Vikipedi

Mahabad Cumhuriyeti: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Hiroşi (mesaj | katkılar)
Devriyeler
38.318 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Hiroşi (mesaj | katkılar)
Devriyeler
38.318 değişiklik
Değişiklik özeti yok
114. satır:
16 Ağustos 1943'te [[Kürdistan Diriliş Topluluğu|KOMELA]] (Komeleyê Jinêweyê Kurdistan/Kürdistan Diriliş Topluluğu) kuruldu ve Mart 1944'te [[Hawî]] cemiyetiyle yardımlaşma anlaşmasına imzaladı. Ağustos 1944'te Dinbanbar Dağı'nda Üçlü Sınır Anlaşma (Peymare Sêsinor)'nın imzalanmasıyla diğer ülkelerde bulunan [[Kürtler]] ile işbirliğini sağlamaya çalıştı.
 
Eylül 1945'te daha önce 1930'da [[Oramar İsyanı]] ([[Dağlıca, Yüksekova|Dağlıca]]/[[Hakkâri]])'ndan sonra Kasım 1931'de [[Kuzey Irak]]'ta ayaklanan [[Şeyh Ahmed Barzani]] (Şêx Ehmed Barzanî) ve kardeşi [[Molla Mustafa Barzani]] (Mela Mistefa Barzanî) de katıldı.
 
Mahabad Cumhuriyeti'nin askerinin temeli [[Herkî]] ve [[Şıkak]] aşiretlerinden oluşturuluyordu. Ekim 1945'te KOMELA, adını [[İran Kürdistan Demokrat Partisi]] (KDP-İ) olarak değiştirdi.
 
=== Kuruluş ===
Kasım 1945'te SovyetlerinSovyetler'in teşvik ve desteğiyle İran'da önce [[Azerbaycan Milli Hükûmeti]] kuruldu. Sovyetler KDP-İ'ye de 1.200 tüfek gönderdi. 22 Ocak 1946'da [[Mahabad]]'da [[Çarçıra Meydanı]]'nda Mehabad Cumhuriyeti'nin kuruluşu ilan edildi. Sovyetler Şubat 1946'ta 5.000 tüfek gönderdi.
 
=== Kürt-Azeri ilişkisi ===
129. satır:
2. Kürtlerin çoğunlukta olduğu Azerbaycan topraklarında Kürt yönetimi temsilcileri, Azerilerin çoğunlukta olduğu Kürt topraklarında ise Azeriler arasında temsilciler bulunduracak,<br />
 
3. İki hükûmethükumet, ekonomik sorunlarla uğraşacak olan bir Birleşik Ekonomi Komitesi oluşturacak.<br />
 
4. Gerekli olduğu zaman karşıklıkarşılıklı askerî yardım yapılacak.<br />
 
5. İran hükûmetiylehükumetiyle her türlü görüşmeler, iki hükûmetinhükumetin onayı alındıktan sonra yürütülecek.<br />
 
6. Azerbaycan hükûmetihükumeti, kendi topraklarında yaşayan Kürtler için eğitim alanında girişimler örgütlemek amacıyla gerekli olan önlemleri almayı üstlendi. Kürt hükûmetihükumeti de kendi tarafından, İran Kürdistan topraklarında yaşayan Azerbaycanlılar için aynı girişimleri gerçekleştirme vaadinde bulundu.<br />
 
7. İki halk arasında tarih içinde yerleşmiş olan dostluk ve işbirliği ilişkilerini bozma denemesinde bulunan ya da onların ulusal birliğine el uzatan, kim olursa olsun, iki halk tarafından cezalandırılacaktır.''
143. satır:
Ancak Sovyetler 9 Mayıs'ta İran topraklarından çekilince 17 Aralık'ta [[Pehlevi Hanedanı|İran]] ordusu [[Mahabad]]'ı işgal ederek Mahabad Cumhuriyeti'ni yıktı. 31 Mart 1947'de Cumhurbaşkanı [[Kadı Muhammed]], Başbakan [[Hacı Baba Şeyh]] ve Savunma Bakanı [[Muhammed Hüseyin Han Seyfi Kadı]], Cumhuriyetinin kurulduğu yer olan Çarçıra Meydanı'nda asılarak idam edildi.
 
Cumhuriyete katılmış olan [[Barzan]] aşireti Nisan 1947'de Kuzey Irak'ataki [[Barzan]]'a döndü. Irak hükumeti [[Şeyh Ahmed Barzani]]'yi yakalayarak hapsetti ve işbirlikçi suçlamasıyla Irak ordusundan dört subayı idam etti. Molla Mustafa Barzani ise Barzan bölgesinden kaçarak [[Aras Nehri]]ne ulaştıktan sonra Sovyetler Birliği'ne iltica ederek [[Bakü]]'ye gitti.
 
Bu cumhuriyetin millî marşı, Koye ([[Köysancak]]) doğumlu şair [[Dildar]] (Yunus Rauf)'ın 1938'de hapisteyken [[Sorani]] lehçesiyle yazdığı "[[Ey Rekip|Ey Reqîb]]" (Ey Rekip) idi.
149. satır:
Çöküş nedenleriyle ilgili olarak Koohi-Kamali şunları söylemektedir<ref>F Koohi-Kamali, The Development of Nastionalism in İranian Kurdistan s.179</ref>:
 
{{quote|Öncelikle Kürt toplumunun ana özelliği olan kabile bölünmüşlüğü, merkezi hükümetehükumete karşı direnişin sonucunda Kürt Cumhuriyetinin kurulmasında rol oynadığı gibi bu cumhuriyetin yıkılmasına da sebebiyet vermiştir. Değişik kabileler, daha doğrusu bu kabilelerin liderleri arasındaki çatışma ve çekişmeler ulusal hareketin önünde önemli bir engel olmuştur. Bir veya birden çok kabilenin kendi çıkarları uğruna dış güçlerle iş birliği yapması Kürt tarihinde olağan bir haldir. İkinci iç sebep cumhuriyetin iyi örgütlenmiş ve politik deneyimine sahip güçlü yönetimden yoksun olması olgusudur.}}
 
== HükümetiHükumeti oluşturan bakanlar ==
* [[Cumhurbaşkanı]] (Serokê Komara Mehabadê): Kadı Muhammed (Qazî Mihemed)
* [[Başbakan]] (Serokwezîr): Hacı Baba Şeyh (Hacî Babe Şêx)
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Mahabad_Cumhuriyeti" sayfasından alınmıştır