|
[[Dosya:Micronsize_int.jpg|thumb|200px|Bir iğne başındaki, mikron [[çap]]ında bir toz zerreciği]]
Milimetrenin binde biri hassasiyet gerektiren mesafe ve kalınlıkları ölçen hassas mekanik cihazlardır. Mikrometre denmesindeki kasıt, adı üstünde mikron cinsindeki değerleri şartlara bağlı olarak sıfıra yakın hata ile ölçebilmesindendir. Minimum ölçü olarak mikron cinsinden (0,001mm= 1mikron gibi) ölçümler yapılabilmektedir. Mikrometre aynı zamanda bir uzunluk ölçüsüdür ve µm (mikron) sembolü ile gösterilir.Mikrometre, bir somun içinde hareket eden çok hassas bir dişli ve milden oluşur. Mil döndürüldüğünde ileri geri hareket ederek, karşı bölüme yaklaşıp uzaklaşır. Mikrometreler çok hassas bir cihaz olduğu için zaman zaman kontrol ve doğrulama gerektirebilir. Bu doğrulama işlemi mikrometreyle beraber alınan sıfırlama mastarıyla (johnson mastarı) yapılır.
'''Mikrometre''' (eski adıyla '''mikron'''; [[İngilizce]]: ''micrometer'', ''micrometre'' veya ''micron''), Milimetrenin binde birine (1/1000 mm, 10^-3 mm), metrenin milyonda birine (1/1000000 m, 10^-6 m) eşit uzunluk birimi. '''µm''' sembolü ile gösterilir.
Mikrometreler ölçüm sistemine göre metrik sistemli ve parmak(inç) sistemli olarak ikiye ayrılır. Ülkemizde standart olarak metrik sistemli mikrometreler kullanılmaktadır.
Mikrometrenin kısımları alttaki gibidir.
Gövde: Mikrometrenin tutma yeridir. Hassaslığından dolayı hareketli kısımlarına dokunulmaması için tasarlanmış “C” şeklinde bir yapısı vardır. Bu yapı ayrıca parçanın mikrometrenin hareketli çeneleri arasına yerleştirilmesine olanak tanır. Mikrometrenin ısıdan etkilenmemesi için gövde üzeri yalıtımlı malzeme ile kaplanmıştır.
Sabit Ölçme Ucu (Sabit Çene): Gövdeye bağlı yüksek oranda sertleştirilmiş hareketsiz bir mildir. Yüzeyi serleştirilmiş veya sert madenle kaplanmış olabilir. Çok hassas yüzey işlemesi vardır. Hareketli çeneyle karşılıklı yerleştirilmiştir. Ölçüm esnasında parçaya temas eden, sabitleyen ve sıkıştıran kısımdır. Sabit ve hareketli çene birbirine temas ettiği, yani mikrometre tam kapalı olduğu anda “0” ölçüsünü verir. Bu kısmın aşınması ve bozulması halinde mikrometre hatalı ölçüm yapar.
Hareketli Ölçme Ucu( Hareketli Çene): Tamburun içinden geçen hareketli bir mildir. Parçayı sabit çeneyle beraber sıkıştırılarak sabitler. Bu çenede sertleştirilmiş çelikten imal edilmiş veya yüzeyi aşınmaması için sert malzeme ile kaplanmıştır. İki çenenin maksimum açıklığı mikrometrenin ölçüm aralığını verir. Hareketli çeneye bağlı bir vida sistemi vardır ve bu vidalı milin 1 adımı 0,5mm hareket eder.
Kilit Kolu: Ölçü alırken sıkma işlemi bittikten sonra hareketli çenenin oynamaması için çeneyi sabitleyen mekanizmadır.
Sabit Tambur(Sabit Kovan): Mikrometrenin gövdeye bağlı sabit ana milidir. İçerisinde hareketli çene ve bu çeneye bağlı vida sistemi çalışır. Üzerinde yatay düz çizgi ve bu çizginin üst tarafında tam ölçülerin alındığı milimetrik cetvel bulunur. Çizginin alt tarafında ise üsteki milimetrelerin tam ortasında ise 0,5 mm’ yi gösteren başka bir cetvel bulunur. Yani üst taraftan tam ölçüler(1mm, 2mm gibi) okunurken, alt taraftan da yarım ölçüler( 1,5mm, 2,5mm gibi) okunur
Hareketli Tambur(Hareketli Kovan): Sabit tambur üzerinde çalışan hareketli kısımdır. Hareketli çeneye bağlıdır ve beraber hareket eder. Hareketli tambur 1 tur yapığında hareketli çene de 0,5 mm ilerler. Üzerinde 50 parçaya bölünmüş bölüntü(verniyer) mevcuttur. Hareketli tamburu tam 1 tur döndürdüğümüzde 0,5mm ilerlediğine göre ve üzerinde 50 bölüntü olduğundan mikrometrenin (0.5/50 = 0.01 mm) 0,01mm hassasiyetli olduğunu görürüz. Sıkma işlemi hareketli tambur yerine cırcırdan yapılmalıdır.
Cırcır: Mikrometrenin hareketli çenesini ve hareketli tamburu döndüren mekanizmadır. Üzeri rahat tutma ve çevirme sağlanması açısından tırtırlıdır. Ölçüm esnasında cırcıra uygulanacak maksimum kuvvet 250gr ‘dır. Bu da yaklaşık 2.5N (newton) kuvvete eşdeğerdir. Bu miktarı aşan kuvvetlerde cırcır boşa döner.
Kullanım alanlarının özelliğine göre;
İç çap, dış çap, derinlik, vida, modül mikrometreleri gibi çeşitlendirilebilir. Ölçüm ihtiyacı ne ise ona göre tasarlanmış mikrometrelerdir.
mikrometre çeşitleri
Derinlik ve İç çap Mikrometresi
Yanlış ölçümün önüne geçmek için, ölçü alırken sıkma işlemini hareketli kısım yerine, cırcır tarafından yapmamız gerekir. Cırcır boşa rahatça dönene kadar çevrilmelidir. Mikrometrenin sabit kovanı üzerinde yazan rakamlar milimetreyi gösterir. Alttaki çizgiler ise ½ milimetreyi ifade eder. Mikrometreler hassas yapısından dolayı darbe, nem, sıcaklık gibi dış etkilerden olabildiğince korunmalıdır.
Doğru ölçü almak için;
Mikrometre çok hassas bir ölçüm cihazı olduğu için önce doğrulama mastarlarıyla doğrulanması,
Ölçülecek parça yüzeyinin temiz olması,
Parça kalınlığı için uygun aralıklı mikrometre seçimi,
Cırcırın uygun açıda tutulması ve nazik şekilde uygulama yapılması,
Ölçüm uçlarının parçaya düzgün şekilde dik oturması,
Sıkma işlemi esnasında sadece cırcırın kullanılması
Cırcırın çok fazla sıkılmaması,
Altta örnek ölçüm gösterilmektedir.
Önce sabit kovan üzerindeki bölüntü çizgilerinden hareketli kovan kenarını geçtiği son çizgi yani 7.5 mm. okunur. (Üst kısım 7mm ve alt kısımda 7mm' den sonra 0,5mm daha geçmektedir.)
Hareketli kovan çevresindeki 33.çizgi, sabit kovan yatay çizgisi ile çakışık olduğundan 0.33 mm. de tambur üzerinden okunur.
Sabit kovan ve hareketli kovan üzerinden okunan bu iki ölçü toplandığında, mikrometre ile ölçtüğümüz kalınlığın değerini bulmuş oluruz.
7.5 + 0.33 = 7.83 mm şekildeki mikrometre kesitinde gösterilen değerdir.
<ref>http://teknikyaz.blogspot.com.tr/2015/05/mikrometre-nedir-nasil-kullanilir.html</ref>
== Metrik uzunluk ölçüleri (küçükten büyüğe) ==
| 