|
#“'''Nizam'''”: Modern Arapça’da birebir sistem manasını karşılamaktadır ve Arap ülkelerinin pek çoğunda bu tabir tercih edilmektedir.<ref>Wehr, Hans (2011), Arabic-English Dictionary: Dictionary of Modern Written Arabic, Sayfa: 355</ref> Örneğin: “Manzume-i Şemsiyye” (Güneş Sistemi) tamlamasındaki “Manzume/Manzumah” biçimi Nizam sözcüğünün çekimli halidir. Veya Arapça "Nazariyet-ül Nizam" (''Ar.'' نظرية الأنظمة) tamlaması "Sistem Teorisi" manası taşır. Dizmek, sıralamak manaları bu sözcüğün kökeninde de bulunur. Osmanlıca üzerinden Türkçe’ye de geçmiş olan bu sözcük Osmanlıca’da düzen manası taşımaktadır <ref>Şemseddin Sami, 1901, Kamus-u Türki</ref> Örneğin: Osmanlı Kanunnamelerinde sıklıkla kullanılan “Nizam-ı Alem” tabiri <ref>Akgündüz, Ahmed (2013) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 1. Kitap, 2.Kısım, II. Mehmed Devri Kanunnameleri, İstanbul 2013 (eserin muhtelif yerlerinde)</ref>. Günümüzde Türkçe’de halen bu anlamda kullanılmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Arapça’daki anlamı Osmanlıca’da olduğundan biraz daha geniştir.
==SisteminDizgenin Özellikleri==
SistemDizge birbiriyle [[maddenesne]], [[enerjierke]] veya [[bilgi]] alışversinde bulunan elemanlar veya parçaları anlamına gelir. Öğeler, ilişkiler, ve faaliyet (eylem) ve amaç sistemlerindizgelerin ortak noktalardır. Bu noktalardan hareketleyola çıkarak , sistemdizge öğelerden oluşmuştur. Bu öğeler arasında çeşitli boyutlarda ilişkiler vardır. Öğeler arasındaki ilişkiler ise belli bir amaca hizmet etmeye (faaliyete - eyleme) yönelmiştir. Bu durumda bu elemanlarını ve onların eylemlerini kapsayan [[matematiksel modelörnek |matematiksel]] veya [[mantıksal modelörnek |mantık]]sal bir modelörnek oluşturulabilir.
SistemdeDizgede düzenli ve uyumlu bir işleyiş söz konusudur. EpistemolojikBilgi (bilgi fesefesi)felsefesi açısından bakıldığında bu durum evrendeki düzenli işleyişin doğal bir sonucudur. Düzenli ve uyumlu işleyişteki bir aksaklık veya uyumsuzluk bir soruna yol açar. Bu sorunun büyümesi ise krize dönüşür. Örneğin siyasalyönetkesel anlamdaki sistemdizge krizleri veya ekonomik krizler gibi…
SistemlerDizge kendi aralarında bir hiyerarşialt-üst (üstlük ve astlık konumlanması)ilişkisi içerir.<ref>Litterer, Joseph (1970), Organization, Vol-2, 3-6</ref> Bu yaklaşım farklı isimlerle yapılan sınıflandırmalarda ortaya koyulur. Örneğin yukarıda bulunandan aşağıya doğru SüperEn sistemÜst Dizge, SupraÜst Dizge sistem, SistemDizge şeklinde bir adlandırma yapıldığı gibi genişliğine veya kapsadığı alana göre MakroBüyük Dizge sistem, MezoOrta sistemDizge, MikroKüçük sistemDizge şeklindekibiçimindeki adlandırmalara da rastlanabilmektedir. Türkçe’de ise Üst sistem, Sistem, Alt sistem kavramları da tercihendenk kullanılmaktadırgelişebilmektedir.
SisteminDizgenin başlıca özellikleri şunlardır: Alt birimlerden oluşur. Alt birimler arasında tanımlı ilişkiler vardır. Her sistem, kendini meydana getiren daha küçük alt sistemlerden oluşur. Bir sistem, daha büyük bir sistemin parçasıdır (Evren hariç). Belirli bir amacı gerçekleştirmeye yöneliktir. Belirli bir sınırı vardır. Her sistem bir çevrede faaliyet gösterir. İç ve dış çevresi vardır. İç ve dış çevre ile etkileşim içindedir. Sistem bir döngü oluşturur. Girdileri, işleyişi, çıktıları, dengesi, denetimi ve geri bildirimi vardır. Anlamlı bir bütündür. Önemli olan bütündür, parçalar bu bütüne katkıda bulunduğu ölçüde önemlidir. Değişkenler ve parametreler (sabitler) bulunur. Dengeli durum ve dinamik bir denge vardır. Mekanik, biyolojik, organik ve sosyal sistemler bulunabilir. Sistem anlayışına göre aslında tüm evren sistemlerden örülmüştür. Bir sistem kendi başına süreklilik arz eder. Ancak üst sistemle birlikte sona erebilir. Kimi durumlarda dışarıdan enerji ve kaynak almaya bile ihtiyaç duymaz.
Bütün bunlardan hareketle Sistemi oluşturan ana özellikler şu şekilde özetlenebilir: Parçalar mutlaka birbiriyle ilişkilidir. Parçalar mutlaka birbiriyle uyumludur. Çalışırken bir bütün oluştururlar.
|
