Stalingrad Muharebesi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile
AliIsingor (mesaj | katkılar)
k →‎Uranüs Harekâtı: imla müdahaleleri
196. satır:
 
==== Savunmanın durumu ====
Stalingrad ve Kafkasya yönünde gelişen Mihver taarruzu cephe hattını bu iki kesimde fazlasıyla ileri çıkarmıştı. Özellikle Stalingrad yöneliminde ve özellikle de sağ (kuzey) kanat tehlikeli biçimde uzamıştır. Bu kesimde cephe hattı Voronej'den Kletskaya'ya kadar 400&nbsp; km.lik bir hattır.<ref name="İA274">İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 274</ref> Bu kanat ağırlıklı olarak Almanya'nın müttefiklerinin ordularınca tutulmakataydıtutulmaktaydı. [[Voronej]]'den Stalingrad'a kadar Don kıyıları boyunca Macar 2. Ordusu, İtalyan 8. Ordusu ve Romen 3. Ordusu mevzi almıştır. Bu üç orduya bağlı tümenlerin savunmakla görevli oldukları cephe hattı 60 kilometreye kadar uzamaktadır. Savunma, uygun şekilte tahkim dahi edilmemişti, her şeyden önce bu iş için gereken kereste bölgede bulunmamaktaydı. Savunmanın bir diğer zaafı ikmalin yapılabileceği demiryolu istasyonlarının 150 – 200&nbsp; km. geride olmasıdır.<ref name="LH274"/> Bu kanattaki savunmanın zayıflığı Stalingrad Harekâtı'nın en ölümcül açığıydı. Hitler, birçok kez özellikle General Halder tarafından uyarıldı. Ancak Don hattının savunmasına yönelik her türlü yaklaşım "Stalingrad'ın ele geçirilmesi uğruna ikinci plana itildi."<ref name="LH275">L. Hart, ''İkinci Dünya Savaşı Tarihi'' Sh: 275</ref>
 
Kuşatma boyunca Alman B Ordular Grubu'nun kanatlarını koruyan Almanya'nın müttefiki İtalyan, Macar ve Romen orduları kendi karargahlarına baskı yapmaktaydılar.<ref>Haupt, ''Army Group South'' Sh: 209–211</ref> Örneğin Macar 2. Ordusu esasen diğer müttefik orduları gibi, teçhizat yönünden zayıf durumda olması bir yana, Rus kışına göre donatılmamışdıdonatılmamıştı. Dahası, savunmakla görevlendirildikleri cephe, Mihver kuvvetlerin kuzey kanadıydı ve Voronej'le ile İtalyan Ordusu arasındaki 200&nbsp; km.lik bir cephe hattıydı. Sonuç olarak bu cephe hattına çok zayıf bir kuvvet olacak biçimde yayılmak zorunda kalınmıştı, 1-2 kilometreye kabaca bir [[takım]] erat düşmekteydi. Öte yandan Sovyet savunması nehrin batı kıyılarında, biri Stalingrad'ın 150&nbsp; km. kuzeyindeki Serafimoviç'te olmak üzere<ref name="LH274">L. Hart, ''İkinci Dünya Savaşı Tarihi'' Sh: 274</ref> birkaç köprübaşı tutmayı başarmıştı ve B Ordular Grubu açısından ciddi bir tehdit oluşturdu.<ref>William Shirer, ''The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany'' Sh: 915</ref> Benzer şekilde Stalingrad'ın güney kesiminde, Kotelnikovo'nun güneybatı cephesi, sadece Romen 7. Kolordu ve onun gerisindeki Alman 16. Motorize Piyade Tümeni tarafından tutulmaktadır.
Stalingrad ve Kafkasya yönünde gelişen Mihver taarruzu cephe hattını bu iki kesimde fazlasıyla ileri çıkarmıştı. Özellikle Stalingrad yöneliminde ve özellikle de sağ (kuzey) kanat tehlikeli biçimde uzamıştır. Bu kesimde cephe hattı Voronej'den Kletskaya'ya kadar 400&nbsp;km.lik bir hattır.<ref name="İA274">İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 274</ref> Bu kanat ağırlıklı olarak Almanya'nın müttefiklerinin ordularınca tutulmakataydı. [[Voronej]]'den Stalingrad'a kadar Don kıyıları boyunca Macar 2. Ordusu, İtalyan 8. Ordusu ve Romen 3. Ordusu mevzi almıştır. Bu üç orduya bağlı tümenlerin savunmakla görevli oldukları cephe hattı 60 kilometreye kadar uzamaktadır. Savunma, uygun şekilte tahkim dahi edilmemişti, her şeyden önce bu iş için gereken kereste bölgede bulunmamaktaydı. Savunmanın bir diğer zaafı ikmalin yapılabileceği demiryolu istasyonlarının 150 – 200&nbsp;km. geride olmasıdır.<ref name="LH274"/> Bu kanattaki savunmanın zayıflığı Stalingrad Harekâtı'nın en ölümcül açığıydı. Hitler, birçok kez özellikle General Halder tarafından uyarıldı. Ancak Don hattının savunmasına yönelik her türlü yaklaşım "Stalingrad'ın ele geçirilmesi uğruna ikinci plana itildi."<ref name="LH275">L. Hart, ''İkinci Dünya Savaşı Tarihi'' Sh: 275</ref>
 
Ancak Hitler kentin kendisine öylesine dikkat kesilmiştir ki, kanatların güçlendirilmesiyle ilgili tüm talepleri ve uyarıları göz ardı etmiştir. Cephede ise 6. Ordu karargahına karargâhına ard arda gelen keşif raporları, Alman komutanlara, Stalingrad’ınStalingrad'ın güneyinde 13 Sovyet ordusunun ve binlerce tankın harekât halinde olduğunu göstermektedir. Ordu Genel Kurmay Başkanı General [[Franz Halder]], Hitler'e kente kuvvet yığarken kanatların halen zayıf durumda bulunduğuna dikkat çekerek durumdan duyduğu endişeyi ifade etmiş, "bir felakete uğranılacak" uyarısında bulunmuştur. Hitler ise Stalingrad'ın alınacağını, zayıf kanatların da "Nasyonal Sosyalist inanç"la tutulacağını, Halder'den de bunu beklemediğinbeklemediğini söylemiştir. Çok geçmeden, Ekim ayı ortalarında Halder'i görevden alarak yerine General [[Kurt Zeitzler]]'i atamıştır.<ref>William Shirer, ''The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany'' Sh: 917, 918</ref>
Kuşatma boyunca Alman B Ordular Grubu'nun kanatlarını koruyan Almanya'nın müttefiki İtalyan, Macar ve Romen orduları kendi karargahlarına baskı yapmaktaydılar.<ref>Haupt, ''Army Group South'' Sh: 209–211</ref> Örneğin Macar 2. Ordusu esasen diğer müttefik orduları gibi, teçhizat yönünden zayıf durumda olması bir yana, Rus kışına göre donatılmamışdı. Dahası, savunmakla görevlendirildikleri cephe, Mihver kuvvetlerin kuzey kanadıydı ve Voronej'le İtalyan Ordusu arasındaki 200&nbsp;km.lik bir cephe hattıydı. Sonuç olarak bu cephe hattına çok zayıf bir kuvvet olacak biçimde yayılmak zorunda kalınmıştı, 1-2 kilometreye kabaca bir [[takım]] erat düşmekteydi. Öte yandan Sovyet savunması nehrin batı kıyılarında, biri Stalingrad'ın 150&nbsp;km. kuzeyindeki Serafimoviç'te olmak üzere<ref name="LH274">L. Hart, ''İkinci Dünya Savaşı Tarihi'' Sh: 274</ref> birkaç köprübaşı tutmayı başarmıştı ve B Ordular Grubu açısından ciddi bir tehdit oluşturdu.<ref>William Shirer, ''The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany'' Sh: 915</ref> Benzer şekilde Stalingrad'ın güney kesiminde, Kotelnikovo'nun güneybatı cephesi, sadece Romen 7. Kolordu ve onun gerisindeki Alman 16. Motorize Piyade Tümeni tarafından tutulmaktadır.
 
Ancak Hitler kentin kendisine öylesine dikkat kesilmiştir ki, kanatların güçlendirilmesiyle ilgili tüm talepleri ve uyarıları göz ardı etmiştir. Cephede ise 6. Ordu karargahına ard arda gelen keşif raporları, Alman komutanlara, Stalingrad’ın güneyinde 13 Sovyet ordusunun ve binlerce tankın harekât halinde olduğunu göstermektedir. Ordu Genel Kurmay Başkanı General [[Franz Halder]], Hitler'e kente kuvvet yığarken kanatların halen zayıf durumda bulunduğuna dikkat çekerek durumdan duyduğu endişeyi ifade etmiş, "bir felakete uğranılacak" uyarısında bulunmuştur. Hitler ise Stalingrad'ın alınacağını, zayıf kanatların da "Nasyonal Sosyalist inanç"la tutulacağını, Halder'den de bunu beklemediğin söylemiştir. Çok geçmeden, Ekim ayı ortalarında Halder'i görevden alarak yerine General [[Kurt Zeitzler]]'i atamıştır.<ref>William Shirer, ''The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany'' Sh: 917, 918</ref>
 
==== Taarruz ====
Kızıl Ordu 19 Kasım 1942 tarihinde Uranüs Harekâtı'nı, Stalingrad kuzeyinde, kuşatmanın kuzey kıskacının Serafimoviç ve Kremenskkaya üzerinden taarruza geçmesiyle başlattı.<ref name="İA274"/> Taarruz eden Sovyet kuvvetleri General [[Nikolay Vatutin]] komutasındaki üç ordudan oluşmaktadır. Bu ordular [[1. Muhafız Ordusu]], [[5. Tank Ordusu (SSCB)|5. Tank Ordusu]] ve [[21. Ordu (SSCB)|21. Ordu]]'dur.<ref name="ww2db"/> Bu kuvvetler 18 piyade tümeni, sekiz tank tugayı, iki motorize tugay, altı süvari tümeni ve bir tanksavar tugayıdır. Cephesine ince bir hat olarak yayılmış bulunan ve zayıf donanımlı Romen 3. Ordusu, sayıca üstün Sovyet kuvvetleri karşısında kısa sürede dağıldı. B Ordular Grubu Karargahı, eksik kadrolu (iki tümenli) [[48. Panzer Kolordusu]]'na gediği kapatmak için emir vermiştir. Kolordu, yine eksik kadrolu bir Romen zırhlı tümeninden ve 22. Panzer Tümeni'nden oluşmaktadır. Ancakancak kamuflaj altında bir süredir hareketsiz bekleyen bazı panzerler, elektrik donanımlarına farelerin zarar vermesi nedeniyle hareket edemedi.<ref name="İA275">İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 275</ref> Bu zırhlı birlikler de Kızıl Ordu ilerlemesini durduramadı. İki günlük çatışmalarda 3. Romen Ordusu'nun kayıpları 75 bindir.<ref name="İA275"/>
 
Kızıl Ordu 19 Kasım 1942 tarihinde Uranüs Harekâtı'nı, Stalingrad kuzeyinde, kuşatmanın kuzey kıskacının Serafimoviç ve Kremenskkaya üzerinden taarruza geçmesiyle başlattı.<ref name="İA274"/> Taarruz eden Sovyet kuvvetleri General [[Nikolay Vatutin]] komutasındaki üç ordudan oluşmaktadır. Bu ordular [[1. Muhafız Ordusu]], [[5. Tank Ordusu (SSCB)|5. Tank Ordusu]] ve [[21. Ordu (SSCB)|21. Ordu]]'dur.<ref name="ww2db"/> Bu kuvvetler 18 piyade tümeni, sekiz tank tugayı, iki motorize tugay, altı süvari tümeni ve bir tanksavar tugayıdır. Cephesine ince bir hat olarak yayılmış bulunan ve zayıf donanımlı Romen 3. Ordusu, sayıca üstün Sovyet kuvvetleri karşısında kısa sürede dağıldı. B Ordular Grubu Karargahı, eksik kadrolu (iki tümenli) [[48. Panzer Kolordusu]]'na gediği kapatmak için emir vermiştir. Kolordu, yine eksik kadrolu bir Romen zırhlı tümeninden ve 22. Panzer Tümeni'nden oluşmaktadır. Ancak kamuflaj altında bir süredir hareketsiz bekleyen bazı panzerler, elektrik donanımlarına farelerin zarar vermesi nedeniyle hareket edemedi.<ref name="İA275">İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 275</ref> Bu zırhlı birlikler de Kızıl Ordu ilerlemesini durduramadı. İki günlük çatışmalarda 3. Romen Ordusu'nun kayıpları 75 bindir.<ref name="İA275"/>
 
[[Dosya: Kalac Novembre 1942.jpg|thumb|250px|Kalaç'a ilerleyen Sovyet tankları]]
Ertesi gün 20 Kasım'da ikinci bir Sovyet taarruzun Stalingrad'ın güneyinde Romen 4. Kolordusu cephesine yüklendi. Bu taarruz da kuşatmaının güney kıskacını oluşturacaktır. Esas olarak piyadeden oluşan Romen kuvvetleri neredeyse başlarda çöktü. Sovyet kuşatma kollarının ileri unsurları [[Kalaç-na-Donu|Kalaç]] yönünde hızla ilerledi. Kuzey taarruz kolundan [[4. Tank Kolordusu (SSCB)|4. Tank Kolordusu]], güney taarruz kolundan da [[4. Mekanize Kolordu (SSCB)|4. Mekanize Kolordu]] 22 Kasım 1942 günü temas kurmuştur.<ref name="worldwar-2">[http://www.worldwar-2.net/timelines/war-in-europe/eastern-europe/eastern-europe-index-1942.htm worlwar-2]</ref> Böylece Stalingrad etrafında bir çember oluşturuldu.<ref name="WS926">William Shirer, ''The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany'' Sh: 926</ref> Yaklaşık 290 bin Alman, Romen ve Hırvat askeri kuşatıldı.<ref>Manstein (2004)</ref> Kuşatılan bölgede Mihver askerinin yanı sıra 10 bin kadar sivil ve savaş sırasında tutsak alınan birkaç bin Sovyet askeri de bulunmaktadır. Ancakancak 6. Ordu'dan 50 bin kadar asker kuşatma dışında kalmıştır. Paulus kuvvetlerinin kuşatma tamamlandığında sadece 6 günlük erzak stoğu bulunmaktadır.<ref>İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 276</ref> Kızıl Ordu birlikleri derhal, biri dışa dönük, diğeri ise içe dönük olarak iki cephe oluşturdu. Böylece biri içeriye, diğeri dışarıya dönük iki çember oluşturarak dışarıdan girişilecek bir yarma harekâtına karşı daha başlangıçta gereken önlem alındı. Dış çemberi oluşturan Sovyet birlikleri de dışarı doğru harekâta devam ederek dış çemberi genişlettiler bu birlikler hızla Don nehri ile onun bir kolu olan Chir nehri arasındaki araziye yayıldılar.
 
Güney kesimdeki taarruzun başladığı 20 Kasım 1942 tarihi, dar anlamda Stalingrad’daStalingrad'da, geniş anlamda ise Doğu Cephesinde “son”un"son"un başlangıcıdır. Ancak, 20 Kasım 1942 günü, çoğu kez dikkatten kaçan bir başka yerde de sonun başlangıcı olarak algılanmaktadır: Kuzey Afrika. O gün [[Rommel]]’in birliklerine malzeme taşıyan elli Alman nakliye uçağından kırk beşi, müttefik avcı uçakları tarafından düşürülmüştü. O günün akşamı Rommel, emir subayına, “''Her şey bitti... Takviye gelmeyecek... Biz savaşı kaybettik.''” diyecektir.
 
==== Hava Köprüsü ====
 
Hitler, 30 Eylül 1942 tarihinde yaptığı halka açık bir konuşmada Alman ordusunun Stalingrad'ı asla terk etmeyeceğini ilan etmiştir. Sovyet kuşatmasından kısa bir süre sonra yapılan toplantıda Alman ordu komutanları acil bir yarma harekâtıyla Don Nehri batısındaki bir hatta çekilinmesi konusunda baskı yaptılar. Hitler'in sorusu üzerine, Luftwaffe Kurmay Başkanı General [[Hans Jeschonnek]] tarafından ikna edilen [[Hermann Goering]], 6. Ordu'nun hava yoluyla ikmal edilebileceğini bildirmiştir.<ref name="Hayward98">Joel S.A. Hayward, ''Stopped at Stalingrad: The Luftwaffe and Hitler's Defeat in the East, 1942–1943 (Modern War Studies)'' Sh: 98</ref> Bu sayede kurtarma kuvvetleri toplanana kadar kentteki Mihver kuvvetlerin direnebilmesi sağlanacaktı.<ref name="WS926"/>
 
Benzer bir plan çok daha küçük ölçekte de olsa (kolordu) bir önceki sene [[Demyansk Cebi]]'nde başarıyla uygulanmıştı. Ne var ki Sovyet avcı filoları, hem sayıca hem de nitelik olarak geçen zaman içinde önemli gelişme göstermiştir. Yine de Demyansk deneyimi Hitler'i etkiledi ve Goering'in planını destekledi. Luftwaffe 4. Hava Kolordusu Komutanı General Wolfram von Richthofen, bu kararın iptalini sağlamak için boşuna çaba harcadı. Bu kuvvetlerin hava köprüsünden ikmal edilmesinin olanaksız olduğu açıktır. Kuşatma altındaki 6. Ordu, standart bir ordu gibi üç kolorduda 15 tümen değil, beş kolorduda 22 tümenlik bir kuvvetti.<ref name="ref921">İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 280</ref> Kuşatma altındaki Mihver kuvvetlerin günlük asgari ikmal malzemesi gereksinimi 800 ton iken, hava köprüsüyle yapılabilecek ikmal, günlük en fazla 117,5 tondur.<ref name="Hayward98"/> Sayıca yetersiz [[Ju 52]] nakliye uçaklarına destek olarak bu iş için tümüyle elverişsiz uçaklar olan [[Heinkel He 177]] bombardıman uçakları dahi kullanılmıştır. Yine bir bombardıman uçağı olan [[Heinkel He 111]]'lerin bu işler için oldukçaepey elverişli olduğu görülmüştü, üstelik Ju 52'lerden daha hızlıydı. Hava yoluyla ikmalin çok yetersiz kalacağının anlaşılmasına karşın Hitler Goering'in planını destekledi ve kuşatma altındaki birliklere "teslim olmama" emrini yeniledi.
 
Kızıl OrdununOrdu'nun çeneleri üzerine kapandığında [[6. Ordu (Almanya)|6. Ordu]], 40 x 60&nbsp;km.lik bir alana sıkışmış bulunmaktadır. Tüm ikmal ve takviye, yaralıların nakli, hava yoluyla yapılmak zorundadır artık. Ne var ki, kuşatma operasyonunu planladıkları sırada Sovyetler, bu durumu da analizlerine katmışlardır. Kuşatma tamamlanır tamamlanmaz, binden fazla uçaksavar topu, hızla sevk edilerek mevzi tuttular.
 
Hava yoluyla ikmal başarısız oldu. Son derece olumsuz hava koşulları, teknik sorunlar, yoğun Sovyet uçaksavar savunması ve avcı uçaklarının karşılaması sonucu 488 Alman uçağı kaybedilmiştir. Bu kayıplara kaşın günlük 117.5 tonluk ikmal malzemesi dahi taşınamadı. Ortalama olarak günde 94 ton malzeme hava yoluyla Stalingrad'a indirilebilmiştir.<ref name="ww2db"/><ref name="İA279"/> En başarılı gün 19 Aralık olup 289 ton malzeme, 154 uçuşla indirildi. Bu arada uçakların yüklemesinde de traji komiktrajikomik karşılanabilecek hatalar yapılmıştır. Bir uçağın yükü yazlık giysiydi, bir başkası karabiber ve mercanköşk taşıdı.<ref>William Craig, ''Enemy at the Gates: the Battle for Stalingrad''</ref> Hitler'in kararsızlığı nedeniyle, yiyecek ve mühimmat daha yararlı olacakken bir yarma hareketinde kullanılmak üzere çok miktarda akaryakıt yüklendi. Ancak Hitler dışardan bir yarma hareketi olarak düşünülen [[Kış Fırtınası Harekâtı]] ile içerden bir huruç harekâtı arasında henüz kesin karar vermemişti.<ref>Stephen Walsh, ''Stalingrad 1942–1943 The Infernal Cauldron'' Sh: 153</ref> Stalingrad'dan hava yoluyla toplam 42 bin kişi tahliye edildi. Bunlar teknik personel, hastalar ve yaralılardır.
 
Başlangıçta yüklemeler, Alman pilotların "Tazi" adını verdiği Tatsinskaya havaalanından yapılmıştır. Ancakancak General [[Vasili Badanov]]'un [[24. Tank Kolordusu (SSCB)|24. Tank Kolordusu]], 23 Aralık günü erken saatlerde hücum ederek ([[Tatsinskaya Baskını]]) Tatsinskaya havaalanını kontrol altına aldı.<ref name="ww2db"/> Havaalanı, ağır ateş altında boşaltıldı. Bir saatten biraz daha kısa bir süre içinde 108 Ju 52 ve 16 Ju 86 Novoçerkassk havaalanına kalkış yaparken 72 adet Ju 52 ve diğer uçaklar yerde alev almıştır. Stalingrad'a yaklaşık 320&nbsp; km. mesafede, Salsk'ta yeni bir havaalanı kuruldu.<ref name="ww2db"/> Hava ikmal hattının mesafesinin uzamasıyla yeni güçlükler ortaya çıktı. Ocak ayı ortalarından sonra Salsk, işleri kolaylaştırmak için terk edilerek Şakti yakınların, Zverero'ya taşındı. Zverevo havaalanı da 18 Ocak'ta yinelenen saldırılara hedef oldu ve 50 Ju 52 imha edildi.
 
Nakliye uçaklarında kayıplar yüksekti. Nakliye uçuşları sırasında 266 adet Ju 52, 42 adet [[Ju 86]], 9 [[Fw 200]], 5 [[He 177]], bir [[Ju 290]] ve 165 He 111 kaybedildi. Bu kayıplarla Doğu Cephesi filolarının gücü yaklaşık üçte bir azaldı. Luftwaffe'nin personel kayıpları ise bine yakındır. Bunlar, oldukçaçok deneyimli uçuş personeliydi.<ref>Joel S.A. Hayward, ''Stopped at Stalingrad: The Luftwaffe and Hitler's Defeat in the East, 1942–1943 (Modern War Studies)'' Sh: 310</ref> Luftflotte 4'in dört nakliye grubunun kayıpları öylesine ağırdır ki sonuç olarak "resmen çözülmüş"lerdir.<ref name="ref598" />
 
1942 yılının Aralık ayı boyuca kuşatma altındaki Alman birliklerine normalin ancak beşte biri kadar malzeme hava yoluyla intikal ettirilebildi. Bu malzemenin büyük bir bölümü, cephane ve akaryakıt olmak zorundadır. Yiyecek kıtlaşmıştır, personel başına günde iki dilimlik ekmek, ordu bünyesindeki atların eti ve ele geçen Sovyet askerlerinin sağladığı yiyecektir. Onların torbalarından her zaman reçel kavanozları, domuz pastırması, peksimet ve votka bulunmaktadır.