Albert Ellis: Revizyonlar arasındaki fark

== Hayatı ==

Albert Ellis 27 Eylül 1913’de Pittsburgh ([[Pensilvanya]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]])’da doğdu.doğmuştur, [[New York]]’ta büyüdübüyümüştür. Yahudi bir ailenin en büyük çocuğuyduçocuğudur. Kendinden 19 ay küçük bir erkek kardeşi ve 4 yaş küçük bir kız kardeşi vardıvardır. Babası Ellis’e göre gösterişli ve karizmatik bir adamdı; iş adamıydı ve yoğun bir iş yaşamı vardıvardır. İş gezilerinden dolayı eve çok uğramıyor ve ailesine çok vakit ayıramıyorduayıramıştır. Fakat Ellis babasını çok özlemediğini bu durumun onu çok etkilemediğini belirtmiştibelirtmiştir. Annesinin ise [[Bipolar bozukluk|bipolar bozukluğu]] vardıvardır. Ellis annesinden ihmalkar ve dalgın, aynı zamanda sosyal yaşamına önem veren kimi zaman “hareketli ve geveze” biri olarak bahsetmiştir. Ellis annesinin sık sık gittiği briç partilerinden ve sinagogdan geç dönmesinden endişe duyardıduymuştur. Annesi babasından Ellis 11 yaşındayken kendisini bir arkadaşıyla aldattığı için boşanmıştır. Ellis bu durumu bir sene sonra teyzesi ve annesi gizlice konuşurken öğrendiöğrenmiştir. Verdiği bir röportajda “Bu durum beni şaşırtmamıştı, beni asıl şaşırtan annem ve teyzemin bunu gizlice konuşmalarıydı.” demiştir.

Ellis çocukluğu boyunca dört buçuk yaşında başlayan böbrek sorunlarıyla uğraşmak zorunda kalmıştıkalmıştır. Dokuz yaşına kadar 9 kez hastaneye yatırıldıyatırılmıştır. Bir seferinde 10 ay boyunca hastanede yatmak zorunda kalmıştıkalmıştır. Bu süreç boyunca eğitimine ara verdivermiştir. İyileşme sürecinde dinlenmesi gerektiği için yaşıtları gibi, sportif etkinliklere katılamıyordukatılamamıştır. Bu durum, onun ilgisinin kitaplara yöneltmiş ve bir bilim adamı olmasının temellerini atmıştır. Gerek ailesi gerek sağlık koşullarından dolayı zorlu geçen çocukluğu boyunca bu olumsuz koşullarla baş etmeyi kendi kendine öğrenmiştiöğrenmiştir. Bu durum için “Ben aslında kendim için bir terapist olarak doğdum. (In a way I was born a therapist for myself.)” diye belirtmiştir.

=== Evlilik <ref name=":0" /> ===

Albert Ellis 19 yaşına kadar kız arkadaşlarının yanında çok utangaç ve mesafeli biriydibiridir. Fakat yirmi yaşından sonra kadınlara ilgisi artmaya başladıbaşlamıştır. Utangaçlığını yenmek için Bronx Botanical Gardens (Bronx Botanik Park)'ta bir ay içerisinde yaklaşık 100’e yakın kadınla konuştukonuşmuştur. Bu şekilde kadınlara karşı olan utangaçlığını yenmiştiyenmiştir. Ellis, Karyl adında oyuncu bir kadınla tanıştıtanışmıştır. Karyl çekici bir kadındı fakat kimi zaman ihmalkar kimi zaman ise fazlasıyla ilgiliydiilgilidir. Ellis 1939’da evlendikleri gece yaşadıkları bir güven probleminden dolayı boşanmaya karar verdivermiştir. Fakat boşanma kararlarına rağmen bir sene beraber yaşadılaryaşamışlardır. Ardından Gerthrude adında bir kadınla tanıştıtanışmıştır. Bu ilişkisi için “ Tüm insanlık tarihinin en romantik 4 yılıydı.” demiştir. Fakat Ellis, Gertrude çok sosyal olduğu ve Ellis’in kendi çalışma odası olmasına karşı çıktığı için evlenmekten vazgeçmiştir. Sonrasında Rhoda adında dansçı bir kadınla tanıştıtanışmıştır. İlişkilerinin başlarında ikisi de kendi işleriyle meşguldü fakat Rhoda ayağını sakatladıktan sonra Ellis’ten daha fazla ilgi beklemeye başlamıştır. 1956’da evlendikten 2 sene sonra boşanmışlardır. Boşandıktan sonra Rhoda, Ellis’in enstitüsünde aktif olmuş, çalışma grupları düzenlemiştir. Bu ayrılıktan sonra Ellis 1964’te  Janet Wolfe adında diğer ilişkilerindeki eşlerine benzemeyen , çekici olmayan hisleri konusunda katı, biriyle tanışır. İlişkileri duygusal olarak sağlamdısağlamdır; Ellis, Wolfe’den “Kaliteli zaman geçirebildiğim önemli bir insandı” diye bahsetmiştir. Wolfe, Ellis’in enstitüyü kurmasına büyük yardımlarda bulunmuştubulunmuştur. Ellis ve Wolfe çocuk sahibi olmama konusunda fikir birliği içindeydileriçindedirler. Ellis çocuk istememesinin nedenini çocuğa ayıracak nitelikli bir vaktinin olmaması, işine öncelik vermesi ile açıklıyorduaçıklamıştır. Hayattaki önceliklerini önce iş sonra kendisi sonra hayatındaki kadın şeklinde sıralamıştır. En son da psikolog Debbie Joffe ile evlenmiştir, ölümüne kadar onunla evli kalmıştır.

=== İlgi Alanları <ref name=":0" /> ===

16 yaşında operet ve müzikal, 20 yaşında politik aktivite, sonrasında seks, aşk ve evlilik konularıyla ilgilenir bu konularda 20 kitap yazar ve ardından akılcı davranışçı duygusal terapiyle ilgilenmeye başlarbaşlamıştır. Bir şeylerle ilgili olma eğilimi aşk ilişkilerime de uyarlanabilir der, tutkulu bir insan olduğunu söylersöylemiştir. Daniel Wiener, Ellis için “tutkulu bir kuşkucu”. Ellis, ADDT’den bile kuşku duyduğunu, her şeyden kuşku duyduğunu söylersöylemiştir. 12 yaşına kadar İncil’e inanır ama daha sonra fiziksel coğrafya dersi alır ve dünyanın milyonlarca yıl kadar yaşlı olduğunu öğrenir ve [[Ateist olduğu bilinen kişiler listesi|ateist]] olurolmuştur.

1943 yılında yüksek lisansını ,1947 yılında doktorasını Klinik Psikoloji alanında [[Columbia Üniversitesi|Columbia Universitesi]]’nde yapmıştır. 1943 yılında Evlilik, Aile ve Seks Terapisi üzerinde çalışmaya başlamıştır. 1950 yılında New Jersey Enstitüler ve Acentalar Departmanı’nda psikolog olmuştur. 1952 yılında tam zamanlı olarak Psikoterapi, Evlilik Terapisi, Aile Terapisi, Seks Terapisi üzerine çalışmak üzere New York’a gitmiştir. 1955 yılında psikanaliz üzerine çalışmayı bırakmış , akılcı duygusal terapi üzerine çalışmaya başlıyorbaşlamıştır. 1959 yılında Akılcı Yaşam Enstitüsü’nü kurmuştur. Bu enstütide bireysel ve grup terapisi, halkı ruh sağlığı konusunda bilgilendirmiş ve terapist eğitimleri yapmıştır. 1962’de Psikoterapide Akıl ve Duygu adlı çalışmasını yayımlamıştır. Bu çalışma Akılcı Duygusal Terapi’nin ilk profesyonel çalışması. 1972’de Yılın Hümanisti[[Hümanizm|Hümanist]]<nowiki/>i Ödülü’nü almıştır. 1974 yılında [[APA]] tarafından ödüllendirilmiştir. 1976’da Seks Eğitimcisi ve [[Seks terapisi|Seks Terapisti]] ödülünü almıştır.

Ellis bilişsel terapilerden kabul edilen kuramının adını ilk olarak 1955’te Akılcı Terapi olarak koymuştur <ref>Türküm, S.A. (1974). Akılcı-duygusal terapide yansımalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 27(2), 969-974.[http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/491/5814.pdf]</ref> ve sonradan sadece “Akılcı Terapi” isminin eksik olduğunu düşünerek 1961’de Akılcı Duygusal-Terapi olarak değiştirmiştir. Ancak kullandığı bilişsel yöntemler ve bilişe yaptığı vurgu nedeniyle kuramının adında “bilişsel” isminin geçmesini istemiş fakat [[Aaron beck|Beck]] ve Meichenbaum’un Bilişsel Davranışçı Terapisinin bu isimlerle anılmış olmasından dolayı çok geç kaldığını düşünmüştür. Davranışçı perspektif üzerinden yaptığı uygulamalar nedeniyle de son olarak 1993’te Akılcı Duygusal Davranışçı Terapi olarak değiştirmiştir (akt.<ref name=":1">Çivitci, A., Türküm, S.A., Duy, B., ve Hamamcı, Z. (2014). Akılcı-duygusal davranış terapisi. Okullarda akılcı-duygusal davranış terapisine dayalı uygulamalar (2. Baskı) içinde (1-13). Ankara: Pegem Akademi.[http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/9102014181031Pages%20from%20Okullarda%20ak%C4%B1lc%C4%B1%20%20%20BASKI.pdf]</ref>

Ellis ilk olarak cinsel terapi, evlilik ve aile konularıyla ilgilenmiştir. Bu konularda danışanlarına bilgi vermeye başlamıştır. Ancak danışanlarının problemlerinin bilgi eksikliğinden olduğunu düşünüp psikanaliz eğitimi almıştır. Bir süre psikanaliz terapi uyguladıktan sonra bu yöntemin de eksik olduğunu düşünmeye başlamıştır. Ardından eklektik terapileri de deneyen Ellis bu yöntemleri de yeterli bulmamıştır. Bu demelerdenemeler boyunca [[Stoacılık|Stoacı felsefeninfelsefe]]<nowiki/>nin insanların psikolojik rahatsızlıklarının nedeni olaylar değil, insanların olaylara bakışıdır.” görüşünden etkilenmiş ve kendi kuramını oluşturmuştur. (<ref>Doğan, S. (1995). Akılcı-duygusal terapi: Kuramsal bir inceleme. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(6), 29-36.[http://dergipark.ulakbim.gov.tr/tpdrd/article/view/1058000034/1058000036]</ref> Sharf (2008)’a göre ADDT’nin felsefi temellerinin altında sorumluluk taşıyan hedonizm, temel insancıl inançları ve rasyonalizme[[rasyonalizm]]<nowiki/>e bakış açısı ögelerinin yattıgıyattığı belirtilmiştir (akt. Ulaş ve Voltan-Acar, 2013).

ADDT, psikopatolojinin temelinde insanların akılcı olmayan inançlarının olduğunu söyler bu görüşü de [[ABC Kişilik Modeli’yleModeli]]’yle açıklar.ABC kuramında A noktasında  kişiyi rahatsız eden bir durum vardır. B noktasında A duruma dair olan inançlar yer alır. C ise sonucu ifade eder. Eğer kişinin A durumu için akılcı olmayan inançları varsa C noktasında kişi için hoş olmayan kaygı, stres, depresyon gibi durumlar yaşar. Terapideki amaç B noktasındaki A ’ya dair olan akılcı olmayan inançları, akılcı olan inançlar ile değiştirmektir. (Burger, 2006) Örneğin: Bir sunum yapmak (A) kişi için gergin bir durumsa, kişi muhtemelen sunum esnasında komik duruma düşmekten korkmaktadır.(B) Bu durum da kişide kaygı yaratabilir (C ). İşte terapist bu kişiye B noktasında yer alan akılcı olmayan inancını değiştirmeye çalışır. Böylece kaygı (c C) azalacaktır.

ADDT’de, inanç sistemi, akılcı ve akılcı olmayan inançlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Akılcı olan inançlar genel itibariyle gerçeklikle tutartlı, mantıklı esnektir. Akılcı olmayanlar ise mantık dışı, katı ve aşırı genellemelere neden olur (. <ref>Gençtanırım, D. ve Voltan-Acar, N. (2007). Akılcı‐Duygusal Davranışçı Yaklaşım ve Sezen Aksu şarkıları. Eğitim ve Bilim, 32(143), 27-40.[http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/viewFile/827/180]</ref>

Shepherd(1995)’e göre 15 çeşit akılcı olmayan inanç vardır (akt. Ortakale,2008).

===== <ref name=":1" />ADDT’de bireyin ulaşması beklenen amaçları şunlardır : =====

İnsan doğuştan hem akılcı hem de akılcı olmayan bir potansiyele sahiptir ve içinde yaşadığı kültür akılcı olmayan eğilimlerinin artmasında önemli rol oynamaktadır. Bireyin psikolojik rahatsızlığının nedeni karşılaştığı olaylar değil, olaylara ilişkin sahip olduğu akılcı olmayan inançlardır. Tercihler ve isteklerden çok katı talepleri, zorunlulukları, “meli, malıları” içeren akılcı olmayan inançlar genellikle bireyin kendisine, başkalarına ve içinde yaşadığı dünyaya yöneliktir. Birey bu inançları kendi kendine telkin ve tekrar ederek sürekliliğini sağlamaktadır. Akılcı olmayan inançlardan kaynaklanan tutumlar ise talepkarlık, felaketleştirme, tahammülsüzlük ve suçlamadır. Birey, kendi akılcı olmayan inançlarını farkederek onlarla mücadele edebilirse psikolojik rahatsızlıklarını azaltabilir ve daha sağlıklı duygu durumları yaşayabilir. ADDT, bireyin yaşadığı olumsuz duyguları sağlıklı olan ve olmayan olumsuz duygular olarak ayırmaktadır. Buna göre kaygı, öfke, umutsuzluk, değersizlik gibi duygular sağlıksız olumsuz duygulardır ve akılcı olmayan inançlardan kaynaklanırlar. Bireyin daha akılcı inançlarıyla ilişkili olan pişmanlık, üzüntü, can sıkıntısı, hayal kırıklığı gibi duyguları ise sağlıklı olumsuz duygulardır ve psikolojik sağlığın bir göstergesidir. ADDT, bireyin akılcı olmayan inançlarıyla mücadele etmesine yardım ederek psikolojik rahatsızlığın belirtileri olan sağlıksız olumsuz duygular yerine, daha sağlıklı olumsuz duygular yaşamalarını kolaylaştırmaya çalışır. Bilişsel-davranışçı bir yaklaşım olarak kabul edilen ADDT, bireyin psikolojik rahatsızlıklarının üstesinden gelebilme potansiyeline sahip olduğunu ileri sürmesiyle ve esnekliği, hoşgörüyü, kendini ve çevresini kabul etmesini vurgulayan psikolojik sağlık ölçütleriyle aynı zamanda hümanist bir bakışa da sahiptir. <ref name=":1" />

ADDT terapistlerinin ilk adımı kişinin akılcı olmayan düşünme biçimlerinin farkına varmasını sağlamak ve bunlar yerine olumlu gerçekçi düşünceler geliştirmeyi öğretmektir.Bunu sağlamak için terapist danışananın sorgulamayı tıpkı bir bilim adamı gibi düşünmeyi öğretir. Terapide kullanılan 2. adımda kişinin düşüncelerini farkına varmasını daha da ileri götürmek amaçtır. Terapist danışana bu düşüncelerin rahatsızlıklarının nedeni olduğunu anlatmaya çalışır. 3. adımda akılcı olmayan düşünceleri fark eden danışan bu noktada düşüncelerini değiştirmekte zorlanır. Kendisini bu düşüncelere sahip olduğu için suçlamaya başlar. Bu noktada terapist danışanının kendini suçlamasını engellemeye çalışır. 4. adımda terapist gelecekte danışanın kapılabileceği akılcı olmayan düşünceler için danışana akılcı felsefeyi benimsetmeye çalışır. (<ref>Kaya, btS.N. (7 Mart 2014). Akılcı duygusal terapi ve diğer bilişsel davranışsal yaklaşımlar.<nowiki>http://www.sanalpsikolog.com/docs/AkilciDuygusalTerapi.doc</nowiki></ref>

==== Türkçe'ye Çevrilen Kitapları ====

==== En Çok Okunan Kitapları ====