Emrullah Efendi: Revizyonlar arasındaki fark

[[II. Meşrutiyet]] döneminde iki defa Maarif Nezareti (Milli Eğitim Bakanlığı) görevine getirilen Emrullah Efendi, yakın geçmiş Türk eğitim hayatının önemli şahsiyetlerinden birisidir. [[İttihat ve Terakki Cemiyeti]]'nde etkin bir isimdi. Eğitim tarihinde “''Tûbâ Ağacı Nazariyesi''” adlı fikir sistemi ile tanındı. Bu fikir sistemi, Emrullah Efend'nin ölümünden sonraki yıllarda siyaset ve kültür hayatının önemli tartışma konularından birisi olmuştur. Şaka amacıyla söylediği “''Şu mektepler olmasaydı maarifi ne güzel idare ederdim''” sözü asırlardır unutulmamıştır<ref name=bardakci>{{webWeb kaynağı | soyadı1 = Bardakçı | ad1 = Murat | başlık = '''Maarif Nazırı Emrullah Efendi de hep uyurdu ama çok büyük álimdi''' | url = http://www.hurriyet.com.tr/maarif-naziri-emrullah-efendi-de-hep-uyurdu-ama-cok-buyuk-limdi-315952 | yayıncı = Hürriyet gazetesi 30 Nisan 2005 | erişimtarihi = 20 Mayıs 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160521122851/http://www.hurriyet.com.tr/maarif-naziri-emrullah-efendi-de-hep-uyurdu-ama-cok-buyuk-limdi-315952 | arşivtarihi = 21 Mayıs 2016}}</ref>

[[1858]]'de [[Lüleburgaz]]'da dünyaya geldi. Babası, Tüccar Ali Efendi idi. Lüleburgaz'daki ilk ve ortaöğreniminin ardından [[İstanbul]]'a gelerek Mekteb-i Mülkiye'yi bitirdi. [[Yanya]] ([[1882]]) ve [[Selanik]] ([[1884]]) Maarif Müdürlüklerinin ardından [[Halep]]'te Maarif Müdürlüğü ve idadi öğretmenliği yaptı. [[1891]]'de [[Aydın]] Maarif Müdürü oldu. Aydın’da görev yapmakta iken siyasi nedenlerle iki arkadaşı ile birlikte [[İsviçre]]’ye kaçtı. Birkaç ay sonra yurda dönmek zorunda kaldılar ([[1893]]). Emrullah Bey'in müdürlüğün veznesinden aldığı parayla kaçtıkları iddia edildiğinden tutuklansalar da<ref name='"ergun"'>{{webWeb kaynağı | soyadı1 = Ergün | ad1 = Mustafa | başlık = '''Emrullah Efendi Hayatı, Görüşleri, Çalışmaları''' | url = http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1049/12654.pdf | website = http://dergiler.ankara.edu.t | yayıncı = Ankara Ünviersitesi Dil ve Tarih-Coğafya FAkültesi Dergisi Cilt XXX. Sayı 1-2, 1979-1989 | erişimtarihi = 20 Mayıs 2016 | arşivengelli = evet}}</ref> Avrupa’ya birlikte kaçtığı arkadaşlarından Tevfik Nevzat'ın padişah [[II. Abdülhamit]]'e yazdığı, affedilmelerini isteyen iki şiir sonucu Sultan, yurda dönüşlerine izin verdi.

[[1896]]-[[1900]] arasında [[İkdam|İkdam Gazetesi'nde]] makaleler kalme aldı. "''Mu­hi­tü’l-Maâ­rif (Maarif Ansiklopedisi)''" adlı bir ansiklopedi hazırlamaktaydı. Bu ansiklopediye yönelik yazılarını İkdam'da yayımladı. Kendi adını değil, "''Ulûm-ı li­sa­niy­ye mu­har­ri­ri''" takma adını kullandı. Batı'nın anlaşılması için felsefi kavramların tercümesine önem verdi. İslam felsefesinin kavramlarıyla Batı felsefesini ifade etmeye çalıştı<ref>{{webWeb kaynağı | soyadı1 = Şenel | ad1 = Kübra | başlık = '''Meryem Ülke'nin "Emrullah Efendi'nin İkdam gazetesindeki Felsefe ve Bilime Dair Makaleleri" başlıklı yüksek lisans tezi ile ilgili 7 şubat 2009 tarihli konuşmasından özet''' | url = http://bisav.org.tr/yayinlar.aspx?module=makale&menuID=3_3&yayintipid=3&yayinid=34&makaleid=532 | yayıncı = Blim ve Sanat Vakfı Bülteni, 2009, No:69 | erişimtarihi = 20 Mayıs 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160521122859/http://bisav.org.tr/yayinlar.aspx?module=makale&menuID=3_3&yayintipid=3&yayinid=34&makaleid=532 | arşivtarihi = 21 Mayıs 2016}}</ref>. Ülkenin ilk genel ansiklopedisi olan Muhitü'l- Maarif'in sadece ilk cildini yayımlayabildi([[1902]]).

Meşrutiyet’in ilanından sonra 10 ay içinde 7 kez maarif nazırı değişmiş, hiçbiri görev yapamamıştı<ref>{{webWeb kaynağı | başlık = '''Emrullah Efendi Kimdr?''' | url = http://emrullahefendiio.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/35/30/717601/dosyalar/2015_01/26091452_emrullahefendi.docx?CHK=6c4b93efb5b07363b0547a0c017738fb | yayıncı = Emrullah Efendi İlköğretimokulu tanıtım sayfası | erişimtarihi = 20 Mayıs 2016 | arşivengelli = evet}}</ref>. [[12 Ocak]] [[1910]]’da Emrullah Efendi, Maarif Nazırı oldu. Aynı yıl [[Darülfünun]] Edebiyat Şubesi’nde ders vermeye başladı. Muhitil Maarif adlı ansiklopedinin ilk cildini hazırlayıp yayımladı. Bakanlığı sırasında yaptığı işler çok eleştirildi, hakkında sık sık istifa dedikodusu çıktı. Sonunda [[21 Şubat]] [[1911]]’de gerçekten istifa ettiyse de aynı yılın Aralık ayında tekrar bu göreve geldi. [[21 Temmuz]] [[1912]]'de Bakanlar Kurulu'nun istifasına kadar görevde kaldı. Divan-ı Harbi Örfi (Sıkıyönetim) tarafından Kasım ayında tutuklanıp Darülfünun olayları nedeniyle sorguya çekildi. [[1913]] yılında Hikmet-i Nazariye (felsefe) derslerini vermekte olduğu Darülfünun’da Usul-ü Tedris ve Terbiye öğretmenliklerini de üzerine aldı. İlk cildini oluşturduğu ansiklopediyi tamamlamak için uğraştı ama ömrü yetmedi. Daha önce yayımlanmış olan ilk cildi düzeltilerek 1914'te "''Yeni Muhitü'l Maarif''" adıyla yayımlandı. [[14 Ağustos]] [[1914]] günü [[Yeşilköy, Bakırköy|Yeşilköy’deki]] evinde yaşamını yitirdi. Kabri, [[Fatih Camii]] avlusundadır.

Emrullah Efendi’ye göre devletin en önemli görevlerinden birisi ilmi himaye etmektir<ref name='"ergun2"'>{{webWeb kaynağı | soyadı1 = Ergün | ad1 = Mustafa | başlık = '''Türk Eğitiminin Batılılaşmasını Belirleyen Dinamikler''' | url = http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-17/turk-egitiminin-batililasmasini-belirleyen-dinamikler | website = http://www.atam.gov.tr/ | yayıncı = Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 17, Cilt: | erişimtarihi = 20 Mayıs 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160521122918/http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-17/turk-egitiminin-batililasmasini-belirleyen-dinamikler | arşivtarihi = 21 Mayıs 2016}}</ref>. İlim yukardan başlar. Önce elit bir kadro yetiştirmeli, onlar ilkokul ve ortaokul öğretmenlerini, onlar da çocukları ve gençleri eğitmelidir. Cenneteki [[Tuba (ağaç)|tûba ağacının]] da kökü yukarıda olduğu için “''Tûba Ağacı Nazariyesi''” olarak anılan bu görüş, [[İttihat ve Terakki Fırkası]]’nın ideoloğu olan [[Ziya Gökalp]]’i de etkilemiş ve partinin eğitim politikasının önemli bir ilkesi olmuştur.