|
'''McGurk etkisi''' işitme ve görme duyuları arasındaki etkileşimin konuşma algısı üzerindeki etkisini gösteren algısal bir olgudur. Bir sesin işitsel bileşeni ile başka bir sesin görsel bileşeninin eşleşmesi farklı üçüncü bir sesin algılanmasına neden olur.[1] Konuşan kişiden gelen görsel bilgi (dudak hareketleri), duyulan sesin biçiminin değişip farklı bir ses olarak algılanmasına sebep olur.[2] Bu etki dublaj yapılmış filmlere alışkın insanlar üzerinde çok etkili değildir. Çünkü dublaj oyuncuların dudak hareketlerini yani görsel bilgiyi önemsiz sayarak izleyicinin işitsel bilgiye odaklanmasını sağlar.[3] Eğer kişi düşük ses kaliteli işitsel bir bilgiyle yüksek görüntü kaliteli görsel bir bilgiye aynı anda maruz kalırsa McGurk etkisi yaşamaya daha yatkındır.[4] Ayrıca görsel ve işitsel bilgiyi sentezleme kabiliyeti de kişilerin McGurk etkisi yaşayıp yaşamayacağı üzerinde etkilidir. Duyusal sentez beceresi yüksek olan kişilerde bu etkinin görülme ihtimali oldukça yüksektir.[2] Bunların dışında insanlar beyin hasarı ve birtakım rahatsızları da içine alan birçok faktöre bağlı olarak bu etkiyi farklı şekillerde tecrübe ederler.
= '''McGurk Etkisi''' =
McGurk etkisi işitme ve görme duyuları arasındaki etkileşimin konuşma algısı üzerindeki etkisini gösteren algısal bir olgudur. Bir sesin işitsel bileşeni ile başka bir sesin görsel bileşeninin eşleşmesi farklı üçüncü bir sesin algılanmasına neden olur.<ref>Nath, A. R.; Beauchamp, M. S. (Jan 2012). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3196040 "A neural basis for interindividual differences in the McGurk effect, a multisensory speech illusion"].''NeuroImage'' '''59''' (1): 781–787.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1016/j.neuroimage.2011.07.024|10.1016/j.neuroimage.2011.07.024]]. [[PubMed Central|PMC]] [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3196040 3196040].[[PubMed Identifier|PMID]] [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21787869 21787869].</ref> Konuşan kişiden gelen görsel bilgi (dudak hareketleri), duyulan sesin biçiminin değişip farklı bir ses olarak algılanmasına sebep olur[[McGurk effect|.]]<ref name=":0">Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). ''The handbook of multisensory processes''. Cambridge, Mass.: MIT Press. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Özel:BookSources/978-0-262-03321-3|978-0-262-03321-3]]. [[OCLC]] [https://www.worldcat.org/oclc/54677752 54677752].</ref> Bu etki dublaj yapılmış filmlere alışkın insanlar üzerinde çok etkili değildir. Çünkü dublaj oyuncuların dudak hareketlerini yani görsel bilgiyi önemsiz sayarak izleyicinin işitsel bilgiye odaklanmasını sağlar.<ref>Boersma, Paul (2011). [http://www.fon.hum.uva.nl/paul/papers/McGurk3.pdf "A constraint-based explanation of the McGurk effect"] (PDF). Retrieved19 October 2013.</ref> Eğer kişi düşük ses kaliteli işitsel bir bilgiyle yüksek görüntü kaliteli görsel bir bilgiye aynı anda maruz kalırsa McGurk etkisi yaşamaya daha yatkındır[[McGurk effect|.]]<ref>Massaro, DW.; Cohen, MM. (Aug 2000). "Tests of auditory-visual integration efficiency within the framework of the fuzzy logical model of perception.".''Journal of Acoustical Society of America'' '''108''' (2): 784–789. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1121/1.429611|10.1121/1.429611]]. [[PubMed Identifier|PMID]] [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10955645 10955645].</ref> Ayrıca görsel ve işitsel bilgiyi sentezleme kabiliyeti de kişilerin McGurk etkisi yaşayıp yaşamayacağı üzerinde etkilidir. Duyusal sentez beceresi yüksek olan kişilerde bu etkinin görülme ihtimali oldukça yüksektir.<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> Bunların dışında insanlar beyin hasarı ve birtakım rahatsızları da içine alan birçok faktöre bağlı olarak bu etkiyi farklı şekillerde tecrübe ederler.
== References ==
=== '''Arka plan''' ===
{{Reflist|30em}}
McGurk etkisinden ilk kez 1976 yılında Herry McGurk ve John MacDonald tarafından yazılan ‘Hering lips and seeing voice’ adlı makalede bahsedilmiştir.<ref>McGurk H., MacDonald J. (1976). "Hearing lips and seeing voices.". ''[[Nature (journal)|Nature]]'' '''264''' (5588): 746–8.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1038/264746a0|10.1038/264746a0]]. [[PubMed Identifier|PMID]] [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1012311 1012311].</ref> Bu etki McGurk ve asistanı MacDonald’ın çocukların farklı gelişim evrelerinde dili nasıl algıladıklarına dair bir çalışma yaparken kaza eseri keşfedilmiştir. Video geri sarıldığında, her iki araştırmacı da ağızdan çıkan veya konuşulandansa üçüncü bir farklı ses birimi duydular. Bu etki konuşmacıdan duyulan sesin farklı bir ses ile dublajlanması sonucu ortaya çıkmıştır.<ref>1. "Haskins Laboratories">''[http://www.haskins.yale.edu/featured/heads/mcgurk.html "The McGurk Effect: Hearing lips and seeing voices"]. Retrieved 2 October 2011.''</ref>
[[Kategori:Algı]]
Görsel ve işitsel bilgilerden farklı olarak algılanan bu üçüncü ses ara ses olarak tanımlanır. Örneğin, konuşmacının görsel olarak yani dudak hareketleriyle ‘ga-ga’ hecelerini söylediği ama hoparlörden ‘ba-ba’ sesinin geldiği bir video izlendiğinde deneğin algıladığı ses ‘da-da’ oluyor. MacDonald bunun ‘b’ ve ‘g’ seslerinin ortak, işitsel ve görsel özelliklerinden kaynaklandığına inanır.<ref name=":5">''Barutchu, Ayla; Crewther, Kiely, Murphy (2008). "When /b/ill with /g/ill becomes /d/ill: Evidence for a lexical effect in audiovisual speech perception".European Journal of Cognitive Psychology '''20''' (1): 1–11.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1080/09541440601125623|10.1080/09541440601125623]].'' </ref> ‘ba’ işitseli ile ‘ga’ görselinin füzyonu sonucunda oluşan ‘da’ sesi ve ‘ga’ işitseli ile ‘ba’ görselinin kombinasyonu sonucunda oluşan ‘bga’ sesi birbiri ile alakasız görsel-işitsel uyaranlara yanıt olarak gözlemlenen iki çeşit yanılsamadır.<ref name=":6">1. ''Colin, C.; Radeau, M.; Deltenre, P. (2011). "Top-down and bottom-up modulation of audiovisual integration in speech". European Journal of Cognitive Psychology '''17''' (4): 541–560. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1080/09541440440000168|10.1080/09541440440000168]].''</ref> Bu durum beynin gelen bilgiler hakkında en iyi tahmin ile birlikte bir bilinçlilik durumu sağlamak için çaba sarf etmesi durumu olarak açıklanır.<ref name=":7">O’Shea, M. (2005). ''The Brain: A Very Short Introduction.'' Oxford University Press</ref> Gözden ve kulaktan gelen bilgilerin birbiri ile çelişmesi durumunda görsel bilgiler beyin üzerinde daha büyük bir etkiye sahiptir ve bu etki sonucunda füzyon ve kombinasyon yanıtları oluşturulur.<ref name=":7" /> Kısacası McGurk etkisini şu şekilde özetleyebiliriz: Bakarsan ‘da’, bakmazsan ‘ba’ olur.
Görme, insanlar için temel (birincil) bir duyu iken[[McGurk effect|.]]<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> , konuşma, özellikle duyma ve görme duyularından gelen bilgileri içeren çok yönlü bir algılamadır. McGurk etkisi fonetik işlem sırasında ortaya çıkan bir algı yanılsamasıdır.<ref name=":5" /> İşitsel ve görsel bilginin birleşmesi konuşmayı algılama sürecinin başında gerçekleşir. McGurk etkisi bir kişinin algısı üzerinde küçük bir etkiye sahip gibi görünen fakat oldukça güçlü bir etkidir. Bu durum bazı optik yanılsamalardan farklıdır. Bu etki üzerinden yirmi yılı aşkın süredir çalışma yapan insanlar dahi bu etkinin gerçekliğinin farkında olduklarında bile McGurk etkisini tecrübe ederler.<ref name=":6" /><ref name=":8">1. Rosenblum, L. D. (2010). ''See what I'm saying: The extraordinary powers of our five senses''. New York, NY: W. W. Norton & Company Inc.</ref> Yalnızca konuşma-okuma durumundan, söylenenlerin çoğunu tanımlayabilen insanlar haricinde, çoğu insan sadece görsel sinyallerden gelen konuşmayı ayırt etmede oldukça sınırlı bir kapasiteye sahiptir.<ref name=":0" /> Gürültülü bir ortamda, görsel konuşmanın işitsel konuşmanın anlaşılabilirliğini arttırma gibi bir kabiliyeti vardır.<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> Görsel ve işitsel bilgi uyumsuz bir şekilde eşleştirildiğinde, görülen konuşma iyi duyulabilir seslerin algılanmasını dahi değiştirebilir.<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> Normalde konuşma algısı işitsel bir süreç gibi düşünülür<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> fakat bilgi kullanımımız anlık, otomatik ve büyük ölçüde bilinçsizdir.<ref name=":8" />Dolasıyla doğru olarak kabul edilen şeylerin aksine konuşma sadece bizim duyduğumuz bir şey değildir.<ref name=":8" /> Konuşma bütün seslerin beraber çalışmasıyla algılanır(görme, dokunma ve yüz hareketini dinleme) .<ref name=":8" /> Beyin algıladığının farklı duyusal katkılarının genellikle farkında değildir.<ref name=":8" />Dolasıyla beynin konuşmayı tanımlaması gerektiğinde, gelen bilgiyi duyduğunu mu yoksa gördüğünü mü ayırt edemez.<ref name=":8" />
Ve hatta ifade tanık ile ilgili olarak incelenmiştir. Wareham ve Wright’ın 2005 teki çalışmasına göre tutarsız görsel bilgi, konuşulan telaffuzun algısını değiştirebilir ki bu da bize aslında McGurk etkisinin günlük hayata birçok etkisinin var olduğunu gösterir. Sözcük sınırı yoktur, aksine tüm sözcüklerde gerçekleşebilir<ref name=":5" /><ref>1. ''Gentilucci, M.; Cattaneo, L. (2005). "Automatic audiovisual integration in speech perception". Experimental Brain Research '''167''' (1): 66–75. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1007/s00221-005-0008-z|10.1007/s00221-005-0008-z]]. [[PubMed Identifier|PMID]] [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16034571 16034571].''</ref> ve insanların farkında bile olmadıkları günlük etkileşimlerde dahi yer alabilir. Bu alandaki araştırmalar bize sadece teorik sorular hakkında bilgi sunmaz. Ayrıca konuşma ipuçlarının görsel ve sessel bütünleşmesiyle alakalı olan bu hastalık için tedavisel ve tanısal uygunluğu da sağlar.<ref name=":9" />
==== '''İç Etkenler''' ====
===== '''Hasar''' =====
Her iki beyin yarımküresi de McGurk etkisi üzerinde etkilidir.<ref name=":10" /> Görsel veya işitsel olarak algılanan konuşma bilgilerini birbiriyle bütünleştirmek için ikisi birlikte çalışır. Yüzleri, sağ yarımküreleri ve kelimeleri, sol yarımküreleri sayesinde algılayan sağlak bireylerin McGurk tepkisi vermesi daha olasıdır. <ref name=":10" /> Kallozotomi yapılmış yani iki yarım küreyi birbirine bağlayan korpus kallosumu kesilmiş insanlarda da McGurk etkisi görülmektedir.<ref name=":10" /> <ref name=":9">1. ''Baynes, K.; Fummell, M.; Fowler, C. (1994). "Hemispheric contributions to the integration of visual and auditory information in speech perception". Perception and Psychophysics '''55''' (6): 633–641. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.3758/bf03211678|10.3758/bf03211678]].''</ref>Fakat bu ihtimal oldukça düşüktür. Beyninin sol yarımküresinde doku bozulması yaşayan insanlarda görsel özellikler, konuşma ve dil tedavisi için önemli bir rol oynamaktadır.<ref name=":9" /><ref name=":10">1. ''Schmid, G.; Thielmann, A.; Ziegler, W. (2009). "The influence of visual and auditory information on the perception of speech and non-speech oral movements in patients with left hemisphere lesions". Clinical Linguistics and Phonetics '''23''' (3): 208–221. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1080/02699200802399913|10.1080/02699200802399913]].''</ref> Bu kişiler normal kişilere oranla daha fazla McGurk etkisi göstermektedirler.<ref name=":9" />Görsel bilgiler, bu bireylerin konuşma algısını önemli ölçüde etkilemektedir.<ref name=":9" /> Eğer sol yarımküredeki hasar, görsellerin konuşma algısını etkilediği bölümdeyse, bu kişiler McGurk illüzyonuna karşı olan hassasiyetlerini kaybederler.<ref name=":11" />Sağ yarımküresi zarar görmüş insanlar, her ne kadar McGurk etkisini göstermek için hala bilgileri bütünleştirebiliyor olsalar da, bu kişilerin hem yalnız görsel hem de görsel ve işitsel bütünleştirme görevlerinde bir bozulma gerçekleşir.<ref name=":11" /> İşitsel mesaj içerik açısından noksan fakat iyi işitilebilir olduğunda, yalnızca görsel uyarıcı performansı güçlendirmek için kullanıldığı takdirde bütünleştirme görülür. <ref name=":11">1. ''Nicholson, K.; Baum, S.; Cuddy, L.; Munhall, K. (2002). "A case of impaired auditory and visual speech prosody perception after right hemisphere damage".Neurocase '''8''': 314–322. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1093/neucas/8.4.314|10.1093/neucas/8.4.314]].''</ref>Ayrıca, McGurk etkisi, beyninin sağ yarımküresi zarar görmüş insanlarda da normal gruplar kadar etkili değildir.
==== '''Hastalıklar''' ====
===== '''Disleksi''' =====
Disleksik yani okuma güçlüğü çeken bireyler kendileriyle aynı kronolojik yaştaki normal grup bireylere göre daha az miktarda McGurk etkisi gösterirler.<ref name=":1" /> Fakat genç bireylerle yaşlı bireyler grup olarak karşılaştırıldıklarında eş miktarda etki göstermişlerdir.<ref name=":1" /> Disleksik bireyler füzyon cevaplarda farklılık göstermezken özellikle kombinasyon cevaplarda farklılık gösterirler.<ref name=":1">''Bastien-Toniazzo, M.; Stroumza, A.; Cavé, C. (2009). "Audio-visual perception and integration in developmental dyslexia: An exploratory study using the McGurk effect". Current Psychology Letters '''25''' (3): 2–14.''</ref> McGurk etkisinin az olması, disleksisi olan bireylerin ünsüz harfleri üretme ve algılamada yaşadığı zorluklardan kaynaklanıyor olabilir.<ref name=":1" />
===== '''Özel dil bozukluğu''' =====
Özel dil bozukluğu olan çocuklar normal çocuklara göre belirgin bir şekilde daha az McGurk etkisi sergilerler.<ref name=":12">''Norrix, L.; Plante, E.; Vance, R.; Boliek, C. (2007). "Auditory-visual integration for speech by children with and without specific language impairment". Journal of Speech, Language, and Hearing Research '''50''': 1639–1651. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1044/1092-4388(2007/111)|10.1044/1092-4388(2007/111)]].''</ref> Bu çocuklar konuşma algısında daha az görsel bilgi kullanırlar, veya mafsallı jestlere karşı daha az dikkate sahiplerdir, fakat yalnızca işitsel olan belirtilere karşı herhangi bir algılama bozuklukları yoktur.<ref name=":12" />
===== '''Otizm spektrum bozukluğu''' =====
Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar diğer çocuklara göre belirgin bir şekilde daha az McGurk etkisi yaşarlar.<ref name=":13">1. ''Mongillo, E.; Irwin, J.; Whalen, D.; Klaiman, C. (2008). "Audiovisual processing in children with and without autism spectrum disorders". [[Journal of Autism and Developmental Disorders]] '''38''': 1349–1358. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1007/s10803-007-0521-y|10.1007/s10803-007-0521-y]].''</ref> Eğer insan olmayan bir uyarıcıyla karşı karşıya kalırlarsa ( örneğin sıçrayan bir tenis topunun sıçrayan bir sahil topuna sesi) bu durumda otistik spektrum bozukluğu olmayan çocuklarla benzer ölçüde McGurk etkisi sergilerler.<ref name=":13" />Daha küçük yaşta olan otistik spektrum bozukluğu olan çocuklar McGurk etkisini daha çok yaşarlar ve bu etki yaşın ilerlemesiyle birlikte azalır.<ref>1. ''Taylor, N.; Isaac, C.; Milne, E. (2010). "A comparison of the development of audiovisual integration in children with autism spectrum disorders and typically developing children". Journal of Autism and Developmental Disorders '''40''': 1403–1411. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1007/s10803-010-1000-4|10.1007/s10803-010-1000-4]].''</ref>Yani onlar büyüdükçe gösterdikleri McGurk etkisi otistik spektrum bozukluğu olmayan çocuklara daha da yaklaşır. Aynı zamanda otistik spektrum bozukluğu olan çocuklarda McGurk etkisinin azalması, konuşmanın görsel ve işitsel entegrasyonundansa, görsel ve işitsel bileşenlerin her ikisini de tanımlamadaki bozukluktan kaynaklı olduğu ortaya atılan önerilerden biridir.<ref>1. ''Williams, J. H. G.; Massarob, D. W.; Peela, N. J.; Bosselerb, A.; Suddendorfc, T. (2004). [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0891422204000757 "Visual–auditory integration during speech imitation in autism"]. Research in Developmental Disabilities '''25''': 559–575. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1016/j.ridd.2004.01.008|10.1016/j.ridd.2004.01.008]].''</ref>
===== '''Dil öğrenme bozuklukları''' =====
Dil öğrenme yetersizliği olan yetişkinler diğer yetişkinlere göre çok daha az McGurk etkisi gösterir.<ref name=":2" /> Bu kişiler görsel bilgiden diğer insanlar kadar etkilenmezler. Bu yüzden zayıf dil becerisi olan kişiler daha az McGurk etkisi göstermiş olacaklardır.<ref name=":2" /> Bu popülasyondaki daha az etkinin bir nedeni de beynin ön-arka bölgelerindeki veya sağ-sol loblarındaki aktivitelerin uyuşmazlığı olabilir.<ref name=":2">1. ''Norrix, L.; Plante, E.; Vance, R. (2006). "Auditory-visual speech integration by adults with and without language-learning disabilities". Journal of Communication Disorders '''39''': 22–36. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1016/j.jcomdis.2005.05.003|10.1016/j.jcomdis.2005.05.003]].''</ref>
===== '''Alzheimer hastalığı''' =====
Alzheimer hastaları diğer insanlara göre daha az McGurk etkisi gösterirler.<ref name=":14" /> Küçültülmüş boyuttaki bir korpus kallosum sık sık loblar arasında bir bağlantı kopukluğu gösterebilir.<ref name=":14" /> Alzheimer hastalarındaki görsel uyarıcının daha az etkilenmesi daha az McGurk etkisi göstermelerinin bir diğer sebebidir.<ref name=":14">1. ''Delbeuck, X.; Collette, F.; Van der Linden, M. (2007). "Is Alzheimer's disease a disconnection syndrome? Evidence from a crossmodal audio-visual illusory experiment". Neuropsychologia '''45''': 3315–3323.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1016/j.neuropsychologia.2007.05.001|10.1016/j.neuropsychologia.2007.05.001]].''</ref>
===== '''Şizofreni''' =====
McGurk etkisi şizofren bireylerde normal bireylerde olduğu kadar belirgin değildir. Ayrıca yetişkinlerde de önemli ölçüde bir farklılık göstermez. <ref name=":15" /> Şizofreni görsel-işitsel bütünleştirmenin gelişimini yavaşlatır ve gelişimin en üst noktaya ulaşmasına izin vermez. Fakat herhangi bir alçalma gözlenmez. <ref name=":15" /> Konuşmaları algılarken şizofrenlerin görsel ipuçlarından çok işitsel ipuçlarına güvenmeleri daha muhtemeldir. <ref name=":15">1. ''Pearl, D.; Yodashkin-Porat, D.; Nachum, K.; Valevski, A.; Aizenberg, D.; Sigler, M.; Weizman, A.; Kikinzon, L. (2009). "Differences in audiovisual integration, as measured by McGurk phenomenon, among adult and adolescent patients with schizophrenia and age-matched healthy control groups". Comprehensive Psychiatry'''50''': 186–192. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1016/j.comppsych.2008.06.004|10.1016/j.comppsych.2008.06.004]].''</ref>
===== '''Söz Yitimi''' =====
Söz yitimi hastalığı olan insanlar tüm koşullarda bozulmuş bir konuşma algısı göstermişlerdir(sadece görsel, sadece işitsel ve işitsel-görsel) ve dolayısıyla bu kişilerde küçük bir McGurk etkisi gözlemlenmiştir.<ref name=":16" />Söz yitimi hastaları en çok sadece görsel koşulunda zorluk çekmişlerdir ve bu durum onların konuşma algısında işitsel uyarıcıları daha çok kullandıklarını gösterir. <ref name=":16">1. ''Youse, K.; Cienkowski, K.; Coelho, C. (2004). "Auditory-visual speech perception in an adult with aphasia". Brain Injury '''18''' (8): 825–834.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1080/02699000410001671784|10.1080/02699000410001671784]].''</ref>
==== '''Dış Etkenler''' ====
===== '''Çapraz seslendirme''' =====
Sesli harf kategorisindeki uyuşmazlık füzyon yanıtları için McGurk etkisinin büyüklüğünü önemli ölçüde azaltmıştır.<ref name=":17">1. ''Green, K. P.; Gerdeman, A. (1995). "Cross-modal discrepancies in coarticulation and the integration of speech information: The McGurk effect with mismatched vowels". Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance '''21''' (6): 1409–1426. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1037/0096-1523.21.6.1409|10.1037/0096-1523.21.6.1409]].''</ref> /a/ harfi olarak işitilen sembollerin görsel olarak /i/ harfi gibi telaffuz edilmesinin bu durumun tam tersine göre daha uyumlu olduğu görülmüştür.<ref name=":17" /> Bu sonuç, /a/ sesinin geniş bir söyleyiş yelpazesine sahip olması ve bu yelpazenin /i/ sesi için daha sınırlı olmasından kaynaklanabilir,<ref name=":17" /> böylece katılımcıların uyarıcılar arasındaki uyuşmazlıkları tespit etmesi daha kolay hale gelir.<ref name=":17" /> /i/ harfinin içeriği en güçlü etkiyi sağlarken /a/ orta derecede bir etki sağlamış ve /u/ nerdeyse hiçbir etkiye sahip olmamıştır.<ref name=":22">1. ''Walker, S.; Bruce, V.; O'Malley, C. (1995). "Facial identity and facial speech processing: Familiar faces and voices in the McGurk effect". Perception & Psychophysics '''57''' (8): 1124–1133. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.3758/bf03208369|10.3758/bf03208369]].''</ref>
===== '''Ağız görünürlüğü''' =====
McGurk etkisi ağızın sağ tarafı görünür olduğunda daha güçlüdür.<ref name=":3" /> İnsanlar konuşmacının ağzının sağ tarafından sol tarafa ve tüm ağza kıyasla daha çok görsel bilgi alma eğilimindedirler.<ref name=":3">1. ''Nicholls, M.; Searle, D.; Bradshaw, J. (2004). "Read my lips: Asymmetries in the visual expression and perception of speech revealed through the McGurk effect".Psychological Science '''15''' (2): 138–141. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1111/j.0963-7214.2004.01502011.x|10.1111/j.0963-7214.2004.01502011.x]].''</ref> Bu yukarıda yarım küre bölümünde ele alınan yarım küresel dikkat faktörleriyle ilişkilidir.
===== '''Görsel dikkat dağıtıcılar''' =====
Dinleyicinin baktığı görsel bir dikkat dağıtıcı mevcut olduğunda McGurk etkisi daha zayıftır.<ref name=":18">1. ''Tiippana, K.; Andersen, T. S.; Sams, M. (2004). "Visual attention modulates audiovisual speech perception". European Journal of Cognitive Psychology '''16''' (3): 457–472. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1080/09541440340000268|10.1080/09541440340000268]].''</ref> Görsel dikkat işitsel-görsel konuşma algısını hafifleştirir.<ref name=":18" /> Dikkat dağılmasının başka bir şekli de konuşmacının hareketidir. Eğer konuşmacının yüzü/kafası hareketsizse güçlü bir McGurk etkisi ortaya çıkar.<ref name=":19">1. ''Irwin, J. R.; Whalen, D. H.; Fowler, C. A. (2006). "A sex difference in visual influence on heard speech". Perception and Psychophysics '''68''' (4): 582–592.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.3758/bf03208760|10.3758/bf03208760]].''</ref>
===== '''Hece Yapısı''' =====
McGurk etkisi konuşmanın olmadığı bir ortamda da olabilir.<ref name=":20">1. ''Brancazio, L.; Best, C. T.; Fowler, C. A. (2006). "Visual influences on perception of speech and nonspeech vocal-tract events". Language and Speech '''49'''(1): 21–53. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1177/00238309060490010301|10.1177/00238309060490010301]].''</ref> Fonolojik anlam McGurk etkisinin ortaya çıkması için gerekli bir koşul değildir fakat o, etkinin gücünü arttırır.<ref name=":20" />
===== '''Cinsiyet''' =====
Kadınlar erkeklerden daha güçlü bir McGurk etkisi gösterir. Kısa süreli görsel bir uyarıcıda, görselin işitsel konuşma üzerindeki etkisi kadınlarda erkeklerden önemli ölçüde daha fazladır ama tam bir uyarıcıda bu fark belirgin değildir.<ref name=":19" /> Cinsiyete ilişkin başka bir durum da uyarıcı olarak erkek yüzleri ve sesleri ile kadın yüzleri ve seslerinin karşılaştırılması meselesidir. Ancak bu iki durumda da McGurk etkisinin gücünde bir farklılık yoktur. <ref name=":21" /> Eğer bir erkek yüzüne bir kadın sesiyle dublaj yapılırsa veya tam tersi durumda, McGurk etkisinin gücünde yine de bir farklılık yoktur. <ref name=":21">1. ''Green, K.; Kuhl, P.; Meltzoff, A.; Stevens, E. (1991). "Integrating speech information across talkers, gender, and sensory modality: Female faces and male voices in the McGurk effect". Perception and Psychophysics '''50''' (6): 524–536.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.3758/bf03207536|10.3758/bf03207536]].''</ref> Duyulan sesin görülen yüzden gelmediğini bilmek –cinsiyetler farklı olsa bile- McGurk etkisini ortadan kaldırmaz.<ref name=":8" />
===== '''Aşinalık''' =====
Konuşmacıların yüzlerine aşina olanlar McGurk etkisine karşı konuşmacıların yüzlerine aşina olmayanlara göre daha az hassastır[[McGurk effect|.]]<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> <ref name=":22" /> Bunun yanı sıra ses aşinalığına ilişkin bir farklılık yoktur.<ref name=":22" />
===== '''Beklenti''' =====
Anlamsal örtüşme McGurk yanılsaması üzerinde dikkate değer bir etkiye sahip olmuştur.<ref name=":23" /> Etki anlamsal olarak örtüşmeyen koşullara kıyasla anlamsal olarak örtüşen koşullarda daha sık deneyimlenir ve daha net olarak değerlendirilir.<ref name=":23" /> Bir kişi belli bir görsel veya işitsel görünümü ona zemin hazırlayan anlamsal bilgiyi baz alarak beklediğinde McGurk etkisi büyük ölçüde artmıştır.<ref name=":23">1. ''Windmann, S (2004). "Effects of sentence context and expectation on the McGurk illusion". Journal of Memory and Language '''50''' (1): 212–230.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1016/j.jml.2003.10.001|10.1016/j.jml.2003.10.001]].''</ref>
===== '''Öz-etki''' =====
McGurk etkisi dinleyici ayrıca konuşmacı veya sesi üreten kişi olduğunda da gözlemlenebilir.<ref name=":24" />Kendinize aynada bakarken ve görsel uyarıcıları, başka bir işitsel uyarıcıyı dinlerken telaffuz edince güçlü bir McGurk etkisi gözlenebilir.<ref name=":24" /> Dinleyicinin işitsel uyarıcıyı, başka bir kişi çelişen görsel el, kol hakareti yaparken yumuşak bir şekilde söylediği koşulda da McGurk etkisi güçsüz olmasına rağmen görülebilir.<ref name=":24">1. ''Sams, M.; Mottonen, R.; Sihvonen, T. (2005). "Seeing and hearing others and oneself talk". Cognitive Brain Research '''23''' (1): 429–435.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1016/j.cogbrainres.2004.11.006|10.1016/j.cogbrainres.2004.11.006]].''</ref>
===== '''Geçici eşzamanlılık''' =====
Geçici eşzamanlılık McGurk etkisinin mevcut olması için gerekli değildir.<ref name=":4" /> Katılımcılar işitsel uyarıcılar görsel uyarıcıları 180 milisaniye(McGurk etkisinin zayıflamaya başladığı nokta) geciktirdiğinde bile işitsel uyarıcılar tarafından güçlü bir şekilde etkilenmişlerdir.<ref name=":4">1. ''Munhall, K.; Gribble, P.; Sacco, L.; Ward, M. (1996). "Temporal constraints on the McGurk effect". Perception and Psychophysics '''58''' (3): 351–362.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.3758/bf03206811|10.3758/bf03206811]].''</ref> İşitsel uyarıcılar görsel uyarıcılardan önce geldiğinde eşzamanlılığın olmayışı durumunda daha az dayanma payı vardı. <ref name=":4" /> McGurk etkisini büyük ölçüde güçsüzleştirmek için işitsel uyarıcıların görsel uyarıcılardan 60 milisaniye daha önce gelmesi veya görsel uyarıcıları 240 milisaniye geciktirmesi gerekmiştir[[McGurk effect|.]]<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref>
===== '''Fiziksel Faaliyet Yanıltması''' =====
McGurk etkisine göre dikkat, dokunsal bir faaliyete bölündüğünde büyük ölçüde azalır.<ref>1. ''Alsius, A.; Navarra, J.; Soto-Faraco, S. (2007). "Attention to touch weakens audiovisual speech integration". Experimental Brain Research '''183''' (1): 399–404.[[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.1007/s00221-007-1110-1|10.1007/s00221-007-1110-1]].''</ref> Dokunma, görme ve işitme gibi duyusal bir algıdır. Dolayısıyla dokunmaya verilen dikkatin artması işitsel ve görsel duyulara olan dikkati azaltır.
===== '''Sabit Bakış''' =====
Gözler konuşma algısındaki işitsel ve görsel bilgiyi birleştirmek için sabitlenmeye ihtiyaç duymazlar.<ref name=":25" /> Ayrıca McGurk etkisinde dinleyiciler, konuşmacının yüzünde odaklanma yerine göre bir farklılık gözlenmemektedir.<ref name=":25">1. ''Paré, M.; Richler, C.; Hove, M.; Munhall, K. (2003). "Gaze behavior in audiovisual speech perception: The influence on ocular fixations on the McGurk effect". Perception and Psychophysics '''65''' (4): 533–567. [[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.3758/bf03194582|10.3758/bf03194582]].''</ref> Dinleyici konuşmacının yüzünden başka bir yere odaklandığında da bu etki ortaya çıkmaz[[McGurk effect|.]]<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> Bu etkinin anlamsız olması için, dinleyicilerin bakışı konuşmacının ağzından en az 60 derece sapmalıdır.<ref name=":25" />
==== '''Diğer Diller''' ====
Farklı dile sahip insanlar konuşma algısındaki görsel bilginin doğruluğuna inanırlar. Fakat McGurk etkisi dilden dile farklılık göstermektedir. Flemenkçe, <ref name=":26" /> İngilizce, İspanyolca, Almanca ve İtalyanca gibi dillerde McGurk etkisi daha güçlüyken; Japonca ve Çincede daha zayıf bir etkiye sahiptir.<ref name=":26" /><ref>1. ''Bavo, R.; Ciorba, A.; Prosser, S.; Martini, A. (2009). "The McGurk phenomenon in Italian listeners". Acta Otorhinolaryngologica Italica '''29''' (4): 203–208.''</ref> McGurk etkisiyle ilgili araştırmalar daha çok İngilizce ve Japonca dilleri arasında yürütülmüştür. Buna göre McGurk etkisi Japon dinleyicilerde İngilizce dinleyicilere oranla daha azdır. .<ref name=":26">1. Hisanaga, S., Sekiyama, K., Igasaki, T., Murayama, N. (2009). Audiovisual speech perception in Japanese and English: Inter-language differences examined by event-related potentials. Retrieved from http://www.isca-speech.org/archive_open/avsp09/papers/av09_038.pdf</ref><ref>1. Wu, J. (2009). Speech perception and the McGurk effect: A cross cultural study using event-related potentials. ''Dissertation''</ref><ref name=":27">1. Gelder, B., Bertelson, P., Vroomen, J., Chin Chen, H. (1995). Inter-language differences in the McGurk effect for Dutch and Cantonese listeners. Retrieved from<nowiki/>http://www.isca-speech.org/archive/eurospeech_1995/e95_1699.html</ref><ref name=":28" /><ref name=":29" /><ref name=":30" /> Japonlarda göz kontağının kültürel olarak daha çok pratik edilmesi McGurk etkisi üzerinde bir etkiye sahip olabilir. Aynı zamanda Japoncanın dilsel ve hecesel yapısının da bir etkisi olabilir.<ref name=":26" /> Japonlar gibi aynı zamanda Çinli dinleyiciler de görsel ipuçlarına daha az duyarlıdır ve Çinli dinleyiciler İngiliz dinleyicilere göre daha düşük bir etkiye sahiptirler. <ref name=":26" /><ref name=":28">1. ''Sekiyama, K (1997). "Cultural and linguistic factors in audiovisual speech processing: The McGurk effect in Chinese subjects". Perception and Psychophysics '''59''' (1): 73–80. [[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.3758/bf03206849|10.3758/bf03206849]].''</ref> Çalışmalara göre Japon çocukların altı yaşından sonra görsel etkiye karşı gelişimlerinde herhangi bir artış gözlenmezken İngiliz çocuklarda bu artış gözlenir. Ayrıca, Japonlar İngiliz dinleyicilere göre görsel ve işitsel uyarıcılardaki uyuşmazlığı daha iyi ayırt edebilirler.<ref name=":26" /><ref name=":27" /><ref name=":29">1. ''Sekiyama, K.; Burnham, D. (2008). "Impact of language on development of auditory-visual speech perception". Developmental Science '''11''' (2): 306–320.[[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.1111/j.1467-7687.2008.00677.x|10.1111/j.1467-7687.2008.00677.x]].''</ref> Bunun altındaki sebep Japoncada ünsüz harf kümesinin olmayışıdır.<ref name=":26" /><ref name=":28" /> Konuşmanın anlaşılamayacak kadar gürültülü olduğu bir ortamda McGurk etkisi insanlara eşit bir şekilde uygulandığında, farklı dillere sahip olan insanlar görsel uyarıcılara başvururlar. <ref name=":26" /><ref name=":30">1. Sekiyama, K., Tohkura, Y. (1991). McGurk effect in non-English listeners: Few visual effects for Japanese subjects hearing Japanese syllables of high auditory intelligibility. ''Journal of Acoustical Society of America'', 90 (4, Pt 1), 1797–1805</ref> Bu durumda farklı dillerdeki konuşmayı algılayan kişilerde McGurk etkisinin görüldüğü ölçülmüştür.<ref name=":8" />
==== '''Duyma Bozuklukları''' ====
Deneyler duyma güçlüğü çeken bireylerde ve koklear implanta sahip olan kişilerde de yürütülmüştür. Bu bireyler konuşmadaki görsel bilgiyi işitsel bilgiye göre kullanmaya daha çok meyillidir.<ref name=":31" /> Normal duyuya sahip bireylere göre hece sayısı birden fazla olmadıkça bu etki bir farklılık göstermemektedir.<ref name=":31" /> McGurk etkisine baktığımızda, işitsel çift dudaksıl ünsüzler (b, m ve p gibi) görsel damaksıl ünsüzlere (k ve g gibi) dublaj edildiğinde koklear implant kullanıcıları ve normal duyuya sahip bireyler aynı cevabı ürettiler.<ref name=":31">1. ''Rouger, J.; Fraysse, B.; Deguine, O.; Barone, P. (2008). "McGurk effects in cochlear-implanted deaf subjects". Brain Research '''1188''': 87–99.[[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.1016/j.brainres.2007.10.049|10.1016/j.brainres.2007.10.049]].''</ref> Fakat işitsel dişsil ünsüzler (t, d, n ve l gibi) görsel çift dudaksıl ünsüzlere (b, m ve p gibi) dublaj edildiğinde cevaplar oldukça farklılık gösterdi. İşitme bozukluğu olan bireyler ve koklear implant kullanan bireylerde McGurk etkisi gözlemlense de bazı açılardan birbirinden farklılık gösterir.
==== '''Bebekler''' ====
Bebeklerin görsel-işitsel uyarıcılara olan dikkatini ölçerek, McGurk etkisiyle tutarlı olan tepkiler bulunabilir[[McGurk effect|.]]<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> <ref name=":8" /><ref name=":32">1. ''Bristow, D.; Dehaene-Lambertz, G.; Mattout, J.; Soares, C.; Gliga, T.; Baillet, S.; Mangin, J. F. (2009). "Hearing faces: How the infant brain matches the face it sees with the speech it hears". Journal of Cognitive Neuroscience '''21''' (5): 905–921.[[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.1162/jocn.2009.21076|10.1162/jocn.2009.21076]].''</ref><ref name=":33" /><ref name=":34" /> Dakikalar önce doğmuş bebeklerden tutun da bir kaç günlük bebeklere kadar, yetişkinlerin yüz ifadeleri bebekler tarafından taklit edilebilir. Doğumdan sonraki haftalarda bebekler dudak hareketlerini ve konuşmadaki sesleri ayırt edebilir.<ref name=":35" /> Bu noktada, işitsel ve görsel bütünleştirme olabilir fakat bu uzman bir seviyede değildir.<ref name=":33">1. ''Woodhouse, L.; Hickson, L.; Dodd, B. (2009). "Review of visual speech perception by hearing and hearing-impaired people: Clinical implications".International Journal of Language & Communication Disorders '''44''' (3): 253–270.[[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.1080/13682820802090281|10.1080/13682820802090281]].''</ref><ref name=":35" /> McGurk etkisinin ilk belirtisi dört aylık bebeklerde gözlemlense de <ref name=":32" /><ref name=":33" /> beş aylık bebeklerde bu belirtiler daha fazladır[[McGurk effect|.]]<ref name=":0">[[Calvert, Gemma.; Spence, Charles; Stein, Barry E. (2004). The handbook of multisensory processes. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-03321-3. OCLC 54677752.]]</ref> <ref name=":8" /><ref name=":34">1. ''Kushnerenko, E.; Teinonen, T.; Volein, A.; Csibra, G. (2008). "Electrophysiological evidence of illusory audiovisual speech percept in human infants". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America '''105''' (32): 11442–11445. [[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.1073/pnas.0804275105|10.1073/pnas.0804275105]].''</ref><ref name=":35" /> Uyarıcıya alışma sürecinin ardından uyarıcı değişimindeki (-ba sesi/-va görüntüsü ile -da sesi/-va görüntüsü) tepkiler McGurk etkisinin açık bir göstergesidir. <ref name=":8" /><ref name=":34" /> McGurk etkisinin gücü çocukluktan yetişkinliğe doğru artış gösteren gelişimsel bir özelliktir. <ref name=":33" /><ref name=":34" /><ref>1. ''Burnham, D.; Dodd, B. (2004). "Auditory-Visual Speech Integration by Prelinguistic Infants: Perception of an Emergent Consonant in the McGurk Effect".Developmental Psychobiology '''45''' (4): 204–220. [[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.1002/dev.20032|10.1002/dev.20032]].''</ref><ref name=":35">1. ''Rosenblum, L. D.; Schmuckler, M. A.; Johnson, J. A. (1997). "The McGurk effect in infants". Perception & Psychophysics '''59''' (3): 347–357.[[:en:Digital_object_identifier|doi]]:[[doi:10.3758/bf03211902|10.3758/bf03211902]].''</ref>
==== '''Bibliyografya''' ====
* McGurk, H.; MacDonald, J. (1976). <nowiki>''</nowiki>Hearing lips and seeing voices<nowiki>''</nowiki>. ''Nature'' '''264''' (5588): 746–748. [[Digital object identifier|doi]]:10.1038/264746a0. [[PubMed Identifier|PMID]] 1012311.
* Wright, Daniel; Wareham, Gary (2005). "Mixing sound and vision: The interaction of auditory and visual information for earwitnesses of a crime scene". ''Legal and Criminological Psychology'' '''10''' (1): 103–108. [[Digital object identifier|doi]]:10.1348/135532504x15240.
==== '''Dış Bağlantılar''' ====
· [http://www.fon.hum.uva.nl/paul/papers/McGurk3.pdf A constraint-based explanation of the McGurk effect] a write up of the McGurk effect by Paul Boersma of University of Amsterdam. PDF available from academic webpage of author.
· [http://www.youtube.com/watch?v=G-lN8vWm3m0&feature=related Try The McGurk Effect! – Horizon: Is Seeing Believing? – BBC Two]
· [http://www.youtube.com/watch?v=jtsfidRq2tw&feature=related McGurk Effect (with explanation)]
'''Kaynakça'''
__İÇİNDEKİLERZORUNLU__
__DİZİN__
|
