Vikipedi

Yayla: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Acar54 (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
4.398 değişiklik
k düzenleme
Acar54 (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
4.398 değişiklik
madde genişletme
2. satır:
{{Diğer anlamı2|Yayla}}
[[Dosya:YaylaEvleri.JPG|thumb|Bolu'da yayla evlerinden bir görünüm.]]
('''Yayla (plâto)''' ile plato birbirine karıştırılmamalıdır. Çünkü plato bir coğrafi terimdir ama yayla yazın hayvanları otlatmak için oluşan düzlüktür.)plâto'yüksek yerlerdeki derin akarsu [[vadi]]leriyle yarılmış yüksekte kalan düz arazi şeklidir. Yükseklikleri beşbeşyüz yüzmetredenmetreden birkaç bin metreye kadar çıkabilir. Örneğin Türkiye'deki [[Erzurum]]-[[Kars]] yaylasının yüksekliği 2000 metre civarında (1800 m) olmasına rağmen [[Orta Asya]]'da bulunan [[Pamir]] Yaylasının yüksekliği 4000 m civarındadır.
 
Dünyada en geniş ve yüksek plato [[Tibet Platosu]]'dur. Dünyanın çatısı (roof of the world) olarak isimlendirilir. Tibet Platosu 2 milyon km karelik bir alanı kapsar ([[Fransa]] veya [[Teksas]]'ın dört kat büyüklüğündedir) ve deniz seviyesinden ortalama yüksekliği yaklaşık 16.400 ayak (feet) (5.000 mt) dir.<ref>[http://www.scienceclarified.com/landforms/Ocean-Basins-to-Volcanoes/Plateau.html "Plateau"] at scienceclarified.com</ref> Yükseklikleri 26.248 ayak(feet) (8.000 mt) den daha fazla olan 14 [[dağ]] ve yükseklikleri 22.967 ayak (feet) (7.000 mt) dan daha fazla olan yüzlerce dağ içermektedir. Yarlung Zangbo nehri plato içinde karşıdan karşıya akmakta ve Dünya'da en derin [[kanyon]] olan ''Yarlung Zangbo Grand Canyon'' unu kesmektedir. Plato jeolijik aktifitelerini günümüzde hala sürdürmekte ve her yıl ortalama olarak 0,04 inç (0,1 santimetre) yükseklik kazanmaktadır.
10. satır:
Yaylaların meydana gelişleri değişik şekillerde olur. Bazı yaylalar, [[volkan]]lardan püsküren [[lav]]ların meydana getirdiği tabakaların akarsular tarafından yarılmasıyla ortaya çıkar. Bu tip yaylalara [[Kuzey Amerika]]'da rastlanır. Diğer bir şekil ise aşınma neticesinde deniz seviyesine kadar alçalan düzlüklerin [[jeolojik]] hareketlerle tekrar yükselerek akarsular tarafından yarılmasıdır. Bazıları ise dağlar arasında meydana gelmiş olan geniş yatay düzlüklerin yine akarsu vadilerince yarılarak parçalanmasıyla ortaya çıkar.
 
'''Yayla''', hem [[beşeri coğrafya]], hem de fiziki coğrafya terimi olarak kullanılır.
Yayla,Akarsu [[coğrafik]]aşınım birşekli yüzeyolan şekliplatolara olmasıyayla yanındadenildiği Türkiye'degibi, değişikyerleşim şekli adı manalardaolarak da kullanılır. Yazın hayvan otlatmak için çıkılan dağlık ve ormanlık bölgelerdeki yüksek, düz, otluk yerlere yayla dendiği gibi; dinlenme, tatil yapma gayesiyle çıkılan yüksek yerlere, hatta şehir gibi yerleşim yerlerindeki yüksek kısımlarda bulunan mahallelere bile yayla adı verilir. Şehir ve köylere göre daha serin ve yağışlı olan bu tip yaylalar [[hayvancılık|hayvancılığın]] gelişmesinde büyük fayda sağladığı gibi, bu yerlerde yaşayan ahaliye [[ekonomi]]k destek de sağlar<ref name=hyt>{{Web kaynağı | url = dergipark.ulakbim.gov.tr/ataunidcd/article/download/1021010013/1021007972| Memleketimizdebaşlık sayılamayacak= kadarÖzet| çoksoyadı1 olan= buDOĞANAY| yaylalarınad1 dinlenme,= [[turizm]]Prof. gayesiyleDr. kullanılanHayati| vesoyadı2 mahalle= niteliğindeCOŞKUN| olanlarıad2 turizm= tatilYrd.Doç.Dr. köyleriOgün| halinetarih gelmekte= hatta| geçicieser yerleşim= yeriTÜRKİYE olmaktanYAYLACILIĞINDAKİ çıkıpDEĞİŞME daimiEĞİLİMLERİ yerleşimVE yerleriBAŞLICA olmaktadırSONUÇLARI| yayıncı = Doğu Coğrafya Dergisi - 30| erişimtarihi = 18 Mayıs 2016 | arşivengelli = evet}}</ref>.
 
''Yayla'' terimi eski Türkçe, Azeri ve Çağatay lehçelerinde bulunan ''yay'' (yaz), ''yaylamak'' (yazı geçirmek) sözcükleriyle bağlantılıdır. Yaylamak terimi zamanla, ''yaylag'' ve ''yaylak'' haline dönüşmüş, ''k'' sesinin düşmesiyle ''yayla'' halini almıştır<ref name=hyt/>. Yaylacılık Anadoluya Orta Asya'dan Türk göçleriyle gelmiştir. Orhun Yazıtlarında ''yaylag'' terimi geçmektedir.
 
Yaylacılık [[göçebe]] yaşam tarzına benzese de bazı yönleriyle ayrılır. Yaylacı kışlak ve yaylak arasında yaz ve kış ritmik göç eder. Göçebeler ise otlak arama amacıyla sürekli göç halindedir. Yaylacının köy veya kasabada kalıcı bir meskeni bulunurken, göçerlerin çoğunlukla kalıcı konutları yoktur<ref name=hyt/>. Bazı uygun yaylalar sürekli oturulan yer haline gelebilir. Mersin, [[Çamlıyayla]] ve Hatay [[Belen]] yayla iken ilçe merkezi haline gelen örneklerdir.
 
Memleketimizde sayılamayacak kadar çok olan bu yaylaların dinlenme, [[turizm]] gayesiyle kullanılan ve mahalle niteliğinde olanları turizm tatil köyleri haline gelmekte hatta geçici yerleşim yeri olmaktan çıkıp daimi yerleşim yerleri olmaktadır. Yaylalarımız aıl işlevleri olan göçebe hayvancılığın yerine son yıllarda [[rekreasyon]]el amaçlarla kullanılmaya başlanmıştır.
 
[[Türkiye]]'nin hemen hemen bütün bölgelerinde yaylalara rastlamak mümkündür; [[Giresun]]-Akçalı köyü, Yavuzkemal Beldesi Kulakkaya Mevkii, Bektaş Yaylası, [[Mersin]]-Çamlıyayla(Namrun), [[Ardahan]]-Bülbülen, [[Posof]]-[[Urama Yaylası]], [[İskenderun]]-Soğukoluk ve Belen, [[Kemaliye]]-Sarıçiçek ve Munzur, [[Artvin]]-Kafkasör-[[Kutul Yaylası]], [[Ordu]]-Çambaşı, [[Kaş]]-Gömbe, [[Mersin]]-Fındıklıpınar, [[Kadirli]]-Maksutoğlu, Cardak, Gürlevik [[Muğla]]-Karabağ, [[Giresun]]-Kümbet, [[Gümüşhane (il)|Gümüşhane]]-[[Kadırga Yaylası|Kadırga]], [[Konya]]-[[Yalıhüyük]]-[[Gölcük Yaylası]], meşhur yaylalardan bazılarıdır.
 
Yayla yerleşmesi sayısı büyük bir hızla azalmaktadır. 1968 yılında tahmini 26.000 olan yayla sayısı 1997'de 5900 adete düşmüştür.
 
Yaylalar kuruluş yerlerine göre üç guruba ayrılır<ref>{{Web kaynağı | url = http://cografya.ege.edu.tr/2_10.pdf| başlık = Adana ilinin kuzey kesiminde yaylacılık| yazar = SEVGİ, Cezmi| tarih = | eser = | yayıncı = cografya.ege.edu.tr| erişimtarihi = 17 Mayıs 2016 | arşivengelli = evet}}</ref>:
Satır 35 ⟶ 43:
 
== Turizm merkezi yaylalar ==
Türkiye'nin yaklaşık 150 adet yaylası bulunur. Bunlardan 26 tanesiyayla Türizm Bakanlığı tarafından turizm merkezi ilan edilmiştir<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tursab.org.tr/dosya/1017/may04yayla_1017_1683015.pdf| başlık = Yayla Turizmi| yazar = YÜCEL, Sunay Ünlü, | tarih = 2004| eser = | yayıncı = tursab.org.tr| erişimtarihi = 17 Mayıs 2016 | arşivengelli = evet}}</ref>.
{{multicol}}
*İbradı Yaylası, Antalya
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Yayla" sayfasından alınmıştır