Bâtınîlik: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile |
|||
3. satır:
Şiilikte bu anlamları ancak [[Tanrı]] ile ilişki kurabilen masum [[imâmlar]]ın bilebileceğine inanılır.
'''Bâtınîlik''' kelimesi Arapça [[Bâtın]]'dan üretilmiştir. Bâtın; gizli olan, bir şeyin gerçeği, iç yüzü anlamına gelir. Aynı zamanda [[İslam]]i anlayışta [[Allah'ın 99 adı]]ndan biridir.
Terim ilk defa İranlı [[Gazali]] gibi sünni otoriteler tarafından bu görüşleri benimseyen kişilere yönelik suçlayıcı bir bir anlam yüklenerek de kullanılmaktadır. Tarihte en iyi bilinen örnekleri [[İsmaili]]lerdir. Al kirmani ve ''[[İmâmet (İsmâilî-Pamir Alevîliği i'tikadı)]]'' kurucusu olan ''[[Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev]] '' gibi [[Fatımi]]-[[İsmâilî]] yazarların bunun aksini savunmalarına rağmen, Gazali ve diğer bir kısım sünni otoritelere göre bu guruplar dini metinlerin, ibadet ve kuralların [[zahirilik|zahiri]] (dış) anlamlarını reddetmektedirler. Diğer bir sünni otorite olan [[İbni Teymiyye]] bazı şii gurupları, sufi ve [[İbn Rüşd]] gibi filozofları batıniyye şeklinde olarak vasıflandırmıştır.
13. satır:
=== Bâtınîlikte inanç özellikleri ===
{{Ana|İbaha|Hûlul|Tenasüh}}
İsmailiye mezhebinde yedi imama inanılır ve bütün temsiliyet ve kutsiyet yedinci imâm olan [[Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir]]'e verilir. Kâdim dinler tamamen ilga edilmiş olup ve bu yedi imâmın dini yaymakla ve yüceltmekle görevlendirilmiş olan birer de yardımcısı vardır. Peygamberlere “Nâtık/Konuşan” ve yardımcılarına da “Sâmet/Susan ''(Vâsi/Esas)'' İmâm” unvanı verilmiştir. Her yedi “Sâmet” silsilesinin sonunda bir “Nâtık” gönderildiği ve böylece dinin sürekli olarak geliştirildiğine inanılır. [[Âdem]]’den ve oğlu [[Şit]]’ten itibaren altı<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/dawr-1 Encyclopedia Iranica, DAWR (1)]</ref> ''“Nâtık–Sâmet”'' silsilesinden sonra ([[Nuh|Nûh]]–[[Sam]]), ([[İbrahim]]–[[İsmail|İsmâ‘il]]), ([[Musa|Mûsâ]]–[[Harun (peygamber)|Hârun]]), ([[İsa|İsâ]]–[[Şimon (Beni İsrail)|Şem’ûn]]), ([[Muhammad|Muhammed bin ʿAbd Allâh]]–[[Ali|Ali bin Ebâ Tâlib]]), ([[Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir|Muhammed bin İsmâ‘il]] ([[Meymûn’ûl-Kaddâh]]<ref name="Öz">Öz, Mustafa, ''Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü,'' Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2011.
Bâtınîlik akımı, [[sünni]] anlayıştaki dini emirleri reddeden ve yasakları kaldıran ([[ibaha]]) [[itikad]]î fırkalar yanında, son derece gizli bir şekilde teşkilatlanmış örgütler vasıtasıyla merkezî idareye karşı girişilmiş isyan faaliyetlerinin başını çeken çeşitli siyasi gruplar için de kullanılmış bir lâkaptır.
Ayrıca Bâtınîlik’te [[hûlul]] ve [[tenasüh]] gibi inanışlar da görülmektedir.
76. satır:
==== Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılması ve Alevî-Bâtınî Babaların Anadolu’ya yayılması ====
Anadolu Selçuklu Devleti’nin çöküşünün başlangıcı olan [[Gıyas’ed-Dîn Key-Hüsrev-i Sânî]]’nin Kösedağ yenilgisi ( H. 640 / M. 1243 ) üzerine Anadolu’nun tamamı Moğollar’ın denetim alanı içerisine girdi. Anadolu’nun tamamı Aksaray’da ikâmet eden ve barışı tesis etmek ile görevlendirilmiş bir Moğol valisi tarafından yönetilmekteydi. İşte bu fetret devrinde, [[Celâl’ed-Dîn Harzem Şâh Menkûberti]]’nin ordularıyla Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen Bâtınîye dervişleri de devletin tâkibatından kurtulmuş olarak faaliyetlerini serbestçe sürdürmekteydiler. Anadolu’nun her tarafında [[Şiî]] ve [[Bâtınî]]-[[Alevî]] babalar tarafından art arda zâviyeler açılmaktaydı. [[I. Rükneddin Mesud|Sultan Mes’ud Evvel]]’in Amasya’daki tekkesine [[Baba İlyas|Baba İlyas Horasanî]] gibi [[Şia|Şîʿa]]-i [[Bâtın]]’îyye Mezhebi’nin en meşhur bir [[dâ’î]]si postnişin olmuştu. Vaktiyle, [[İlhanlı]] saraylarında mâkam ve mevki sahibi olan Şiî âlimler [[Anadolu Selçukluları]]’nın [[Moğollar]]’ın himayesi altına girmeleri fırsatından istifadeyle Anadolu’ya yayıldılar.
{{Ayrıca bakınız|Kösedağ Savaşı}}
==== Mes’udiye tekkesine karargâh kuran Alevîler ====
260. satır:
==== Sünni Timur hükumetinin oluşumu ====
Hükûmet-i Gürgân’îyye’nin kurucusu olan Timur’un tarih sahnesinde yer almasıyla [[Maveraünnehir|Maverâünnehre]] kurduğu bu hükûmet altıncı ve sekizinci hicrî asırlar arasında resmî himâyeler altında rahatlıkla hareket etmekte olan [[Şia|Şîʿa]]-i Bâtın’îyye dâîlerinin faaliyetlerine çok ağır bir darbe indirmiş ve sünniliği desteklemiştir.
===== Timur’un tasavvufî eğilimleri =====
301. satır:
Bugün, [[Türkiye Cumhuriyeti]] hudutlarından sürülerek dışarıya çıkarılmış olan gizli [[tarikât]] ve [[mezhep]]lerin üyeleri diğer ülkelere yerleşmişlerdir. Örneğin, “Hacı Bektâş Ocağı Canları” Arnavutluğa göç ettikleri gibi diğer gizli cemiyetlerin tamamı da lağv edilmiş ve faaliyetten men edilmişlerdir.
{{Ayrıca bakınız|Nakşbendiyye|Halvetiyye|Bayramiyye|Rufâîlik|Bektâşîlik}}
== Ayrıca bakınız ==
| |||