Emniyet: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Bgedikaslan (mesaj | katkılar) Emniyetin Risk kavramındaki anlamı |
Bgedikaslan (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
||
4. satır:
* [[Emniyet kemeri]], ulaşım araçlarında kullanılan güvenlik aracı
* [[Millî Emniyet Hizmeti Riyâseti]], Türk istihbarat örgütü
* Emniyet, ''Emniyet'' Risk kavramları İçinde kavramları içinde ''Güvenlik'' ile karıştırılmaktadır. ''Emniyet'' in anlamı büyük sonuçlara (yıkım) karşı alınan tedbirlerin yaşam ya da ölümle ilgili olanlarıdır. Çoklukla kazalara karşı alınmış tedbirlerdir. ''Güvenlik'' ise Yıkıma (damage) karşı alınan tedbirlerdir. Çoklukla niyetli olan olaylara karşı alınmış tedbirlerdir.[1]
''Emniyet ve Güvenlik Anlamları''
1. İngilizce’de “Safety” ve “Security”
İngilizce “safety” kelimesinin anlamı İngilizce Merriam Webster sözlüğünde yaralanmaya, zarara ya da ölüme sebep olabilecek durumlardan muaf olma hali olarak verilmektedir (Merriam Webster, 2003). Aynı kelime yine İngilizce-İngilizce olan Webster’s 1828 sözlüğünde; tehlikeden uzak, tehlikesizlik, yaralanma, zarar ya da ölümden muafiyet olarak tanımlanmaktadır (Webster’s 1828 , 2003) İngilizce-İngilizce The American Heritage sözlüğünde “safety”; tehlikeden, riskten ya da yaralanmadan muaf olma hali olarak tarif edilmektedir. “Safety”nin bu sözlükteki diğer bir anlamı kazaları önleyen aygıt olarak verilmektedir (The American Heritage, 2003). İngilizce “safety” kelimesi için yapılan bu tanımlarda ortak olan nokta; yaralanmaya, ölüme ya da zarara yol açabilecek her türlü tehlikeden ve riskten muaf olma durumudur. İngilizce “security” kelimesi Latince “securus securitas” kelimelerinden gelmektedir (The American Heritage, 2003). Latince-Türkçe sözlükte “securus” kelimesinin anlamı; sıkıntısız, kaygısız, endişesiz, keyfi yerinde olarak verilmektedir (Kabaağaç ve Alova, 1995). İngilizce-İngilizce The American Heritage sözlüğünde “security” kelimesi riskten, tehlikeden muaf olma hali olarak tarif edilmektedir. “Security”nin bu sözlükteki diğer bir anlamı şüphe, endişe ya da korkudan muaf olma hali olarak verilmektedir. “Security” kelimesinin yine bu sözlükteki dikkat çeken diğer bir anlamı emniyeti (safety) sağlayan şey olmasıdır. Burada sözü edilen emniyeti sağlayacak şeyler; özel koruma görevlileri ve koruma örgütleri, sabotaj, saldırı ve casusluk gibi olayları engellemek için devletler tarafından alınan önlemler ve hırsızlık gibi suçların önlenmesine karşı alınan tedbir ve eylemlerdir (The American Heritage, 2003). Diğer yandan, Cambridge International Dictionary of English sözlüğü “security” kelimesinin anlamını farklı olarak; bir kişinin, binanın ya da örgütün suçlara karşı, bir ülkenin ise yabancı ülkelerin saldırılarına karşı korunması olarak vermektedir (Cambridge University, 1995). Yukarıda verilen açıklamalar incelendiğinde, “security” kelimesinin “safety” kelimesinin anlamlarından farklı olarak dikkat çeken noktası şüphe, endişe ve korkudan uzak olma halidir. “Security” kelimesinin söz konusu anlamları “safety” kelimesinin anlamlarında yer bulmamaktadır. Bu nedenle, aralarındaki temel farklardan birisinin bu noktada olduğu söylenebilir. Bu anlam ile ilgili olarak; iş ile ilgili kaygı verecek, endişe yaratacak durumların engellenmiş olması anlamında “iş güvencesi” (job security) (Cambridge University 1995 , 1282) ve yine sağlık ve yaşlılık ile ilgili kaygı verecek, endişe yaratacak durumları engelleyen bir takım önlemler anlamında “sosyal güvenlik” (social security) (Cambridge University 1995, 1370) kullanımlarını örnek olarak vermek mümkündür. Her iki kelime arasındaki diğer temel bir fark ise “security” kelimesinin; sabotaj, saldırı ve çeşitli suç eylemleri gibi kasıtlı olarak ortaya çıkarılan tehlikelerden korunmak ile ilgili faaliyetlere işaret etmesidir. Başka bir deyişle, “security” kelimesinin işaret ettiği eylemlerin temel amacı insanları ve eşyaları; kendilerine zarar verecek, yaralayacak ya da ölmelerine neden olacak bilinçli olarak yaratılmış tehlikelerden korumaktır. Böylece insanların ve eşyaların emniyetleri sağlanmış olacaktır. Diğer yandan “safety” kelimesi ise, tehlikesiz ve risksiz bir duruma, bir son hale işaret etmektedir.
2. ''Türkçe’de Emniyet ve Güvenlik''
İngilizce’deki “safety” ve “security” kelimeleri için Türkçe’de “emniyet” ve “güvenlik” sözcüklerinin kullanıldığı görülmektedir. Emniyet “emn” kökünden gelen Arapça bir sözcüktür (Türk Dil Kurumu 1998, s.708. ; Devellioğlu 2001, s.219). Eski yazılı bir sözlükte Arapça “emn” sözcüğü korkusuzluk ve eminlik olarak verilmektedir (Muallim Naci, s.119). Ferit Devellioğlu’nu OsmanlıcaTürkçe sözlüğünde “emn”; eminlik, korkusuzluk, rahatlık şeklinde tarif edilmektedir. Aynı sözlükte “emniyyet” kelimesi ise; yine eminlik, korkusuzluk, inanma, güvenme ve polis teşkilatı olarak verilmektedir (Devellioğlu 2001 , s.219). Muallim Naci’ye ait olan diğer bir sözlükte “emn” sözcüğü; korkusuzluk, eminlik olarak “emniyyet” sözcüğü ise; eminlik, korkusuzluk, güvenme ve itimat olarak tarif edilmektedir (1317, s.168). Ali Seydi’ye ait diğer bir sözlükte “emniyyet” benzer bir biçimde açıklanmaktadır (1330, s.65). Sözlüklerin tarihlerine ve açıklamalara bakıldığında “emniyet” kelimesinin uzun yıllar öncesinde Türkçe’ye girmiş olduğu anlaşılmaktadır. Osmanlıca– Türkçe diğer bir sözlükte emniyet kelimesinin Türkçe karşılığı olarak “tehlikesizlik” açıklamasına da yer verilmektedir (Yeğin, Badıllı, İsmail ve Çalım 1981, s.459). Bu açıklama İngilizce’deki “safety” kelimesinin açıklamasına daha yakın görünmektedir. Yine Arapça bir kelime olan “tehlike” kelimesinin anlamı TDK Sözlüğünde “büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum, gerçekleşme ihtimali bulunan fakat istenmeyen durum” olarak verilmektedir (Türk Dil Kurumu 1998, s.2168). İstenmeyen bir durumun gerçekleşme olasılığı ise aslında “risk” kavramına işaret etmektedir. Gerçekleşme olasılığı olan fakat istenmeyen bir durumdan uzak olunması, başka bir deyişle tehlikesizlik ise “emniyet” kavramına işaret etmektedir. Diğer yandan, Sir James W. Redhouse’un 1890 yılında yayınlanan Türkçe-İngilizce Sözlüğünde Türkçe bölümündeki “emniyet” kelimesinin İngilizce karşılığı “safety” olarak verilmiş ve açıklamada “security” kelimesi kullanılmamıştır (1890, s.202). Emniyet kelimesi, tehlikesizlik anlamında kullanıldığında, büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek ya da gerçekleşme ihtimali bulunan fakat istenmeyen durumlardan muaf olma hali olarak açıklanabilir. Bu açıklama İngilizce “safety” kelimesinin anlamı ile örtüşmektedir. Ulaşılan sözlüklerdeki açıklamalar tam olarak göstermese de, Osmanlıcada “emn” kökünden gelen “emniyyet” kelimesinin daha çok “safety” kelimesinin karşılığı olduğu düşünülmektedir. Çünkü Osmanlıca’da “security” kelimesinin karşılığı olarak daha çok Farsça bir kelime olan “asayiş” kelimesinin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Osmanlıca– Türkçe Sözlükte “asayiş” kelimesinin anlamı sükun, sulh, nizam, kanuna uygunluk, korkusuzluk ve emniyet olarak açıklanmaktadır (Yeğin ve diğerleri 1981, s.118). FarsçaTürkçe bir sözlükte “asayiş” kelimesinin anlamı huzur, rahatlık olarak verilmektedir (Olgun ve Drahşan 1984, s.6). Bu anlamlardaki ağırlıklı nokta, kanunlara uyulması sayesinde, insanların suçlardan korunarak huzur içinde yaşamalarıdır. Bu açıklamanın İngilizce’deki “security” kelimesine işaret ettiğini söylemek mümkündür. Emniyet kelimesinin Türkçe karşılığı Türk Dil Kurumu’nun (TDK) sözlüklerinde de araştırılmıştır. TDK’nın 1959 basımı sözlüğünde emniyet kelimesinin anlamı güvenlik, inanma, güven ve polis işleri olarak verilmektedir (1959, s.256). Aynı sözlüğün 1998 basımında, sözü edilen açıklamalara güvenlik işlerinin yürütüldüğü yer açıklaması eklenmiştir (Türk Dil Kurumu 1998, s.708). Türkçe bir kelime olan güvenlik kelimesi TDK’nın 1998 basımı sözlüğünde toplum yaşamında kanuni düzenin aksamadan yürütülmesi, kişilerin korkusuzca yaşayabilmesi durumu olarak verilmektedir (1998, s.915). Bu açıklamada da görüldüğü gibi, güvenlik kelimesinin daha çok “security” kelimesine benzer anlamları çağrıştırdığı düşünülmektedir.
''3. HAVACILIK TERMİNOLOJİSİNDE EMNİYET ve GÜVENLİK KAVRAMLARI''
Emniyet ve güvenlik kavramlarının havacılık terminolojisindeki yerini açıklamadan önce havacılık ile ilgili bazı temel kavramların açıklanmasında fayda görülmektedir. Havacılık, havadan hafif ya da ağır havaaraçlarının gökyüzünde uçması ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili olan faaliyetler bütünüdür. Havacılık; üretim ve bakım, eğitim, hava taşımacılığı, hava trafik kontrol, seyrüsefer ve gözetim, havaalanı yapım ve işletim, havaalanı yer hizmetleri, meteoroloji ve iletişim gibi faaliyetleri kapsamaktadır. Sözü edilen havacılık faaliyetlerinin en önemlisi olan hava taşımacılığı havacılığın odak noktasıdır. Hava taşımacılığını ise; insanların, kargonun ve postanın yer faydası sağlayacak bir biçimde ve bir havaaracı ile havadan yer değiştirmesi olarak tanımlamak mümkündür (Gerede 2002, s.6). Emniyet ve güvenlik kavramları arasındaki ilişkinin ortaya konulabilmesi için sivil havacılık sektörünün sistem yaklaşımı ile incelenmesinde fayda vardır. Havacılık sistemi; insan, bilgi ve para gibi girdileri alır, onları ilgili havacılık faaliyetleri kapsamında süreçler ve havacılık faaliyetlerine ilişkin mamul, bilgi ve hizmet üretir. Havacılık sisteminin de, her sistem gibi, alt sistemleri vardır ve bu alt sistemler birbirleri ile etkileşim halindedir. Birisinin çıktısı bir diğerinin girdisi olabilir. Hava taşımacılığı havacılık sisteminin en önemli alt sistemidir. Diğer tüm alt sistemler etkin bir hava taşımacılığı hizmetinin sağlanması için uğraş verirler. Gerek sivil havacılık sisteminin gerekse onun tüm alt sistemlerinin en temel ve ortak amacı ise hava taşımacılığı faaliyetlerinin tehlikesiz bir biçimde yapılmasıdır. Aksi durumda etkin bir hava taşımacılığından söz edilemez ve hava taşımacılığının sağladığı faydalar elde edilemez.
3.1. ''Emniyet Kavramı Havacılık emniyeti ile ilgili en önemli kavram “risk” kavramıdır.'' En genel şekli ile risk; belirli bir zaman dilimi içinde istenmeyen, olumsuz ya da tehlikeli bir durum ile karşılaşma olasılığı olarak tanımlanır (Janic 2000, s.43). İnsanoğlunun içinde bulunduğu tüm faaliyetlerde belirli bir miktarda tehlikeler ile karşılaşma olasılığı, ya da başka bir deyişle risk vardır. Bu nedenle sadece hava taşımacılığı faaliyetlerinde değil, herhangi bir taşımacılık seçeneğine konu olmuş herhangi bir insan belirli bir miktarda riske maruz kalır. Riskin sıfır olması mümkün değildir (GAIN 2002, s. 46). Daha önce de açıklandığı gibi, emniyet (safety) kelimesi tehlikeden muaf olma ya da başka bir deyişle büyük zarara veya yok olmaya yol açabilecek ya da gerçekleşme olasılığı bulunan fakat istenmeyen durumlardan muaf olma hali anlamına gelmektedir. Diğer bir deyişle emniyet, riskten arındırılmış bir duruma işaret etmekte ve riskin tersi (Quilty, 2002)olarak düşünülmektedir. Riski tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmadığına göre, havacılık faaliyetlerinde mutlak emniyeti elde etmek de mümkün değildir. Bu durumda havacılık terminolojisi açısından yeni bir emniyet (safety) tanımına ihtiyaç vardır. Buna göre havacılık emniyeti (aviation safety), tüm havacılık faaliyetlerinin; gerçek hayat şartlarında, bilinen tüm risk faktörlerinin ortaya konulduğu ve kaçınıldığı kabul edilebilir risk seviyesinde gerçekleşmesidir (Wood 1997, s.28; The EXTRA Project 2001, s.7). Sözü edilen risk; doğrudan ya da dolaylı olarak havacılık faaliyetleri kapsamına giren insanların, havaaraçlarının, ilgili donanımın ve altyapının kazaya uğrayarak ya da başka bir şekilde zarar görme olasılığıdır. Havacılık emniyetinin sağlanabilmesi için ilgili tüm faaliyet alanlarında, süreçlerde ve sistem unsurlarında ortaya çıkması muhtemel risk faktörleri belirlenerek en aza indirilmeye çalışılmalıdır. Havacılık alanında yaşanan gelişmeler sonucunda kabul edilebilir risk seviyesi giderek azalmakta ve havacılığın ilk yıllarında havacılık tutkunları tarafından kabul edilebilir risk seviyesi günümüzde artık kabul edilemez bulunmaktadır. Sözü edilen riskler havacılığın farklı faaliyet alanı ve süreçlerinde ortaya çıkabilir. Örneğin; uçuş, hava aracı bakım, hava trafik kontrol, havaalanı ve havaalanı yer hizmetleri faaliyetlerinde havacılık emniyetini tehlikeye atabilecek pek çok önemli risk bulunmaktadır. Riskleri artırarak havacılık emniyetini etkileyen faktörler ise havacılık sisteminin tüm unsurlarında aranmalıdır. Sisteme gösterilen amaçların doğruluğu, girdilerin gerekli nitelikte olup olmaması, süreçlerin ve geri bildirim mekanizmasının etkin bir biçimde işleyip işlememesi ve alt sistem çıktılarının niteliği havacılık emniyetini etkileyecektir. Havacılık emniyetini etkileyen en önemli sistem unsuru insandır. Araştırmalar havacılık kazalarının en önemli nedeninin yapılan insan hataları olduğunu göstermektedir (Wood 1997 , s.21). Gerçekten de sistemin her yerinde, tüm faaliyet ve süreçlerde en önemli aktör insandır. Sistemi tasarlayan, yöneten, düzenlemeleri yapan, hava araçlarını ve donanımı tasarlayıp üreten ya da hava araçlarını uçuranlar hep insanlardır. Sistemin herhangi bir yerinde ve sürecinde yapılan insan hatası havacılık emniyetini tehlikeye atabilir. Bu nedenle son yıllarda, havacılık emniyetini kıvamlı bir noktada tutabilmek için yapılan araştırma ve uygulamalar insan faktörlerine ve insan hatasının yönetilmesine odaklanmış durumdadır (Helmreich ve Merritt 2001, s. 133-200).[2]
{{anlam ayrımı}}
<ref>Doç.Dr. Volkan Çakır'ın Risk değerlendirmesi ve yönetimi Ders Notu</ref>
<ref>Ender GEREDE, Havacılık emniyeti ve havacılık güvenliği kavramları arasındaki ilişki ve farkların belirlenmesine yönelik araştırması. 2006</ref>
| |||