Harun Reşid: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Temel53 (mesaj | katkılar)
kDeğişiklik özeti yok
Noyder (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{Kraliyet bilgi kutusu
| isim = Harun Reşid<br/>Ebu Cafer Harun er-Reşid<br />هارون الرشيد
| başlık =
| resim = Harun Al-Rashid and the World of the Thousand and One Nights.jpg
32. satır:
== Gençlik yaşamı ==
 
Harun Reşid [[İran]]'da [[Rey]] şehrinde 763'de doğmuştur. 775-785 döneminde üçüncü Abbasiler halifesi olarak hüküm süren babası [[Mehdi (Abbasi)|Mehdi]]'nin üçüncü oğludur. Annesi [[Hayzuran]] adında [[Yemen]] asıllı bir cariyedir. Fakat annesi çok güçlü karakteri ile kocasının ve sonra oğullarının halifelik yapma dönemlerinde Abbasi devleti politikasına büyük etkisi olmuştur. Annesi ve babasının en çok sevdikleri oğulları olan Harun'un çocukluğu Bağdad'da büyük bir lüks içinde Abbasi sarayında geçmiştir. Hocası [[BarmakiBermaki]] ailesinin Abbasiler zamanında çok önemli mevkilere geçmesini sağlayan [[Yahya bin Halid]] Bermaki idi. Harun, Yahya bin Halid'in üç oğlu olan Fadıl, Cafer ve Muhammed'in çocukluk arkadaşı idi. Fadıl ile Harun süt kardeşi idiler ve Cafer'de Harun'un çok yakın arkadaşı idi.<ref name="muir">Muir, William (1924), ''''The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall'' [http://www.answering-islam.de/Main/Books/Muir/Caliphate/chap64.htm ]'' Bölüm LXIV s.476 {{en}} (Erişim tarihi: 30</ref>
 
Harun kardeşibabası Hadi'nin[[Mehdi (Abbasi)|Mehdi]] halifelik döneminde [[Bizans'a-Abbasiler Savasi (775-783)]] sırasında karşı 781 ve 782de782'de açılan seferlerde Abbasi ordularına komuta etmiştir. 782deki782'deki seferde ArapAbbasiler ordusu büyük kısmı ile [[Boğaziçi]] kıyılarına (Chry [ "Chrysopolis (modern [[Üsküdar]])a kadar yetişmiştir. Bu seferseferde ordusunun Bati Anadolu'ya gonderilen bir kısmı [[Trakya Theması]] askeri valisi (stragtegos) olan "Mikhail Lacanodrakon"'un komuta ettiği bir Bizans ordusuna karşı bir yenilgiye uğramıştır. Harun ve komutasındaki ordu ile büyük ganimetle geri dönmekte iken Bizans imparatoru naibi olan [[Atinali İrini]] temsilcileri ile Abbasilerin lehinde bir barış anlaşması yapılmasını sağlamıştır.
 
Bundan sonra Harun'a [[Mısır]], [[Suriye]], ve Güney [[ErmenistanKafkasya]] ve [[Azerbaycan]] eyaletlerieyaletlerinden valiliklerioluşan Bati bolgelerinin genel valiligi verilmiştir. Bu eyaletgenel valiliklerinivalilik yapmakta iken en yakin danışmanı ve bu eyaletlerinbüyük bölgenin igerçek idarecisidarecisi eski hocası olan Yahya bin Halid Bermaki olmuştur.
 
Babası 784de784'de öldükten sonra halifelik, ağabeyi olan Hadi'ye geçmiştir. Hadi ile Harun'un iyi geçinemedikleri bildirilir. Örneğin babalarının halifeliği sırasında iki kardeşin [[Dicle]]'yi dar bir köprüden geçmeleri gerekince Hadi'nin yaveri olan emir Harun'un ilk olarak geçmesini önlemek için "Veliahtın senden önce geçmesini bekle" diye Harun'a sert bir emir vermiş; Harun "Başüstüne Emir senin" yanıt vermiş ama Halife olduktan sonra bu yaveri idam ettirmiştir.<ref name="muir"/>
 
Hadi, kendi öldükten sonra halifeliğin kardeşi Harun'a değil de kendi genç oğluna geçmesi için istişarelere gectigeçti.<ref>Bu ugrasindauğraşında babasibabası Mehdi'nin onceönce kardesikardeşi Isaİsa'yi vâris ve ve veliaht olarak kabul etmesi; ama sonradan bu sozundensözünden donmesidönmesi ve Hadi'yi vâris olarak kabul etmesi durumuna cokçok benzemektedir.</ref> Bunu BagdadBağdad'daki butunbütün AbbasiAbbası burokratlaribürokratları, zamanininzamanının halifesine Hadi'ye dalkavukluk nedeniyle, kabule hazır olduklariniolduklarını bildirdilerbildirmişlerdir. Fakat Bermakiler Harun'un veliahtliktanveliahtlıktan atilmasiniatılmasını kabul etmediler. BasvezirBaşvezir olan Yahya Bermaki Halife Hadi'ye bu kararın akla uygun olmadığını ve ortaya fitne çıkarabileceğini söyliyereksöyleyerek onu uyardı. Hadi bir müddet dusuncedendüşünceden sonra bu konuda kendinin dogrudoğru oldugunuolduğunu telkin eden burokratlarabürokratlara uyarak kucukküçük oglunuoğlunu vârisi olarak ilan ettietmiştir. Kendini uyaran Yahya Bermaki'yi de hapse attirdiattırmıştiır. Bu haberi alan Harun eyaletAbbasiler Batı eyaletleri genel valiliklervaliliği idari gorevlerinigörevlerini birakarakbırakarak yariyarı emekli bir hayat yasamayayaşamaya koyuldukoyulmuştur.
 
Fakat Hadi ancak 784-786 donemindedöneminde halifelik yapmistiryapmıştır. 786da [[Musul]] civarindacivarında bir kirsalkırsal koskudeköşküde iken hastalanmishastalanmış ve olmusturölmüştür. Bu beklenmedik olumunölümün uzerineüzerine cesitliçeşitli soylentilersöylentiler cikmistirçıkmıştır.<ref name="muirmuirek"/><ref>Teyit etmesiedilmesi imkânsiz ama yazilmiszamanında yazılmış bir soylentiyesöylentiye goregöre Hadi ve Harun'un annesi olan Hayzuran onceönce Arap eyaletlerinin valilerini Harun'un vâris olmasiniolmasını kabul ettirmisettirmiş ve sonra da Hadi'nin bir cariyesini bularak ogluoğlu Hadi'nin uykusunda öldürülmesini sağlamıştır.</ref>
Ehlullahtan Behlûl Dânâ, bir gün halife Harun Reşit ile karşılaşır. Kendisini tanıyan hükümdar, bu zata:
 
<!--
“–Ey Behlûl! Nereden geliyorsun böyle?” diye sorar. O, hiç düşünmeden:
 
slave-girl. As the new Caliph crossed the bridge re-entering Bagdad he
“–Cehennemden geliyorum” cevabını verir.
 
Harun Reşit, şaşırarak tekrar sorar:
 
“–Ne işin vardı orada?”
 
Behlûl Dânâ anlatır:
 
“–Efendim; ateş lâzım olmuştu. Cehenneme gideyim de biraz isteyim dedim. Fakat oradaki memur bana:
 
“–Burada ateş yoktur” dedi.
 
“–Nasıl olur, Cehennem ateş yeri değil mi?” diye sorunca:
 
“–Evet; gerçekten burada ateş yoktur. Her gelen, ateşini Dünyadan getirir» cevabını verdi.”
 
Dehşete kapılan Harun Reşit büyük bir üzüntüyle sordu:
 
“–Behlûl! Ne yapayım ki, oraya ateş götürmeyeyim?” Behlûl Dânâ, hızla uzaklaşırken haykırdı:
 
“–Adâlet! Adâlet! Adâlet!”
 
<!--
On the day of accession, his son Al-Ma'mun was born, and Al-Amin some
little time later:?the latter, as son of Zubeida granddaughter of
Al-Mansur, taking precedence over the former, whose mother was a Persian
slave-girl. As the new Caliph crossed the bridge re-entering Bagdad he
bade divers to search in the river for the "Mountain", a famous ring
worth 100,000 golden pieces, given to him by
Satır 86 ⟶ 59:
=== Halifeliğe geçişi ===
 
Önceki halife ve Harun ur-Reşid'in kardeşiagabeyi olan [[El-Hadi (Abbasi)|Hadi]] halefi olarak oğlu Cafer'in veliahdlığını ilan etmeketmisti ve bunu Harun Resid'e kabul ettirip onun Abbasiler Bati eyaletleri genel valiliginden ayrilip bir koske cekilmesine nedne olmiustu. istemişti. 786'da Harun ur-Reşid başahalifelige geçtiğinde,gelirgelmez yeğeni Cafer'i kendisine biat etmeye zorladızorlamistir ([[786]])ve oglu Memun'u veliaht sehzade olarak kabul etmistir.
 
Tahta geçtiği gün, bir Fars kölesi olan cariyesi Meracil'den olma ilk oğlu [[Memun|Abdullah]] doğdu. Halife Reşid bu doğumu iyi bir işaret olarak nitelendirdi. Bir süre sonra hanımlarından Zübeyde Bint Cafer'den ikinci oğlu [[Emin (Abbasi)|Muhammed El-Emin]] dünyaya geldi. Harun ilk başta oğlu Abdullah'a El-Memun lakabını vererek şehzadeve oglu Memun'u veliaht sehzade olarak kabul ettiyseetmistir de,ve Zübeydeboylece kardesi Hadi'dennin doğanoglu Cafer sanki sahneden cekilmistir. Fakat Memun'un annaesi bir cariye El-Emin'iin dahaannesi asilZübeyde'nin bir Farsli asilzade asilli olmasi dolayisiyle ve helalzadebu nedenle gören annesi ve yandaşlarının hoşnutsuzluğuyla karşılaşınca, fikrini değiştirerek 802'de henüz beş yaşını tamamlamamış olduğu halde El-Emin'i veliahdveliaht tayin etti ([[802]]). Daha sonra iki oğlu arasında şöyle bir paylaşım yaptı: Emin veliahd olarak İmparatorluğun batısına ([[Irak]] ve [[Suriye]]) genel vali olarak hükmedecek, Memun tertipte ikinci sırada gelerek İmparatorluğunAbbasiler ulkesinin doğusuna ([[Horasan]])'a genel vali hükmedecektiolacakti.
 
Tahta geçtiği gün, bir Fars kölesi olan cariyesi Meracil'den olma ilk oğlu [[Memun|Abdullah]] doğdu. Halife Reşid bu doğumu iyi bir işaret olarak nitelendirdi. Bir süre sonra hanımlarından Zübeyde Bint Cafer'den ikinci oğlu [[Emin (Abbasi)|Muhammed El-Emin]] dünyaya geldi. Harun ilk başta oğlu Abdullah'a El-Memun lakabını vererek şehzade olarak kabul ettiyse de, Zübeyde'den doğan El-Emin'i daha asil ve helalzade gören annesi ve yandaşlarının hoşnutsuzluğuyla karşılaşınca, fikrini değiştirerek henüz beş yaşını tamamlamamış olduğu halde El-Emin'i veliahd tayin etti ([[802]]). Daha sonra iki oğlu arasında şöyle bir paylaşım yaptı: Emin veliahd olarak İmparatorluğun batısına ([[Irak]] ve [[Suriye]]) hükmedecek, Memun tertipte ikinci sırada gelerek İmparatorluğun doğusuna ([[Horasan]]) hükmedecekti.
 
<!--Il se débarrassa des vizirs et des gouverneurs de Al-Hâdî pour les remplacer par des hommes de son choix. Son principal vizir fut [[Yahya ben Khalid|Yahyâ ben Khâlid]].
Satır 159 ⟶ 133:
 
[[Zübeyde bint Cafer]] Harun Resid'le 781 yılında evlendi. Zamanının politik alanda en güçlü kadını olarak un yaptı. Zübeyde, halife [[Mansur(Abbasi)|Mansur]]'un torunu ve Harun Resid'in kuzeni idi. <!--Halife [[Memun]] halifelik doneminde [[831]]de olmustur.-->
 
 
 
 
[[8. İmam Ali Er-Rıza]] Hicri 148 yılının Zilkade ayının 11. günü Medine'de Imam Musa al-Kazim'ın (İslam'ın yedinci İmam'ı) evinde daha sonra imamlığı babasından devralacak olan bir erkek çocuk dünyaya geldi. <!--Halife [[Memun]] halifelik doneminde [[831]]de olmustur.-->
 
 
 
Ehlullahtan Behlûl Dânâ, bir gün halife Harun Reşit ile karşılaşır. Kendisini tanıyan hükümdar, bu zata:
“–Ey"–Ey Behlûl! Nereden geliyorsun böyle?” diye sorar. O, hiç düşünmeden:
“–Cehennemden"–Cehennemden geliyorum” cevabını verir.
Harun Reşit, şaşırarak tekrar sorar:
“–Ne"–Ne işin vardı orada?"
Behlûl Dânâ anlatır:
“–Efendim"–Efendim; ateş lâzım olmuştu. Cehenneme gideyim de biraz isteyim dedim. Fakat oradaki memur bana:
“–Burada"–Burada ateş yoktur” dedi.
“–Nasıl"–Nasıl olur, Cehennem ateş yeri değil mi?” diye sorunca:
“–Evet"–Evet; gerçekten burada ateş yoktur. Her gelen, ateşini Dünyadan getirir» cevabını verdi.”
Dehşete kapılan Harun Reşit büyük bir üzüntüyle sordu:
“–Behlûl"–Behlûl! Ne yapayım ki, oraya ateş götürmeyeyim?” Behlûl Dânâ, hızla uzaklaşırken haykırdı:
"–Adâlet! Adâlet! Adâle
 
=== Ailesi ve vârisleri ===
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Harun_Reşid" sayfasından alınmıştır