Kaptan-ı derya: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzen |
k dzn AWB ile |
||
9. satır:
'''Kaptan-ı derya''' (Osmanlıca: '''کاپیتان دریا''', ''Kapitan-i Derya''), [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nda [[Osmanlı Donanması|donanma]] komutanlarına verilen addır.
16. yüzyılın ortalarına kadar [[beylerbeyi]] rütbesi, o tarihlerden sonra [[vezir]] kaptan-ı deryaların (''kaptanpaşa'' da denir) önemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun denizaşırı topraklarının genişlemesiyle ve [[Akdeniz]] kıyılarındaki fetihler çoğaldıkça arttı.
[[Divan-ı Hümayun]]'a üye olarak katılır, Osmanlı İmparatorluğu'nun "deniz eyaletleri" diye adlandırılan eyaletlerini ([[Cezayir]], [[Tunus]], [[Trablusgarp]], Akdeniz adaları) doğrudan ya da denizci paşalar aracılığıyla denetimleri altında tutarlardı. Başlangıçta [[Gelibolu]]'da daha sonraları [[İstanbul]]'da [[Kasımpaşa]]'da oturan ve semt ile tersanenin güvenliğinden sorumlu olan kaptanıderyaların unvanı [[Tanzimat]] döneminde kaldırıldı.
İlk Osmanlı deryabeyleri, sancak yöneticiliği de yapıyorlardı. Osmanlı deniz üssü İzmit'ten Gelibolu'ya taşındıktan sonra deryabeyine kaptan-ı derya da denmeye başladı. [[II. Mehmed]] döneminde donanma güçlü bir yapıya ve örgüte kavuşurken, kaptan-ı deryanın yetkileride artırıldı. 1533-34'te, Cezair-i Bahr-i Sefid ile Cezayir-i Garp bir yönetimde birleştirilerek Kaptanpaşa eyaleti oluşturulunca, kaptan-ı deryanın aynı zamanda bu eyaletin yöneticisi olması, eyalet işlerini de atayacağı bir vekille yürütmesi kabul edildi.Ama kaptan-ı deryalığın önem kazanması [[Barbaros
Kaptan-ı derya, Donanma-yı Hümayun'un ve [[Tersane-i Amire]]'nin en büyük amiriydi.Denizcilikle bütün atamaları yapma, hüküm yazma ve tuğra çekme yetkisi vardı.Derya Kalemi'ne bağlı zeamet ve tımarların dağıtımını da o yapardı.
21. satır:
Donanmayla denize açılacağı zaman, [[İstanbul]]'dan hareket etmeden önce Tersane-i Amire'de sadrazama teftiş verir, sonra onunla birlikte [[Topkapı Sarayı]]'na giderek padişahın katına çıkardı. Bu sırada donanma da saray açıklarında demirleyerek top atışıyla selamlama görevini yerine getirirdi. İstanbul'da olmadığı zamanlarda kaptan-ı deryaya tersane emini vekalet ederdi. En kıdemli yardımcısı tersane kethüdası, donanmadaki yardımcıları da kapudane, patrone, ve riyale idi.
Kaptan-ı deryalık 1867'de kaldırılarak [[Bahriye Nezareti]] ve Kumanda Meclisi adında iki birim oluşturuldu. 1876'da ve 1878-80 arasında yeniden kurulduysa da, sonunda kaptan-ı deryanın asıl görevlerini bahriye nazırı üstlendi.
== Ayrıca bakınız ==
30. satır:
== Konu hakkındaki yayınlar ==
* [[İsmail Hakkı Uzunçarşılı|Uzunçarşılı, İsmail Hakkı]], ''Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı'', Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları VIII. Dizi 1988 (3. Baskı) ISBN 975-16-0042-1
{{Osmanlı Askeri Teşkilatı}}
| |||