Fiil: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k 88.243.141.159 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Vikiçizer tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. |
Kanarya619 (mesaj | katkılar) daha kapsamlı bir bilgi eskisinden daha çok bilgi ve örnek . ayrcıca örnek testler |
||
1. satır:
Eylem; iş, oluş, hareket bildirip kip ve kişi eki alan sözcüklerdir.
''İşten çıktıktan sonra parkta biraz yürüdüm.''
Bu cümlede, bir hareket bildiren “yürümek” sözcüğü kip (-di’li geçmiş zaman) ve kişi eki (-m) alarak, (yürü – dü – m) cümlede “eylem” olmuştur.
Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli sözcükler kip ve şahıs eki alarak cümlede eylem görevinde kullanılmışlardır.
Eylem Kipleri
Eylemlerin bir işi, durumu veya oluşu ortaya koyuş biçimlerine kip denir. Kipler, haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır.
A. Haber (Bildirme) Kipleri
Zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen eylemlerin gerçekleşme zamanı bellidir.
# Di’li Geçmiş Zaman Kipi
# Miş’li Geçmiş Zaman Kipi
# Şimdiki Zaman Kipi
# Gelecek Zaman Kipi
# Geniş Zaman Kipi
B. Dilek (Tasarlama) Kipleri
Zaman anlamı taşımayan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen eylemler, bir tasarı halinde olduğundan zaman kavramı taşımaz.
# Gereklilik Kipi
# İstek Kipi
# Dilek-Koşul Kipi
# Emir Kipi
A. Haber (Bildirme) Kipleri
B. Dilek (Tasarlama) Kipleri
Eylemlerde Olumsuzluk
Eylemlerde olumsuzluk, kip eklerinden önce eyleme olumsuzluk eki (-me, -ma, -mez, -maz ) getirilerek yapılır.
Eylem + Olumsuzluk Eki (-me, -ma) + Kip + Kişi Eki
Eylemler anlam bakımından üçe ayrılır:
1. İş (Kılış) Eylemleri
Yapılan işten etkilenen bir varlığın, nesnenin bulunduğu eylemlerdir.
Bu cümlelerde “çözmek” eyleminden “soru” sözcüğü, “aramak” eyleminden “seni” sözcüğü etkilenmektedir.
2. Durum Eylemleri
Yapılan işten etkilenen bir varlığın, nesnenin bulunmadığı eylemlerdir.
Bu cümlelerdeki “durmak, gülmek, bakmak” eylemlerinde bir iş, bir hareket vardır. Ancak bu eylemlerden etkilenen bir varlık, nesne yoktur.
3. Oluş Eylemleri
Zamanla meydana gelen değişmeyi gösteren eylemlerdir. Bu sözcüklerde eylem genellikle kendiliğinden gerçekleşir.
Bu cümlelerdeki “acıkmak, hastalanmak, uzamak” eylemleri, belli bir süre sonunda gerçekleşen bir değişmeyi ifade etmektedir.
Eylemlerde Anlam (Zaman) Kayması
Bir eylem kipinin kendi anlamı dışında, başka bir kip yerine kullanılmasıdır.
''Hafta sonları evinde oturup kitap okuyor.''
Bu cümlede, her zaman yapılmakta olan bir iş bildirilmektedir. Yani cümlede geniş zamanlı bir eylem anlatılmaktadır; ancak cümlede şimdiki zaman kipi kullanılmıştır. Dolayısıyla şimdiki zaman kipi, geniş zaman kipi yerine kullanılmıştır.{{Örnekler|20%|
* gel-
* dinle-
| |||