Erebê Şemo: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k →Hayatı |
Değişiklik özeti yok |
||
32. satır:
1897 yılında Rusya İmparatorluğu'na bağlı [[Kars Oblastı]]'nın [[Susuz]] köyünde dünyaya geldi. Demiryolu işlerinde çalıştığı dönemde, 1916 yılında ilk kez Erzurum'da [[Bolşevikler]]le tanıştı. Bir mitingde, askerler karşısında yaptığı bir konuşmadan ötürü Rus polisince tutuklandı ve Sarıkamış cezaevine konuldu. Sarıkamış cezaevinden çıktıkdan sonra, parti direktifiyle köyüne gider ve orada, köylüler arasında parti çalışmasını yapar. Ne var ki, köydede çarlık müfrezesi peşini bırakmaz ve sonunda sıkışık durumda kalınca gizlice [[Stavropol]]'e geçer. 1917-1920 yılları arasında bir [[Kızıl Muhafızlar (Rusya)|Kızıl Muhafız]] olarak Kuzey Kafkasya’da savaşır ve [[Ekim Devrimi]]'nin örgütleyicilerinden biri olur.<ref>[http://serials.flib.sci.am/openreader/arevel_jogh_7/book/Binder1.pdf Ermenistan SSC Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü, Ülkeler ve Halklar - Yakın ve Orta Doğu, Kürtler, 1975, Sayfa 21]</ref><ref>[http://www.academia.edu/5897069/K%C3%BCrtlerin_Sovyet_Sistemine_Entegrasyonu_ve_Adaptasyonu_%D0%9A%D1%83%D1%80%D0%B4%D1%8B_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0_%D0%B2_1920_30-%D1%8B%D0%B5_%D0%B3%D0%B3._%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%B5%D1%81%D1%81%D1%8B_%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BF%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%B8_%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%B2_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D1%83_ Kürtlerin Sovyet Sistemine Entegrasyonu ve Adaptasyonu, Moskova Devlet Üniversitesi, M.B. Lomonosova, 2010]</ref>
[[Dosya:Rja Taza.jpg|212px|thumb|left|[[Riya Teze (gazete)|Riya Teze]] gazetesinin 25 Mart 1930 tarihli ilk sayısı]]
Kürtçe’nin ilk romanının sosyalizmi örgütlemek ve Kürt halkının sosyalizme örgütlenmesini sağlamak amacıyla kaleme alınmış olması ondan sonra çıkacak kitapların çizgisini de belirlemiş oldu. Modern Kürt Edebiyatını usta kalemşörlerinden [[Mehmed Uzun]]’dan şair [[Arjen Arî]]'ye kadar Şemo’dan sonra verilen tüm eserlerde sosyal bir form ya da mesaj eksik olmamıştır. Kürt edebiyat geleneğinin bu köşe taşının sosyalizan yanı “sosyalist gerçekçi” edebiyat geleneğinin de önünü açmıştır.Yanlarında çalıştığı farklı halklardan ailelerin [[Kürtçe]] bilmemelerinden ve farklı çevrelerden tanıştığı insanlardan dolayı da [[Ermenice]], [[Osmanlıca]], [[Rusça]], [[Gürcüce]], [[Almanca]] ve [[Azerice]]yi anadili gibi konuşup yazmaya başlar. Dünyaya açık bu yanı, onun ileride yaptığı tüm işlerde, edebiyatında ve tüm hayatında hızla ilerlemesini sağlamıştır.
1918 yılının Mayıs ayında [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Rusya Komünist Partisi]]’ne üye oldu.<ref>[http://serials.flib.sci.am/openreader/arevel_jogh_7/book/Binder1.pdf Ermenistan SSC Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü, Ülkeler ve Halklar - Yakın ve Orta Doğu, Kürtler, 1975, Sayfa 21]</ref><ref name="bnk.institutkurde.org">[http://bnk.institutkurde.org/images/pdf/1PVMCFDUEW.pdf Dr. Eskerê Boyîk, Nûra Elegezê Çend dîdemji edebiyeta Kurdên Ermenistanê]</ref> 1920-1921 yıllarında [[Kuba Rayonu]]'nda (Azerbaycan) [[Çeka]]'nın Gizli Operasyonlar bölümünde, 1921-1922 yıllarında Moskova [[Çeka]]'da görev yaptı. 1922-1923 yıllarında [[Transkafkasya]] [[Çeka]]'ya yöneldi.<ref name="ezdixane.ru">[http://www.ezdixane.ru/content/view/380/27/ Предлагаем вниманию читателей статью о Арабэ Шамо (Шамилов)]</ref> [[1920]]'de [[Moskova Lazaryan Enstitüsü]]'ne kaydoldu ve dört yıllık eğitimin ardından Ermenistan'a geri döndü. 1924-1931 yılları arasında Ermenistan Komünist Partisi Merkez Komitesi ulusal azınlıklar bölümünde çalıştı. [[Devlet Maddî Kültür Tarihi Akademisi]]'nde ([[Nikolay Yakovleviç Marr]]'ın danışmanlığında) lisans üstü (aspirant) eğitimini tamamladı. 1930 - 1931 yılları arasında [[Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi]]'ne devam etti. 1931-1932 yılları arasında okuduğu [[Leningrad Tarih Felsefe Dilbilim ve Edebiyat Enstitüsü]]'nde [[Kürdoloji]] bölümünde doçent oldu.<ref>[http://memory.pvost.org/pages/shamilov.html Fr. Thomas Bois, O.P. - Les Kurdes, p.38 / Coup D´œıl Sur La Liiterature Kurde p.31 ]</ref><ref>[http://memory.pvost.org/pages/shamilov.html ШАМИЛОВ Араб Шамоевич (лит. имя: Арабэ Шамо) (1897-1978)]</ref><ref>[http://www.ihst.ru/projects/sohist/repress/96-106.pdf РЕПРЕССИРОВАННОЕ ВОСТОКОВЕДЕНИЕ, ВОСТОКОВЕДЫ, ПОДВЕРГШИЕСЯ РЕПРЕССИЯМ В 20—50-е ГОДЫ]</ref><ref>[http://www.kurdist.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=6 Заря Востока О Курдах Закавказья. Часть I]</ref> [[1927]]'de [[Ermenistan Kültür ve Eğitim Komiserliği]]'nin kararıyla [[Kürtler]] için [[Latince]] bir alfabe oluşturulması kararı alındı ve bu iş Erebê Şemo ile [[Asuri]] Kürdolog [[İsahak Marogulov]]'a verildi .Bu alfabe, bir yıl sonra başarıyla tamamlanır ki tarihte ilk Kürtçe Latince alfabenin [[Celadet Elî Bedirxan]] tarafından yapıldığı bilinir, ama bu kanı kesinlikle yanlıştır. Çünkü bu alfabeyle 25 Mart 1930 günü [[Riya Teze (gazete)|Riya Teze]] gazetesi yayın hayatına başlamıştır, oysa Bedirxan, Hawar dergisini Latince alfabeyle [[1932]]'de çıkarmaya başlamıştır.
Şemo, [[1959]] yılında ise Rejisörlüğünü C. Jamharyan'ın üstlendiği Ermenistan Kürtleri adlı bir filmin senaryosunu yazmıştır.<ref>[http://www.sarhad.ge/home.php?cat=4&sub=2&id=989&mode=blog&lang=ru#.VRfzjPmsVAE «Зарэ» – первый фильм о езидах]</ref> Filmde Ermenistan Kürtlerinin son 40 yılda yaşadığı ekonomik, sosyal ve kültürel değişimleri konu alınır. [[Kanate Kurdo|Kanat Кurdoev]] gibi bazı Kürt şahsiyetleriyle yapılan söyleşilere de yer verilmiştir. Film yayla yaşamıyla başlar ve daha sonra [[Alagöz Dağı|Alagöz]] köylerine kadar uzanır, burada Kürtlerin yaşadıkları yeni yaşamlar anlatılır.<ref name="Араб Шамилов">[http://www.livelib.ru/author/428774 Араб Шамилов]</ref>
[[Dosya:1934 yılındaki Erivan Kürdoloji Konferansı.jpg|thumb|right|250px|Hrayr Hovakimyan, Karlênê Çaçanî, Casimê Celîl, Celîlê Celîl, Erebê Şemo,
[[Ermenistan]], [[Azerbaycan]] ve [[Gürcistan]]'da Kürtlerin birleşik bir edebiyat dili oluşturulması için çalıştı. [[1930]] yılında yayına başlayan ve kuruluşunda önemli bir rol oynadığı “Riya Teze” (Yeni Yol) gazetesinde üç kitabı tefrika edildi: “Emrê Lenîn (Lenin’in Yaşamı), Terîqa Rêvolûsîya Oktyabrê (Ekim Devrimi Tarihi), Kolxoz û Kara Wê Ji Gundîyan re (Kolhoz ve köylülere faydaları)”.Riya Teze gazetesi dışında [[Doğunun Şafağı]] (Gürcistan) [[Sovyet Kürdistanı]] (Azerbaycan) ve [[Bakinskiy Raboçiy (gazete)|Bakinskiy Raboçiy]] (Azerbaycan) gazetelerinde de çeşitli tarihlerde makaleleri yayınlandı.<ref>[http://www.kurdist.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=6 Заря Востока О Курдах Закавказья. Часть I]</ref><ref>[http://arsivakurd.org/images/arsiva_kurd/kovar/diplomat/diplomat_182.pdf ]</ref><ref>[http://kurd.amarikesardar.com/erebe-semo-ereb-samilov.html EREBÊ ŞEMO (EREB ŞAMÎLOV)]</ref><ref>[http://hpj.asj-oa.am/3208/1/1979-4(282).pdf ИЗ ИСТОРИИ АРМЯНО-КУРДСКОЙ ДРУЖБЫ]</ref> 1930 yılının Ağustos ayında Ermenistan Hükümeti, [[Transkafkasya SFSC]] hükümetinin önerisi üzerine dört yıllık eğitim veren [[Erivan Transkafkasya Kürt Öğretmen Okulu]]'nu açmaya karar verdi. 1 Ocak 1931 günü açılan okulun ilk müdürü ünlü yazar Erebê Şemo oldu.<ref>[http://www.kurdist.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=1 Курдская Диаспора В Странах СНГ]</ref><ref>[http://www.ezdixane.ru/index.php/component/k2/item/19-курды.html Курды, Карлене Чачани, Кандидат исторических наук, Председатель Курдской секции Союза Писателей Армении, главный редактор журнала "Дружба".]</ref> 1933-1934 öğretim döneminde okulun öğrenci sayısı 101 kişiye kadar ulaşmıştı. Altı yılda pedagoji okulu 70 öğretmen yetiştirdi. Öğrenciler sadece Ermenistan'dan değil Azerbaycan ve Gürcistan'dan da alınmaktaydı. Bu çalışmalar sayesinde birçok Kürt genci yetişti. [[1934]] yılında [[Erivan]]’da düzenlenen Kürdoloji konferansında da önemli bir misyon üstlendi. Edebî çalışmalarından dolayı 1934 yılında [[Sovyet Yazarlar Birliği]]'ne alındı.<ref>[http://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=8498 Շամիլով, Արաբ, 1897-1978]</ref><ref>[http://search.rsl.ru/ru/api/highlightPage/?idDoc=01005647316&words=%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2|%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1|%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&neededString=%D0%9D%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%80)%20(%D0%BF%D0%BE%D1%8D%D1%82)%20%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%20%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%20%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%B0%D0%B8%D0%BA)%20%20%20%20%D0%9A%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE-%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F Шамилов Араб Шамоевич (прозаик)]</ref><ref>[http://search.rsl.ru/ru/api/highlightPage/?idDoc=01005647316&words=%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2|%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1|%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&neededString=%D0%9D%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%80)%20(%D0%BF%D0%BE%D1%8D%D1%82)%20%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%20%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%20%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%B0%D0%B8%D0%BA)%20%20%20%20%D0%9A%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE-%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F Шамилов Араб Шамоевич (прозаик)]</ref><ref>[http://search.rsl.ru/ru/api/highlightPage/?idDoc=01005647313&words=%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2|%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1|%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87|%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B5|%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2&neededString=(%E2%80%A2%D0%BF%D0%BE%D1%8D%D1%82)%20%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%20%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%20%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%20(%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B5%20%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BE)%20(%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%B0%D0%B8%D0%BA)%20%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%20%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D1%84%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%20%D0%90%D0%BB%D0%BF-%D0%BE%D0%B3%D0%BB%20%D1%8B (•поэт) Шамилов Араб Шамоевич (Арабе Шамо) (прозаик)]</ref> Yazın işleri dışında siyasetle de iç içe olan Şemo birkaç kez Erivan şehir Sovyeti milletvekiliğine seçildi.<ref>[https://www.yumpu.com/tr/document/view/10007860/kovara-marksista-kurdi-kovara-marksista-kurdi/21 Kovara Azadi, "Mırina Ereb Şemo", r.20-22, Cotmeh 1978 (Özgürlük Dergisi, "Ereb Şemo'nun Vefatı",s. 20-22, Ekim 1978)]</ref> 1967 yılında da [[Moskova]]'da Kürt halk hikayelerinden oluşan bir koleksiyon yayınlamıştır.<ref>[http://www.bookodor.ru/katal.php?id=14275274 Курдские народные сказки. Пересказал и обработал для детей Араб Шамилов. Рисунки Н. Кочергина]</ref> Şamilov büyük Rus yazarı [[Maksim Gorki]] ile de tanışma fırsatı buldu. Gorki Ermenistan'a, başkent Erivan'a geldiğinde Şamilov'un elindeki el yazması romanı “Kürt Çoban”ı değerlendirdi ve roman hakkında “Kürt halkı, kendi yazarı Ereb Şamilov'un diliyle konuşuyor” yorumunu yaptı.<ref>[http://www.artuklu.edu.tr/Upload/tyde/Tezler/DRESFK.pdf Erebê Şemo’nun Romanlarında Kürt Folkloru, Ebubekir Gören - Mardin Artuklu Üniversitesi, 2013]</ref><ref name="bnk.institutkurde.org"/><ref>[https://www.yumpu.com/tr/document/view/10007860/kovara-marksista-kurdi-kovara-marksista-kurdi/21 Kovara Azadi, "Mırina Ereb Şemo", r.20-22, Cotmeh 1978 (Özgürlük Dergisi, "Ereb Şemo'nun Vefatı",s. 20-22, Ekim 1978)]</ref><ref>[http://issuu.com/solyayinkurdi/docs/__zg__rl__k-yolu39-40 "Ünlü Yazar Ereb Şemo Vefat Etti", Özgürlük Yolu Dergisi - Ağustos 1978, Sayfa 92 . ]</ref><ref>[http://www.bianet.org/biamag/kultur/116083-erebe-semo-nun-dili Erebê Şemo'nun Dili!, Şeyhmus Diken, 25 Temmuz 2009]</ref><ref>[http://arsivakurd.org/images/arsiva_kurd/kovar/roja_welat/roja_welat_09.pdf "Niviskarê Mezın Ereb Şemo Çu Ser Heqiya Xwe", Roja Welat, 10 Eylül 1978]</ref><ref>[http://haber.sol.org.tr/blog/kurdewari/munir-gok/kurt-aydinlanma-tarihinden-portreler-erebe-semo-102443 Kürt aydınlanma tarihinden portreler: Erebê Şemo]</ref>
[[Dosya:Arab Shamilov's plaque, Yerevan.jpg|200px|thumb|right|Şamilov'un hatırasına yapılan anıt levha]]
| |||