmekte başarısız oldu.
# Piyade kendi silahlarını yeterince iyi kullanamadı. (örneğin, kendi ağır silahlarını ve taşınabilir havan toplarını) Onlar daha çok topçuya güvendiler.
# Aslında taarruz, 3 Ağustos’tan 7 Ağustos’a ertelenmişti. Bu ise, NaziAlman birliklerine hazırlıklarının geliştirmek için ek bir zaman verdi.
 
Tüm bu etmenlerin dikkate alınmasıyla Voronov, Bryansk Cephesi’nden 4. Tank Ordusu ile 8. Topçu Kolordusu’nun, Smolensk civarındaki taarruzu desteklemen için bu bölgeye aktarılmasını istedi.<ref>V.P. Istomin, p. 101</ref>
 
Cephedeki bu tıkanma, STAVKA’nın istediği sonuçtan uzaktı. Fakat yine de harekât, Doğu Cephesi’ndeki tüm NaziAlman birliklerinin % 40’ını Smolensk civarında bağladı. Sonuçta güneyde, Kursk yakınlarındaki Sovyet birliklerinin daha kolay görev yapmalarını sağladı. STAVKA, taarruzlara 21 Ağustos’ta yeniden başlamaya karar vermişti.<ref>''Operations of Soviet Armed Forces during the Great Patriotic War 1941—1945'' (collective work, part written by V.P.Istomin), tome 2, Voenizdat, Moscow, 1958.</ref> Fakat Sovyet birliklerinin ikmali ve takviyesi için erteledi.<ref>Marshal A.I. Yeremenko, ''Years of retribution'', Moscow, Science, 1969, pp. 51—55.</ref>
 
== İkinci evre (21 Ağustos - 6 Eylül) ==
Ağustos ortalarında, Kızıl Ordu’nun genel taarruzu başlatmasıyla genel durum değişti. Bu değişim, [[Kutuzov Harekâtı]] (12 Temmuz - 18 Ağustos) ve [[Rumyantsev Harekâtı]] (3 - 23 Ağustos) ile başladı ve Kuzey Ukrayna’da [[Dinyeper Taarruzu]] ile devam etti. Yinede WehmachtWehrmacht komutası, Oryol civarından çektiği birkaç tümenle Smolensk ve Roslavl civarındaki kuvvetlerini halen takviye etmeye devam ediyordu. Sonuç olarak Kursk savunma operasyonunu ([[Kursk Savaşı]], 5 - 23 Temmuz) izleyen iki Sovyet karşı taarruzu, Kızıl Ordu açısından Oryol <!--Belgorod - Harkov--> kesiminde <!--kesimlerinde--> görece daha kolay sürdürüldü ve Smolensk’le Bryansk’ın güneyinde NaziAlman hatlarının içine doğru geniş bir girinti oluşturdu.
 
Bu durumda izleyen taarruz ekseni Roslavl ve Bryansk’ın güneybatısına yöneldi. Sonuçta yarar sağlamayan bir taarruzdu. STAVKA, taarruz eksenini batıya, Yelnya ve Smolensk yönüne kaydırmaya karar verdi.<ref name="vp122">V.P. Istomin, pp. 122–123</ref>
 
=== Yelnya taarruzu ===
Yelnya - Dorogobuzh taarruz harekâtı'na (Ельнинско-Дорогобужская наступательная операция) Smolensk’e bir anahtar gözüyle bakıldı ve WehmachtWehrmacht birlikleri, kent civarında geniş çaplı müstahkem savunma mevzileri oluşturdu. Desna ve Ugra ırmakları arasındaki bataklık arazi mayınlandı ve kente hakim tepelere ağır toplar yerleştirildi.
 
Sovyet orduları, Wehmacht’ınWehrmacht’ın hazırlıklarının farkındaydı ve 20 - 27 Ağustos tarihleri arasındaki bir hafta boyunca, topçu ve tank unsurlarıyla takviye edildi.
 
Sonuçta taarruz 28 Ağustos 1943 tarihinde başladı. Taarruza, 10. Muhafız Ordusu, 21. Ordu ve 33. Ordu, 3 tank kolordusu katılmıştır. Harekâtı, bir mekanize kolordu ve 1. Hava Ordusu desteklemiştir. Birlikler, oldukça yüksek bir yoğunluk oluşturdu. Bu 4 ordu, sadece 36&nbsp;km.lik bir cephe hattına yerleşmişti. Bununla birlikte iki hafta yetecek kadar akaryakıt ve ikmal malzemesi stokları vardı.<ref>V.P. Istomin, p. 105</ref>
 
Sovyet birlikleri, 90 dakikalık şiddetli bir bombardımanın ardından ileri harekâta geçtiler. Yer saldırı uçaklarıyla birlikte [[Hazırlık ateşi|hazırlık bombardımanı]], WehmachtWehrmacht hatlarına büyük ölçüde hasar verdi. İzleyen Kızıl Ordu taarruzu, 25&nbsp;km.lik bir taarruz hattında bir yarma harekâtı icra etti. Gün sonunda 6 – 8&nbsp;km.lik bir ilerleme sağlandı. Muharebenin ikinci günü olan 29 Ağustos’ta Kızıl Ordu piyade tümenleri daha ileri geçerek 30&nbsp;km. genişlikte ve 12 – 15&nbsp;km. derinlikte bir girinti oluşturdular.<ref>V.P.Istomin, p.110.</ref>
 
Başarıyı genişletmek için 2. Muhafız Tank Kolordusu muharebeye atıldı. Sovyet birlikleri bir günde 30&nbsp;km. ilerlediler ve Yelnya’nın dış mahallelerine ulaştılar. Kızıl Ordu birlikleri, Wehmacht’ınWehrmacht’ın güçlerini yeniden gruplandırması için vakit bırakmadan kente saldırdı ve bir kuşatma kurmaya başladı. WehmachtWehrmacht kuvvetleri 30 Ağustos 1943 tarihinde Yelnya’yı ağır kayıplara katlanarak tahliye etmek zorunda kaldılar. Bölgedeki tüm WehmachtWehrmacht kuvvetleri geri çekilmeye başladı. Sovyet kuvvetleri 3 Eylül 1943 tarihinde Dinyeper’in doğu kıyılarına ulaştı. <!--Haziran ayındaki Ribbentrop - Molotov görüşmesi… bk lh snrm 510… -->
 
=== Bryansk manevrası ===
Bryansk yakınlarında, şiddetli NaziAlman direnişine karşın Sovyet orduları yönünden işler aynı derecede iyi gitti. Ancak <!--NaziAlman savunmasında m--> ortaya çıkan bir zaaf, önceki tüm planları değiştirdi. Bryansk’ın kuzeyindeki Dubrovka bölgesine hakim birkaç tepenin, tüm savaş kararlılığını yitirmiş pek çok NaziAlman askeriyle birlikte, şaşırtıcı bir biçimde kolay ele geçirilmesi, General Markian Popov’un dikkatini çekti. General Popov, 1943 yılının Haziran - Ekim ayları boyunca Bryansk Cephesi Komutanıydı.<ref>''Voenno-istoricheskiy zhurnal (Military history journal)'', 1969, #10, p. 31''</ref> Bu muhtemelen, Sovyet taarruz ekseninin beklenen bir taarruz ekseni olmadığını gösteriyordu.
 
Bu nedenle [[Birinci Beyaz Rusya Cephesi]] ile Batı Cephesi arasındaki sınır güneye kaydırıldı ve iki “yeni” ordu, Dubrovka ve Bryansk civarında NaziAlman kuvvetlerini geri çekilmeye zorlamak için [[Hilal taktiği]] manevrasına girişti.<ref>''Voenno-istoricheskiy zhurnal, p. 32''</ref>
 
Cephenin tümünde 6 Eylül’de taarruz hızı, neredeyse duracak kadar yavaşladı. Öyle ki Sovyet birlikleri günde sadece 2&nbsp;km. ilerleme sağlar oldular. Sağ kanatta, Yartzevo yakınlarındaki ormanlık bölgede şiddetli çatışmalar patlak verdi. Merkezde, ilerleyen Sovyet birlikleri Dinyeper savunma hattına ulaştı. Sol kanatta, Sovyet piyade tümenlerinin ileri harekâtı, Yelnya’ın güneybatısındaki ormanlık arazide yavaşladı. Üstelik Sovyet tümenleri yorgundu ve normal güçlerinin % 60’ının altına düşerek tükenmiştiler. Taarruz, 7 Eylül 1943 günü durduruldu ve Smolensk harekâtının ikinci evresi son buldu.<ref name="vp122" />
161. satır:
== Üçüncü evre (7 Eylül – 2 Ekim) ==
 
Sovyet birlikleri 7 - 14 Eylül tarihleri arasındaki bir hafta içinde bir kez daha takviye edildi ve bir sonraki taarruz için hazırlıklara girişti. STAVKA tarafından bir sonraki hedef olarak belirlenen, üç büyük kentti; Smolensk, Vitebsk ve Orşa. Harekât, 14 Eylül’de, Smolensk - Roslavl taarruz harekâtı olarak yeniden başlatıldı. Harekâta, Batı Cephesi ve Kalinin Cephesi’nin sol kanadı katılmıştır. Hazırlık ateşi ardından Sovyet birlikleri WehmachtWehrmacht hatlarını yarmak için taarruza geçtiler.
 
Kalinin Cephesi taarruzunun ilk günü sonunda Kızıl Ordu, NaziAlman hatlarında 30&nbsp;km.lik genişlikte ve 3 – 13&nbsp;km. derinlikte bir girme oluşturdu. Savaşın dördüncü günü sonrasında Sovyet piyade tümenleri Dukhovshchina’yı ele geçirdiler. Burası, Smolensk’in ikinci anahtarı sayılırdı.<ref>V.P. Istomin, p. 131</ref>
 
Batı Cephesi kuvvetlerinin taarruzları bir gün geç başladı. Sovyet kuvvetlerinin sağladığı girme umut vericiydi, NaziAlman hatlarında oluşan boşluk, 20&nbsp;km. genişlikte ve 10&nbsp;km. derinlikte idi. Aynı gün, Smolensk yakınlarındaki önemli bir demiryolu kavşağı olan Yartzevo, Sovyet birlikleri tarafından geri alındı. Batı Cephesi’nin sol kanadında, Sovyet piyade tümenleri Desna Irmağına ulaştı ve nehir geçişi için bir taarruz başlatıldı. Sonuçta ırmağın batı kıyılarında birkaç köprübaşı sağlandı.
 
Sonuçta Wehmacht’ınWehrmacht’ın kenti savunma hattı aşıldı, kent kuşatıldı. Smolensk harekâtı sırasında NaziAlman 4. Ordusu Kurmay Başkanı ve daha sonraki komutanı General Kurt von Tippelskirch, anılarında şunları yazmıştır.
 
"Sovyet Batı Cephesi kuvvetleri, Dorogobzh - Yelnya hattından Smolensk yönünde ilerlemek amacıyla Ordu Grup Merkezi’nin sol kanadına yüklendiler. Doğu yönündeki bu çıkıntıda 9. Ordu’nun, uzun süre tutunamayacağı bir duruma düştüğü açıktı." <ref>Kurt Tippelskirch, ''History of Second World War'', Moscow, 1957, pp. 320–321</ref>
 
Kızıl Ordu birlikleri WehmachtWehrmacht hatlarında 19 Eylül itibariyle 250&nbsp;km. büyüklükte, 40&nbsp;km. genişlikte bir girinti oluşturmuşlardı. Bir sonraki gün STAVKA, Batı Cephesi kuvvetlerine 27 Eylül’den önce Smolensk’i almalarını, Orşa ve Mogilev yönünde ilerlemelerini emretti. Kalinin Cephesi’ne, Vitebsk’in 10 Ekim’den önce alınması emredildi.
 
Kuzey Dinyeper’in bir taarruzla geçilişinden sonra, 25 Eylül 1943 tarihinde tüm gece boyunca süren sokak çatışmalarından sonra Sovyet birlikleri Smolensk’i geri almıştır. Aynı gün, bir başka önemli kent olan Roslavl geri alındı. Sovyet taarruz kuvvetleri 30 Eylül’de yorgun ve tükenmişti ve halen WehmachtWehrmacht tarafından tutulmakta olan Vitebsk, Orsha ve Mogilev önlerinde taarruzları tıkandı. Smolensk harekâtı, 2 Ekim 1943 tarihinde sona erdi. Harekâtın sona erdirilmesine karşın sınırlı bir ileri harekâtla, [[Nevel]] iki gün süren sokak çatışmalarının ardından Sovyet kuvvetlerinin eline geçti.
 
Sonuçta Sovyet birlikleri, taarruzun bu üç evresinde, 20 günlük sürede 100 – 180&nbsp;km. ilerleme sağlamışlardı.<ref>V.P. Istomin, pp. 134–136</ref>
180. satır:
 
== Sonuç ==
Smolensk harekâtı kesin sonuçlu bir Sovyet zaferidir ve WehmachtWehrmacht için kesin bir bozgundur. Bu harekât sırasındaki Sovyet ilerlemesi, daha sonraki taarruz operasyonlarına oranla daha az parlak görünse de (200– 250&nbsp;km.lik bir derinlikte girme sağlamasına karşın <ref>V.P. Istomin, p. 5</ref>) belirli açılardan önemliydi.
 
İlk olarak NaziAlman birlikleri, Moskova yönündeki ileri durumlarından nihai olarak geri sürüldüler. 1941 yılından beri STAVKA üzerindeki en büyük baskının temeli olan Moskova yönelimli bu stratejik tehdit, sonunda ortadan kalktı.
 
İkinci olarak NaziAlman birliklerinin güvenerek planladığı NaziAlman savunma çemberleri, neredeyse tümüyle aşıldı. Birkaç tane kaldı, fakat onların sürmeyeceği açıktı. Savaştan sonra birkaç WehmachtWehrmacht subayının yazdığı denemede şunlar anlatılır.
 
<blockquote>
190. satır:
</blockquote>
 
Üçüncüsü, yukarıda özetlenen Smolensk Harekâtı, [[Dinyeper Taarruzu]] için önemli derecede “yardımcı” bir harekât olmuştur. Harekât, Smolensk yakınlarında 40- 55 NaziAlman tümenini bağladı ve onların güney cepheye aktarılmasını önledi.
 
Son olarak, önceki kesintisiz NaziAlman cephesi, geniş ve geçit vermeyen Pripet Bataklığı ile bölünmüş oldu. Güney Ordular Grubu ile Kuzey Ordular Grubu arasına girerek onları uzaklaştırdı. Böylece Wehmacht’ınWehrmacht’ın bir cepheden diğerine ikmal malzemeleri ve birlik aktarma olanakları büyük ölçüde azalmış oldu.<ref>V.P. Istomin, p. 163</ref>
 
İlk kez Sovyet birlikleri, uzun süredir NaziAlman askerlerinin işgali altındaki bölgelere girdiler. Bu bölgelerde, WehmachtWehrmacht birlikleri ve [[Einsatzgruppen|Hareket Birlikleri]] tarafından işlenmiş olan savaş suçlarını keşfettiler. Yaklaşık iki yıl işgal altında kalan ve Smolensk Harekâtı ile işgalden kurtarılan bu topraklarda tüm tarım ve endüstri, yok edilmişti. Smolensk idari bölgesinde neredeyse kentlerin % 80’i ve kırsal yaşam alanlarının % 50’si, sayısız fabrika ve tarımsal işletmeyle birlikte imha edilmişti.<ref name="Istomin15">V.P. Istomin, p. 15</ref>
 
Smolensk Harekât’ından sonra Sovyet - NaziAlman cephesinin orta kesimi, 1944 yılının Haziran ayı sonlarına kadar, aylarca yeniden hareketsizdi. Bu dönemde STAVKA, geniş çaplı harekâtları Ukrayna’ya ve Dinyeper’in güney kesimlerine kaydırdı. Sadece 1944 yılının Ocak ayı boyunca kuzeyde, NaziAlman kuvvetleri [[Leningrad]]’dan geri atılırken cephe yeniden hareketlenecekti. Bu hareketlenme, 900 gün süren [[Leningrad Kuşatması]]’nı atmış olacaktır. En sonunda 1944 yılı yazındaki [[Bagration Harekâtı]], Kızıl Ordu’ya SSCB topraklarının hemen hemen tamamından WehmachtWehrmacht birliklerini atma olanağı verdi. Sonunda NaziAlman işgali ve savaş, [[Polonya]] ve NaziAlman topraklarına kaydı.
 
== Dipnotlar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Suvorov_Harekâtı" sayfasından alınmıştır