İnyupikler: Revizyonlar arasındaki fark

 

*'''Kuvraqatigiik''' (< ''kuvraq'' «balık ağı»; İngilizce ''fishing partners''): Oltayla yapılan balıkçılığı tek bir kadın yapabilirken, serpme ya da özellikle de germe ağ ile yapılan balıkçılık en az 3-4 kişiyle yapıldığından kadınlar akraba olmayan başka kadınlarla balık avlama ortaklığı kurarlar. Böyle ortak olan kadınların her ikisine de ''kuvraqatigiik'' adı verilir. Balık avlama kamplarında birlikte kalan kadınlara çocuklar ve bazen de bir koca yardımcı olur.<ref name="refKuuvaŋmiut">Douglas B. Anderson, Wanni W. Anderson, Ray Bane, Richard K. Nelson & Nita Sheldon Towarak (1998), [http://www20.us.archive.org/details/kuuvanmiutsubsis00ande Kuuvaŋmiut Subsistence: Traditional Eskimo Life in the Latter Twentieth Century]</ref> [[Pasifik somonu|Pasifik som balığı]] gibi belirli mevsimlerde büyük miktarda görülen balıkların avlandıktan sonra [[Ulu (bıçak)|ulu]] bıçağıyla kesilip temizlenmesi ve kurutulması uzun sürer ve oldukça zahmetli olduğu için ortaklaşa yapılır ve bölüşülür.

*'''Suuraqatigiik''' (< ''suuraq'' «eşya, mal mülk, zenginlik, hazine»; İngilizce ''real partners''): İki kadın arasında kurulan ve hem balıkçılık (''kuvraqatigiik'') hem de bitki ve meyve toplama ortaklığıdır. Ortaklardan birinin kocasının getirdiği avdan diğer ortağa da pay düşer. Böyle ortaklar bütün geçim faaliyetlerini ([[avcılık ve toplayıcılık]]) birlikte yapıp paylaştıklarından en değerli gerçek ortaklık olarak görülür.<ref name="refKuuvaŋmiut">Douglas B. Anderson, Wanni W. Anderson, Ray Bane, Richard K. Nelson & Nita Sheldon Towarak (1998), [http://www20.us.archive.org/details/kuuvanmiutsubsis00ande Kuuvaŋmiut Subsistence: Traditional Eskimo Life in the Latter Twentieth Century]</ref>

*'''Piqatigiik''' (< ''piqan'' «companion»; İngilizce ''two persons who help each other''): Bir erkekle kadın arasında yapıldığında karı koca ortaklığına (''tuvaaqatigiik'') geçiş olarak görülebilir. Bazen de iki kadın arasında ''gill net'' balıkçılığı ortaklığıdır ve ağlara ortaklaşa sahip olmadıklarından avlanan balık paylaştırılmaz, diğer kadın sadece yardımcıdır. Kadın ya da erkek birlikte seyahat ettiklerinde birisi dıştan motorlu tekneyi temin ederken diğeri de yakıtı tedarik eder.<ref name="refKuuvaŋmiut">Douglas B. Anderson, Wanni W. Anderson, Ray Bane, Richard K. Nelson & Nita Sheldon Towarak (1998), [http://www20.us.archive.org/details/kuuvanmiutsubsis00ande Kuuvaŋmiut Subsistence: Traditional Eskimo Life in the Latter Twentieth Century]</ref>

*'''Nuliaqatigiik''' (''nuliaqan''<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> [tekil] < ''nuliaq'' «karı» ya da ''aŋutauqan'';<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> İngilizce ''co-husbands''): Güçlü olmayan az nüfuslu ailelerin intikam ve düşmanlıklardan kaçınmak için başvurduğu iki yoldan diğeri birbiriyle akraba olmayan iki çiftin eşlerini (= karılarını daha doğrusu kocalarını, zira bir diğerinin evine geçici olarak yerleşen karı değil kocadır) değiş tokuş etme yöntemidir.<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> Bu eş değiştirme düşmanlıkların oluşmamasında en etkili yöntemlerden biridir.<ref name="refTradesk">Ernest S. Burch, Jr. (1980), Traditional Eskimo Societies in Northwest Alaska, Senri Ethmological Studies 4, 1980</ref><ref name="refHavil">William A. Haviland, Harald E. L. Prins, Dana Walrath, and Bunny McBride (2010), [http://books.google.com.tr/books?id=Fm2RY5ZKmDIC&pg=PA483&lpg=PA483&dq=%22inupiat%22+wife&source=bl&ots=lPERf8u9EA&sig=11t9UzvieOcUNIrMMqqs5XwtOxU&hl=tr&sa=X&ei=I8wfUPv3Dcb0sgaohYC4AQ&ved=0CFUQ6AEwBjgy#v=onepage&q=%22inupiat%22%20wife&f=false Anthropology, the Human Challenge], thirteenth edition</ref> Eş değiştiren yabancılar (geçici koca : ''aŋutauqan'' ; geçici karı : ''aippaq'') dolaylı olarak tek bir aile olmaktadırlar. Point Hope yöresinde hayatta kalma güçlü aile desteğiyle mümkündür ve bunun için eş değiştirme uygulanır ve eş değiştiren erkekler yakın akraba gibi kabul edilir ve birbirlerinin çocuklarına destek oldukları gibi ihtiyaç duyulduğunda diğerinin kayık ve av malzemelerini de ödünç alırdı.<ref name="refFroelich">Froelich G. Rainey (1947), [http://digitallibrary.amnh.org/dspace/handle/2246/125 The Whale hunters of Tigara], Vol 41, part 2, Anthropological Papers of the American museum of Natural History, New York, 1947</ref> Günümüzde bu eş değiştirme geleneği büyük ölçüde terk edilmektedir. 1960 ların başlarında eş değiştirme terimlerini kullanan İnyupikler ya kırk yaşında ya da daha fazla yaşlılar olduğu gözlemlenmiştir.<ref name="ref464" />

*'''Aŋuqatigiik''' (< ''aŋuq-'' «karada hayvan tutmak» ya da ''Aŋuniaqqan'' [tekil] < ''aŋuniaq-'' «avlanmak»; İngilizce ''hunting partners''): erkek ya da kadın her ikisi de aynı cinsiyetten avcılık ortaklığıdır. Kadın kadına av ortaklığı daha çok kimsesiz dul kadınlar arasında balık avlamada görülür.<ref name="refKuuvaŋmiut">Douglas B. Anderson, Wanni W. Anderson, Ray Bane, Richard K. Nelson & Nita Sheldon Towarak (1998), [http://www20.us.archive.org/details/kuuvanmiutsubsis00ande Kuuvaŋmiut Subsistence: Traditional Eskimo Life in the Latter Twentieth Century]</ref>

*'''Tuyuqtuutiruk''' (< ''tuyuk-'' «göndermek, yollamak»; İngilizce ''partners who send things to each other''): kıyı bölgelerdekiler ile iç bölgedekiler arasında görülen ve aynı ya da karşı cinsten iki kişi arasında birbirlerine bir şeyler gönderme ortaklığıdır.<ref name="refKuuvaŋmiut">Douglas B. Anderson, Wanni W. Anderson, Ray Bane, Richard K. Nelson & Nita Sheldon Towarak (1998), [http://www20.us.archive.org/details/kuuvanmiutsubsis00ande Kuuvaŋmiut Subsistence: Traditional Eskimo Life in the Latter Twentieth Century]</ref>

 

 

*1. ''Qitkutim atuutua'' (oyun şarkıları / game songs < ''qitik-'' «oyun oynamak / to play games») sınırlı sürede oyuna eşlik eden ve şarkıcılar için anlamsız kelimelerle dolu olan şarkılardır. Birkaç çeşidi vardır. ''Uyahaaq'' adıyla anılan kısa şarkılar beşik (''cat's cradle'') denen el ipi oyunlarında (''ayaqhaaq'') kullanılır ve bütün İnyupik bölgelerinde geniş alanda yayılır. Beşik oyununda iplerle oluşturulan şekillerin ruhunun itaat etmesi amaçlanır, aksi takdirde o ruh tarafından cezalandırılırlar. Kız ve erkek karışık oyuncular arasında şarkı sözlerine göre asimetrik yapılan hoplamalı zıplamalı ''Mitquliksraq'' adlı oyunda söylenen şarkılar da oyun şarkılarına girer. Bir diğer oyun şarkısı çocuklar arasında oynanan ''Annumi-unnuluuraq'' adlı kovalamaca oyunundaki şarkılardır. ''Pebble juggling'' oyunlarda kullanılan uzun şarkılara ''iglukisuak'' adı verilir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>

*2. ''Unipkaaq atuutilik'' (kikâyelerdeki şarkılar / songs-within-stories): Halk masalları (''A Partial Grammar of Eskimo Folktales'' by B. N. Colby<ref>B. N.Colby (1973), [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1525/aa.1973.75.3.02a00010/pdf A Partial Grammar of Eskimo Folktales]), American Anthropologist, Volume 75, Issue 3, pages 645–662, June 1973</ref>) içinde yer alan kısa, sınırlı, bazen de hırıltılı gıcırtılı şarkılardır. Ritmi genelde karmaşık ve beklenmedik olup ton ve tempoda dramatik değişiklikler oluşabiliyor. Masallardaki bu şarkılar, eski kahramanlara ya da efsanevi karakterlere, kıyıya vurmuş balinalara, on ayaklı kutup ayılarına, insanımsı kurt, tilki, kuş ve değişik Arktika hayvanlarına eşlik eder. İnsan dışı karakterler genelde büyü amaçlı şarkı söyler. Kurdun söylediği şarkılar ise tehdit ve saldırı içeriklidir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>

*3. ''Uamipiaq'' (dans şarkıları / dance songs): Genelde erkekler tarafından, bazen de kadınlarca seslendirilir. Bu şarkılar, özel günlerde o an için doğaçlama söylenen ''atuutipiaq'' ile söz ve hareketleri önceden bilinen ''sayuun'' tipi olmak üzere iki ana grupta sınıflandırılır. Sayuun şarkıları diğerine göre daha saygın kabul edilir<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>

**3.1. ''Sayuun'' (sabit hareketli dans şarkıları / dance songs with fixed motions): Sabit ve bilindik hareketlerle yapılan Sayuun şarkıları en değerli dans şarkılarıdır. Çok uzun süreli provalar yapılarak ezberlenir. Hareketler ve şarkılar davulun vuruşuna göre şekillenir. Şarkının uzunluğuna, sözlerin kendi doğasına, dansçıların cinsiyetine göre de davul vuruşu sayısı belirlenir. Kadınların kürek çekme taklidi kol hareketleriyle yaptığı danslara Kuzeybatı Alaska'da ''Taliq'' (''taliq'' kelimesinin asıl anlamı «kol» demektir ve kollarla kürek çekme hareketi yapıldığı için böyle dans etmeye ''taliqtuq'' «kollar, kollama dans yapar», dans esnasında söylenen şarkıya da ''taliun'' «kollama» adı verilir), Kuzey Alaska'da ([[Wainwright, Alaska|Wainwright]]) ''Paagurraqtuq'' adı verilir ve bu dansla birlikte söylenen şarkılara da kürekleme şarkıları (''paddling song'') denir. Efsaneye göre taliq kuzeye mal edilmektedir. Eski zamanlarda kuzeyde yalnızca bir erkek, güneyde ise evli tek bir kadın bulunur. Kuzeydeki erkek güneydeki evli kadını kaçırmak için bir gün uğraşır ve yapılan mücadele sonucu kadının üst parçasına sahip olur, alt parçası ise güneyde kalır. Kadının güneydeki kocası üst kısmını, kuzeydeki kocası da alt kısmını tahtayla tamamlar. Efsane kısa süreli savaşlara ve eş çalmaya gönderme yapar. Taliq dansı kadınlarca yere dizüstü çökülerek el kol hareketiyle yapılır. İnyupiklerde daha az, Yupiklerde ise daha fazla görülen, dansta bir halkayla parmaklara geçirilen yelpaze biçimli parmak maskeleri (Yupikçe ''tegumiak'') kayık küreğini temsil eder. Taliq dansının [[Küçük Diomede Adası]] kökenli olduğu ve buradan da [[Wales, Alaska|Wales]]'a getirildiği düşünülüyor.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> [[Yupikler]]e de İnyupiklerden geçmiştir ve [[Yupikçe]]de de dans ''taliq'' (fiil ise ''talir-'') adıyla bilinir (fakat Yupikçede «kol» anlamına gelen kelime iki l harfiyledir: tekil ''talliq'', ikil ''tallik'', çoğul ''tallit''). [[King Adası, Alaska|King Adasında]] da ''taliq'' dansı (''bench dance'') yapılır ve dansçılara ''sayuqtit'', erkek usulü dans etmeye ''pualaq'', kadın usulü dans etmeye de ''tuġumiq'' denir.<ref name="refUgiuvaŋmiuraaqtuaksrat">[http://www.ankn.uaf.edu/curriculum/Masters_Projects/Yaayuk/Chap5.html "Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat" Future King Island Speakers]</ref>

**3.2. ''Atuutipiaq'' (serbest hareketli dans şarkıları / dance songs with free motions<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref> invitational dance songs:<ref name="refHikuta">Hiroko Ikuta (2007), [http://www.erudit.org/revue/etudinuit/2007/v31/n1-2/019736ar.pdf Iñupiaq pride: Kivgiq (Messenger Feast) on the Alaskan North Slope], Études/Inuit/Studies, vol. 31, n° 1-2, 2007, p. 343-364</ref>) Hareketler ([[koreografi]]) ve söz sabit olmayıp değişkendir. Doğaçlama geliştiği için önceden günlerce prova yapmaya gerek yoktur. Özellikle de yabancı bir köydeki şenliğe davet edilen misafirlerce o köyün Sayuun dansının söz ve koreografisini bilinmediği için en uygun dans ve şarkıdır. Doğaçlama olduğu için kişinin performansıyla değerlendirilir. Söz ve hareketler Sayuun dans ve şarkılarının aksine birbiriyle uyumlu olmadığı için oldukça karmaşık ve bireysel rekabet içeren neşeli ve güldürücü dans ve şarkılardır. Kadın dans ve şarkıları daha sakin ve az hareketli iken, erkeklerin yaptığı daha hızlı ve gürültülüdür. Kadınlar ritmik bir diz bükme hareketi gerçekleştirirken, erkekler botlarının tabanını yere damga basar gibi oldukça sert vurarak yapar ve bu damgalama hareketine ''kimmiatuq'' denir. Erkeklerce yapılan bu sert damgalama hareketi geçmişteki yabancıları korkutma amacından kaynaklanıyor olabilir. Atuutipiaq şarkılarının bazıları eski olsalar da çoğu çağın şartlarına ve güncel gelişmelere bağlı olarak değişir. Standart olarak Kuzey Alaska'da şarkılardaki anlamı açık olmayan yansıma kökenli kelimeler (''vocable'') olarak ''a-ya-yanga'' kullanılırken, kuzeydeki Wainwright yöresinde ''alala'' ya da ''ilili'' biçimindedir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>

*4. ''Angaiyutikun atuutit'' (bayram dans şarkıları / special ceremonial dance songs): Bayramlar gibi özel törenlerde yapılan danslarda seslendirilen ve çoğu gizli içerikli 6 şarkıyı kapsar: ''kiapsaq'' (balina avcılarının topaç dansı şerkısı / whalers’ spinning-top dance song), ''tohoyaqhuuqaun'' (kukla tören dansı şarkısı / puppet ceremony dance song), gizli olmayan ''nalukatuun'' (Nalukataq bayramında zıplatma gösterisinde söylenen şarkı / whalers’ skin-toss dance songs), ''uingarung'' (balina avcılarının maskeli dans şarkısı / whalers’ masquerade dance songs), ''kigugiyataun'' (Kutup ışıkları dansı şarkısı / Northern Lights dance songs), ''kalukhaq'' (köşeli davul dansı şarkısı / box-drum dance songs). Bunlar şamanistik kökenli şarkılardır ve adları da zaten ona yöneliktir: ''angaiyutikun atuutit'' harfiyen «transta yapılmış şeyler grubu şarkıları / songs of group of things done in a trance»<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>

**4.1. ''Kiapsaq'' (balina avcılarının topaç dansı şerkısı / whalers’ spinning-top dance song): [[Point Hope, Alaska|Point Hope]] (''Tikiġaq'') yöresinde yılın son günü [[Yılbaşı]] arefesinde (''New Year’s Eve'') dört kez yapılır. Yere bağdaş kurarak dizleri üstüne çöken şarkıcı [[topaç|topacın]] (''kaivsarraq'' ya da ''kaipsaaq'' denilen topaç [[Dall yaban koyunu]]nun boynuz ucunun alt kısmının derin delinip içine sivri kemik parçasından sap takılarak yapılır<ref>[http://anthropology.si.edu/accessinganthropology/alaska/gallery_top.html Smithsonian National Museum of Natural History : Inupiaq ceremonial spinning top]</ref> [http://anthropology.si.edu/accessinganthropology/alaska/images/E089807_from_Murdoch_lg.jpg viki-dışı resmi]) alt parşasındaki oyuğa gevşek takılmış olan [[kar baykuşu]]nun beyaz tüylerinin serbest kalması için topacı döndürür (''kiavluktuq''). Gelecek sezonun balina avcılığının bereketli geçmesine yöneliktir ve topacın ilk dönmesinde tüyler serbest kalmaz ve başarısız olunursa uğursuzluk sayılır. Eskiden ''ungasiksikkaaq'' locasından balina avcılarınca sonbaharda ''qugmaqtuuk'' locası davet edilirken yapılırdı. Günümüzde her iki loca da var olmasına rağmen, danslar şimdi Yılbaşı arefesinde ve Haziran ayındaki balinacılık festivalinde yapılmaktadır.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>

 

*'''Aqsraatchiaq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> (İng. ''Alaskan high kick'') : Bir top (''aqsraatchaun''<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref>) oyunudur.

*'''Anauraġauraq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> (İng. ''Alaskan baseball, Eskimo baseball, Inuit baseball'') : [[beyzbol]] benzeri bir top oyunudur<ref>[http://www.toronto.ca/health/playground/pdf/playground_alaskan_baseball.pdf Go Play Group Games! Alaskan Baseball]</ref>.

*'''Avluġaatchiaq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> (İng ''broad jump'') : [[uzun atlama]]

*'''Aqamak'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> ya da '''Argaŋmigaq'''<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> (İngilizce ''finger pull''): parmak çekmeye dayalı güç oyunudur.

*'''Kulak çekme oyunu''' (İng. ''Ear pull'')<ref>[http://books.google.com.tr/books?id=VP0DAAAAMBAJ&pg=RA1-PA40&lpg=RA1-PA40&dq=%22ear+pull%22+++%22inupiaq%22&source=bl&ots=sVPFCv7lNk&sig=5KHzl7lrNdi3tZUcy22lYnlp_ZM&sa=X&ei=HU01UK7nF4fdtAaliYGACg&ved=0CBEQ6AEwAA#v=onepage&q=%22ear%20pull%22%20%20%20%22inupiaq%22&f=false Scouting], September 1993</ref>: yüzyüze ayakları yere uzatıp oturarak birisinin sağ diğerinin sol kulağına geçirilmiş bir halka iple kulak çekişmece sporudur.

*'''Igḷukisaaq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> (İng ''juggling'') :

*'''Aatchakisaaq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> (İng ''jumping board'') :

*'''Napaatchak'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> (İng ''dart game'') : [[dart]]

*'''Iḷuaqsuġaaq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> : rengeyiği (''tuttu'') ya da fok (''natchiq'') [[omurga]]sını yakalama oyunu

*'''Tuunġauraq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref>

*'''Agrauraqti'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref>

 

 

*'''Qiputaq'''<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref><ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> (İng. ''Eskimo horse-shoes'') : İngilizcede [[:en:Horseshoes|horseshoe (atnalı)]] denilen oyuna benzer, yalnız atılan şey [[at nalı]] biçiminde değil sopa biçimindedir. Yere dikilen bir kazığa doğru atılan ve ''qiputaq'' denilen 5-7 [[inç]] uzunluğundaki sert sopalarla oynanır. Sopasını kazığa en yakın atan kazanır.<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref><ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref>

*'''Kattagaaq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> [tekil] ya da '''katagaat'''<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> [çoğul] (İngilizce ''knucklebones, jackstones, jacks''): [[beştaş]] oyunudur.

*'''Manna Mannaa''':<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref><ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> iki takım hâlinde oynanan bir tür kovalamaca yakalamaca oyunu. Her takımın yere çizilmiş büyük daire biçiminde bir kalesi ve küçük daire biçiminde de hapishanesi olur. Yakalanmadan karşı takımın kalesine giren dokunulmaz olur, yakalanan hapse atılır. Amaç hapisteki arkadaşları da kurtarmaktır. En yüksek puanı alan oyunu kazanır.

*'''Iriġauraq''':<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref><ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> çocukların oynadığı [[Saklambaç (oyun)|saklambaç]] oyunudur.

*'''Kalviqtaqtuat'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> ya da '''kaliviqtaaq''',<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> '''kaliviqtaun''':<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> Çocukların otnadığı [[ip atlama]] oyunudur.

 

[[Dosya:Cats-cradle.svg|thumb|right|200px|Parmak ipiyle şekil yapılan beşik (''ayaqhaaq'') oyunu]]

*'''Ayaqhaaġniq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> ya da '''ayaqhaaq''',<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> '''itiquuraq'''<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> (İng. ''Cat's cradle'' and ''telling stories using string figures'') : Parmak ipiyle oynanan [[Beşik (parmak ipi)|beşik]] oyunu ve bu oyunda yapılan şekillerle (''ayakhaun''<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref>) uyumlu hikâye anlatımı.<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> Oynanırken kısa oyun şarkıları da söylenir.<ref name="refThomasmusic">Thomas F. Johnston (1976), [http://pubs.aina.ucalgary.ca/arctic/Arctic29-1-7.pdf The Eskimo Songs of Northwestern Alaska]), Arctic, Vol 29, No 1 (1976), pp. 7-19</ref>

*'''Aakkuu aakkuu'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> ya da '''aakkuu''':<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> iki takım arasında oynanan beceri oyunu. Takımın birindeki bir kişi elinde tuttuğu bir nesneyi şarkı eşliğinde sallar ve karşı takım gülmeden o nesneyi almaya çalışır.<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref>

*'''Maq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> ya da '''maġauraq''',<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> '''iglaqusraaq''':<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref> iki takım arasında oynanan beceri oyunu. ''Maq'' ünlemiyle başlanan oyunda takımın biri jest ve mimikler yaparak karşı takımı güldürmeye çalışır. Gülen takım yenilir.<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref>

*'''Aaquaksraluuraq''': Ay ışığında iki takım hâlinde oynanan çocuk oyunudur. Oyuncular eşit sayıda iki takıma ayrılır ve iki sıra hâlinde dizilirler. Çocuklardan biri "yaşlı kadın" olur ve diğer takıma "Ay'dan ... istiyorum" der ve o takım da isteğini yerine getirir.<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref>

*'''Ipuktaaq'''<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref> (İngilizce ''see-saw''): [[tahterevalli]]

*'''Imigḷuktaaq''': kemik ve tahtadan parçalar ile örgülü sinir ipiyle yapılan ve [[kaynana zırıltısı]] gibi gürültü çıkarıcı oyuncak ve bununla oynanan oyun<ref name="refSkills">[http://nsbsdbeta.schoolwires.net/site/handlers/filedownload.ashx?moduleinstanceid=727&dataid=344&FileName=ILFComm.pdf Iñupiaq Knowledge and Skills]</ref>

 

 

* ''Arctic Slope Regional Corporation'' (ASRC)<ref>[http://www.asrc.com/ Arctic Slope Regional Corporation]</ref> : [[North Slope Borough]] ilçesinde ''Atkasook Corporation'' ([[Atqasuk, Alaska|Atqasuk]]), ''Cully Corporation'' ([[Point Lay, Alaska|Point Lay]]), ''Kaktovik Iñupiat Corporation'' ([[Kaktovik, Alaska|Kaktovik]]), ''Kuukpik Corporation, Inc.'' ([[Nuiqsut, Alaska|Nuiqsut]]), ''Nunamiut Corporation'' ([[Anaktuvuk Pass, Alaska|Anaktuvuk Pass]]), ''Olgoonik Corporation, Inc.'' ([[Wainwright, Alaska|Wainwright]]), ''Tikigaq Corporation'' ([[Point Hope, Alaska|Point Hope]]), ''Ukpeaġvik Iñupiat Corporation'' ([[Barrow, Alaska|Barrow]]) gibi köy şirketlerine ayrılır.

* ''NANA Regional Corporation'' (NANA)<ref>[http://www.nana.com/ NANA Regional Corporation]</ref> : [[Northwest Arctic Borough]] ilçesinde ''Akuliuk Inc.'' ([[Selawik, Alaska|Selawik]]), ''Buckland Nunachiak Corporation'' ([[Buckland, Alaska|Buckland]]), ''Deering Ipnatchiak Corporation'' ([[Deering, Alaska|Deering]]), ''Isingnakmeut'' ([[Shungnak, Alaska|Shungnak]]), ''Ivaisaapaagmit Corporation'' ([[Ambler, Alaska|Ambler]]), ''Katyaak Corporation'' ([[Kiana, Alaska|Kiana]]), ''Kikiktagruk Inupiat Corporation'' ([[Kotzebue, Alaska|Kotzebue]]), ''Kivalina Sinnigaakmiut'' ([[Kivalina, Alaska|Kivalina]]), ''Koovukmeut Inc.'' ([[Kobuk, Alaska|Kobuk]]), ''Noatak Napaaktukmeur Corporation'' ([[Noatak, Alaska|Noatak]]), ''Putoo Corporation'' ([[Noorvik, Alaska|Noorvik]]) gibi köy şirketlerine ayrılır.

* ''Bering Straits Native Corporation'' (BSNC)<ref>[http://www.beringstraits.com/ Bering Straits Native Corporation]</ref> : [[Nome Census Area]] sayım bölgesinde ''Brevig Mission Native Corporation'' ([[Brevig Mission, Alaska|Brevig Mission]]), ''Council Native Corporation'' ([[Council, Alaska|Council]]), ''Elim Native Corporation'' ([[Elim, Alaska|Elim]], aynı zamanda [[St. Lawrence Adası|St. Lawrence]] adasındaki [[Sibirya Yupikleri]]nin de şirketidir), ''King Island Native Corporation'' ([[King Adası, Alaska|King Adası]]), ''Koyuk Native Corporation'' ([[Koyuk, Alaska|Koyuk]]), ''Mary's Igloo Native Corporation'' ([[Mary's Igloo, Alaska|Mary's Igloo]]), ''Shaktoolik Native Corporation'' ([[Shaktoolik, Alaska|Shaktoolik]]), ''Shishmaref Natrive Corporation'' ([[Shishmaref, Alaska|Shishmaref]]), ''Sitnasuak Native Corporation'' ([[Nome, Alaska|Nome]]), ''Solomon Native Corporation'' ([[Solomon, Alaska|Solomon]]), ''Stebbins Native Corporation'' ([[Stebbins, Alaska|Stebbins]]), ''Teller Native Corporation'' ([[Teller, Alaska|Teller]]), ''Unalakleet Native Corporation'' ([[Unalakleet, Alaska|Unalakleet]], [[Yupikler]]le birlikte), ''Wales Native Corporation'' ([[Wales, Alaska|Wales]]), ''White Mountain Native Corporation'' ([[White Mountain, Alaska|White Mountain]]) gibi köy şirketlerine ayrılır.