Eleştirel düşünme: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Eleştirel düşünme ile kritik düşünme aynı anlama geldiği için parantez içşnde belirttim. |
düzeltme AWB ile |
||
1. satır:
'''Eleştirel düşünme''' (kritik düşünme) akıl yürütme, [[analiz]] ve değerlendirme gibi [[zihin]]sel süreçlerden oluşan bir [[düşünce|düşünme]] biçimidir. Eleştirel düşünme yerine kimi zaman ''tartışma mantığı'' ya da ''biçim dışı'' (''enformel'') ''mantık'' terimleri de kullanılmaktadır. Eleştirel düşünme [[sağduyu]] ve bilimsel kanıtlarla uyuşan net hükümlere varmak için somut veya soyut konular üzerinde düşünme süreçlerini de içermektedir. Bu yönüyle diğer bir düşünme biçimi olan [[yaratıcı düşünme]]yi tamamlamaktadır.
Eleştirel düşünürler tüm duyulardan, yazılı veya sözlü ifadelerden, [[gözlem]], [[deney]] ve [[akıl]] yürütmeden elde ettikleri verileri bir araya getirirler. Eleştirel düşünme bireyin [[tartışma]]ları [[safsata]]lardan ayırabilmesine, yargılama yetisinin gücüne, inançlarının şekillenmesine, yeğlemelerinin ve eylemlerinin doğru ve geçerli olmasına önemli katkıda bulunur.
== Eleştirel düşünce özellikleri ==
Geliştirilen bir argümanın, ne denli eleştirel düşünme ürünü olduğunu anlamak için bir dizi ölçüte gereksinme bulunmaktadır. Bu ölçütlere göre bir argümanı inceleyerek, argümanın ulaştığı sonuçların sağlamlığının düzeyi hakında fikir edinmek mümkündür. Eleştirel düşünceyi eleştirel olmayan düşünceden ayırmayı sağlayan başlıca düşünce özellikleri şunlardır:
* İlgililik: Geliştirilen argüman ve argümanı meydana getiren öğeler ele alınan konuya ilişkin olmalıdır.
11. satır:
* Açıklık ve anlaşılabilirlik: Argümanı meydana getiren önerme ve çıkarımlar herhangi bir yanlış anlamaya veya [[anlam]] karmaşasına meydan vermemelidir.
* Dengelilik (genişlik ve derinlik): Argümanı meydana getiren önermelerin kapsamı ve ayrıntı düzeyi yeterli olmalıdır.
* [[Mantık
* Doğruluk: Argümanın sonunda varılan sonuçlar, argümana temel oluşturan veri, bilgi, kanıt ve varsayımlar tarafından desteklenmelidir.
* Adillik: Argüman konunun paydaşları arasında—özellikle sağduyu ve bilgi sahibi olanlarda—güvenilirlik ve [[adalet]] hissi uyandırmalıdır.
17. satır:
== Eleştirel düşünme süreci ==
Eleştirel düşünme süreci beş aşamadan oluşumakta ve ele alınacak konunun belirlenmesi ile başlamaktadır. Ardından konu ile ilgili veri, bilgi ve kanıtlar toplanmakta; farklı argümanlar ve bakış açıları incelenmekte; incelenen argümanların dayandığı varsayım, veri, bilgi ve kanıtlar gözden geçirilmektedir. İkinci aşamada elde edilen bulgular üçüncü aşamada bir değerlendirmeye tabi tutulmakta, gereksiz ya da geçersiz olanlar ayıklanmaktadır. Kalanlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar saptanmakta, bağlantılar ve ilişkiler tanımlanmaktadır. Dördüncü aşamada kalan veri, bilgi ve kanıtlar mantıksal bir çerçeveye oturulmaktadır. Beşinci ve son aşamada ise mantık çerçevesi içerisinde varılan sonuçlar sunulmakta; sonuçların geçerliliği ve sağlamlığı hakkında bir yargıya varılmaktadır.
== Eleştirel düşünme becerileri ==
Eleştirel düşünürler eleştirel düşünme süreci boyunca, ele alınan konuyu yeterince sağlam biçimde tartışabilmek için bir dizi beceriye gereksinme duymaktadır. Başlıca eleştirel düşünme becerileri şunlardır:
* ''Ayıklamak'': Bir argümanı oluşturmak üzere bir araya getirilmiş tümce ya da önermelerden hangisinin geçerli olduğunu belirlemek; kalanları kullanmamak.
29. satır:
* ''Eleştirmek'': Bir argümana konu olan kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar hakkında, ya da argümanı oluşturan önermeler hakkında olumlu ya da olumsuz bir yargıya varmak.
* ''Eşleştirmek'': Bir argümana konu olan kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar arasında, ya da argümanı oluşturan önermeler arasında ilinti kurmak.
* ''[[
* ''Karşılaştırmak'': Bir argümana konu olan tümceler ya da argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar arasındaki ortak özellikleri ve farklılıkları değerlendirmek ve belirlemek.
* ''Kümelendirmek'': Bir argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramların aralarındaki benzer özellikleri saptamak; bu benzerlikleri kullanarak onları gruplamak.
| |||