Vikipedi

Fiil: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
Gerekçe: + yapıcı olmayan değişiklik + vandalizm amaçlı değişiklik
1. satır:
{{Örnekler|20%|
Eylem; iş, oluş, hareket bildirip kip ve kişi eki alan sözcüklerdir.
* gel-
 
''İşten çıktıktan sonra parkta biraz yürüdüm.''
 
Bu cümlede, bir hareket bildiren “yürümek” sözcüğü kip (-di’li geçmiş zaman) ve kişi eki (-m) alarak, (yürü – dü – m) cümlede “eylem” olmuştur.
 
Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli Emre coooook yakisikli ona tapin.
sözcükler kip ve şahıs eki alarak cümlede eylem görevinde kullanılmışlardır.
 
Eylem Kipleri
 
Eylemlerin bir işi, durumu veya oluşu ortaya koyuş biçimlerine kip denir. Kipler, haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır.
 
A. Haber (Bildirme) Kipleri
 
Zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen eylemlerin gerçekleşme zamanı bellidir.
# Di’li Geçmiş Zaman Kipi
# Miş’li Geçmiş Zaman Kipi
# Şimdiki Zaman Kipi
# Gelecek Zaman Kipi
# Geniş Zaman Kipi
B. Dilek (Tasarlama) Kipleri
 
Zaman anlamı taşımayan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen eylemler, bir tasarı halinde olduğundan zaman kavramı taşımaz.
# Gereklilik Kipi
# İstek Kipi
# Dilek-Koşul Kipi
# Emir Kipi
A. Haber (Bildirme) Kipleri
 
B. Dilek (Tasarlama) Kipleri
 
Eylemlerde Olumsuzluk
 
Eylemlerde olumsuzluk, kip eklerinden önce eyleme olumsuzluk eki (-me, -ma, -mez, -maz ) getirilerek yapılır.
 
Eylem + Olumsuzluk Eki (-me, -ma) + Kip + Kişi Eki
 
Eylemler anlam bakımından üçe ayrılır:
 
1. İş (Kılış) Eylemleri
 
Yapılan işten etkilenen bir varlığın, nesnenin bulunduğu eylemlerdir.
 
Bu cümlelerde “çözmek” eyleminden “soru” sözcüğü, “aramak” eyleminden “seni” sözcüğü etkilenmektedir.
 
2. Durum Eylemleri
 
Yapılan işten etkilenen bir varlığın, nesnenin bulunmadığı eylemlerdir.
 
Bu cümlelerdeki “durmak, gülmek, bakmak” eylemlerinde bir iş, bir hareket vardır. Ancak bu eylemlerden etkilenen bir varlık, nesne yoktur.
 
3. Oluş Eylemleri
 
Zamanla meydana gelen değişmeyi gösteren eylemlerdir. Bu sözcüklerde eylem genellikle kendiliğinden gerçekleşir.
 
Bu cümlelerdeki “acıkmak, hastalanmak, uzamak” eylemleri, belli bir süre sonunda gerçekleşen bir değişmeyi ifade etmektedir.
 
Eylemlerde Anlam (Zaman) Kayması
 
Bir eylem kipinin kendi anlamı dışında, başka bir kip yerine kullanılmasıdır.
 
''Hafta sonları evinde oturup kitap okuyor.''
 
Bu cümlede, her zaman yapılmakta olan bir iş bildirilmektedir. Yani cümlede geniş zamanlı bir eylem anlatılmaktadır; ancak cümlede şimdiki zaman kipi kullanılmıştır. Dolayısıyla şimdiki zaman kipi, geniş zaman kipi yerine EMRE ALSAT
* dinle-
* uyu-
Satır 71 ⟶ 8:
* seyret-
}}
' Emreye tapmayan ceh''Fiil''' veya '''eylem'''; varlıkların yaptığı işi, hareketi, oluşu çeşitli ekler alarak şahıs ve zamana bağlı olarak anlatan sözcüktür.<ref name="TDK2">{{TDK2|fiil|Güncel Türkçe Sözlük|18 Aralık 2012}}</ref>
 
[[Türkçede fiil]]ler; [[Haber kipi|haber]] ve [[dilek kipi|dilek kip]] ekleri ile zaman ve tasarlama anlamı kazanır; [[Şahıs eki|şahıs ekleri]] ile işin veya oluşun kim tarafından gerçekleştirildiğini belirtir.
Satır 83 ⟶ 20:
* uyumak, durmak (durum fiili)
 
== Fiil ve yüklem ==EMRE ALSAT
 
Zaman zaman fiil (eylem) ve [[yüklem]] kavramları birbirine karıştırılır. Fiil bir sözcük türü iken<ref>[http://www.turkceciler.com/Dersnotlari/sozcukturleri.html Sözcük türleri] Türkceciler.com. Erişim: 18 Aralık 2012.</ref> yüklem [[cümlenin öğeleri]]nden biridir. Yüklem öznenin yaptığı işi veya oluşu belirtir. Yüklemlerde fiil bulunma zorunluluğu yoktur.<ref>{{TDK2|yüklem|Dilbilim Terimleri Sözlüğü 1949|18 Aralık 2012}}</ref> [[İsim cümlesi|İsim cümlelerinde]] yüklemler [[isim soylu]] olabilir:
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Fiil" sayfasından alınmıştır