Doğu Almanya: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
düzeltme AWB ile |
||
57. satır:
|slogan = ''[[Bütün ülkelerin işçileri, birleşin!|Proletarier aller Länder, vereinigt Euch!]]''<br />"Bütün ülkelerin işçileri, birleşin!"
|ulusal_marş = ''[[Auferstanden aus Ruinen]]''<br />"Küllerinden Yeniden Doğdu"<br /
|yaygın_diller = [[Almanca]] (resmî),<br> [[Sorbca]]
|din =
123. satır:
{{Almanya tarihi}}
[[Dosya:Soviet Sector Germany.png|left|thumb|'''Almanya mağlubiyeti:''' [[Potsdam Konferansı]] uyarınca [[Oder-Neisse Hattı]]'nın batısı Müttefiklerce işgal edildi.]]
Mayıs 1945'te [[Nazi Almanyası|Üçüncü Reich]]'ın kayıtsız koşulsuz tesliminden sonra [[Potsdam Konferansı]]'nda (Haziran 1945), eski Almanya toraklarının [[Oder-Neisse Hattı|Oder ve Neisse ırmakları]]nın doğusu ve [[Danzig]] kentinin [[Polonya Halk Cumhuriyeti|Polonya]]'ya bırakılması kararlaştırıldı. [[Doğu Prusya]]'nın [[Kaliningrad Oblastı|kuzey yarısı]] ise [[SSCB]] denetiminde olacaktı. Sonuçta Almanya, [[Müttefik Devletler|Bağlaşıklar]] (SSCB, [[ABD]], [[Birleşik Krallık|İngiltere]] ve [[Fransa]]) arasında [[Müttefik Tetkik Yönetimi|işgal bölgeleri]]ne ayrıldı. Ülkenin doğu kesiminin yönetimi [[Sovyet Tetkik Yönetimi|Sovyet Askeri Yönetimi]]'ne bırakıldı. Yeni yönetim önce özel bankaları ve şirketleri tazminat ödemeksizin [[Millileştirme|devletleştirdi]]. Herkesin elindeki paraları, külçe altınları, senetleri ve değerli eşyaları teslim etmesi istendi. Sökülen fabrikalar, vagonlar, lokomotifler ve hatta raylar savaş tazminatı olarak SSCB'ye götürüldü. Ayrıca 100 hektar'ın üzerindeki bütün topraklara karşılıksız olarak el kondu. Böylece eskiden yaklaşık 3 bin büyük toprak sahibinin elinde bulunan topraklar tarım işçilerinin, küçük işletmecilerin ve mültecilerin eline geçti.
1945 yazında bütün faşist karşıtı fırkalar serbest bırakıldı. Ekim 1946'da [[Almanya Komünist Partisi]] ve [[Almanya Sosyal Demokrat Partisi|Sosyal Demokrat]] hiziplerin birleşmesiyle [[Almanya Sosyalist Birlik Partisi]] (''Sozialistische Einheitspartei Deutschland'' - SED) kuruldu. SED'in 1948'de toplanan kongresinde yeni anayasayı hazırlamakla görevli bir Halk Konseyi (''[[Alman Halk Konseyi|Volksrat]]'') oluşturuldu.
Bağlaşıklar'ın yeni Almanya'nın biçimlendirilmesi üzerine görüşmeleri başarısızlığa uğrayınca; ABD, Fransa ve İngiltere [[w:en:Bizone|kendi işgal bölgeleri]]nde [[Federal Almanya Cumhuriyeti]]'nin kurulduğunu açıkladılar (Eylül 1949). Bunun üzerine, [[7 Ekim]] 1949'da da Sovyet bölgesinde DAC'ın kurulduğu açıklandı. [[w:en:
Bu dönemde ağır sanayiye öncelik tanıyan [[Planlı ekonomi|planlı bir ekonomi]] yürürlüğe kondu. Sanayi üretimi hızla artarken yaşam düzeyi Batı Almanya'dakinin çok gerisinde kaldı. Doğu Almanya 1952'de Batı Almanya ile olan sınırlarını kapattı. İşçilerin ulaşması gereken üretim hedeflerinin yükseltilmesi üzerine 17 Ekim 1953'te başlayan grev dalgası kısa zamanda bütün ülkeyi saran bir ayaklanmaya dönüştü. Sovyet birliklerinin yardımıyla bastırılan bu [[Doğu Alman Ayaklanması|ayaklanma]] sırasında onlarca kişi öldü, yüzlerce kişi de yaralandı.
139. satır:
[[Türkiye]], DAC'ı [[1 Haziran]] 1974'te tanıdı. [[17 Haziran]] 1978'de iki ülke arasında, Ankara'da Ekonomik Teknik, Bilimsel ve Sinai İşbirliği Antlaşması imzalandı.
DAC, 1970-1980 yıllarında önemli ekonomik başarılar sağladı. Yürürlüğe konan ekonomik reformlar üretimin artmasına ve tüketim mallarının bollaşmasına yol açtı. Temel gereksinim mallarının fiyatları sabit kalırken ücretlerle birlikte annelik ve yaşlılık maaşları %25 arttı. ADC bunun sonucunda yaşam düzeyi en yüksek Doğu Avrupa ülkesi durumuna geldi.
1980'lerin başında ekonomik sorunlar belirmeye başladı. Temel gereksinim maddelerine yapılan zamlar ülkede huzursuzluk yarattı. Ayrıca [[Solidarność|1980 Polonya olayları]] ve [[Sovyet-Afgan Savaşı|SSCB'nin Afganistan'a girmesi]] DAC'nin Federal Almanya ile ilişkilerini olumsuz etkiledi. Polonya'daki olayların kendi ülkelerine yansıma olasılığına karşı DAC, Polonya sınırını yasak bölge ilan ederek Batılılar'a kapattı. Dış politika'da yeniden yalnızlığı seçerek Berlin'e gelen turistleri engellemek amacıyla kimi ekonomik önlemler aldı. Bu gelişmeleler üzerine Federal Alman başbakanı [[Helmut Schmidt|Schmidt]] DAC'ne yapacağı ziyareti erteledi. Schmidt ertelediği ziyareti 1981 sonunda gerçekleştirerek ilişkilerin bir ölçüde yumuşamasına yol açtı. Ancak 1983'te [[MGM-31 Pershing|Perhing II füzeleri]]nin Federal Almanya'ya yerleştirilmesi üzerine ilişkiler yeniden gerginleşti. Honecker Federal Almanya'ya yapacağı ziyareti erteledi.
Doğu Almanya hükümeti 1980'lerin sonlarında SSCB'de başlayıp sonradan öteki Doğu Avrupa ülkelerini saran reform hareketine başlangıçta şiddetle karşı çıktı. Hatta 1988'in sonunda ülkede Sovyet dergilerinin satılması yasaklandı. Oysa bu gelişmeler Doğu Almanya'nın sonunun hazırlayıcısı olacaktı.
148. satır:
[[Dosya:Bundesarchiv Bild 183-1989-1007-402, Berlin, 40. Jahrestag DDR-Gründung, Ehrengäste.jpg|right|thumb|150px|Berlin Karl-Marx-Allee VIP standında DAC parti ve devlet liderliğinin üyelerinin yanı sıra diğer ülkelerden temsilciler, 7 Ekim 1989, DAC 40. yıldönümü]]
1987'de Gorbaçov'un Doğu Almanya'yı ziyareti sırasında Honecker kendileri için işleyen sosyalist demokrasi dışında bir alternatif olmadığını dile getirdi. Aynı yıl Federal Almanya'yı ziyaret eden Honecker Alman ulusunun bir bütün olduğu tezini reddetti. Bu arada ölüm cezasının kaldırılması ve emeklilik yaşının altında 500 bin DAC vatandaşının acil aile sorunları için Batı Almanya'ya geçmesi gibi bazı değişiklikler yapıldı. 1987 Haziran'ında rock müziği düşkünü binlerce genç Batı Berlin'deki konserleri dinlemek için Berlin Duvarı'nın önünde toplanınca polis gençleri dağıttı. Üç gece ardarda süren olaylar gençlerin özgürlük isteyen sloganlar atmasına yol açtı. Benzeri olaylar 1988 Haziran'ında Batı Berlin'deki Michael Jackson konseri sırasında da yinelendi. Ayrıca 1988 yılı içinde 40.000 DAC vatandaşı ülkeyi terk etmişti. Seçim sistemini eleştiren muhalefet 1989 Mayıs seçimlerini boykot etti. Seçim günü Leibzig'de muhalefetin yaptığı gösteriler polisce dağıtıldı. Çok sayıda tutuklama yapıldı. Ağustos ve Eylül ayları içinde Macaristan üzerinden Federal Almanya'ya yoğun göç dalgası başladı. Macaristan sınır kapılarını açmasıyla binlerce DAC vatandaşı Batı'ya geçti. Federal Almanya'nın Prag ve Varşova'daki elçiliklerine sığınan 5.000'e yakın DAC vatandaşının Batı'ya geçmesine izin verildi. Doğu Avrupa'da 1989 yılının gelişmeleri iki Almanya arasındaki ilişkilere yeni bir yön verdi. Yıl ortasında Doğu Almanya Batı'ya göç kısıtlamalarını yumuşattıysa da bu düzenleme ülkeyi terk etmek isteyenlerin çokluğu karşısında yetersiz kaldı. Ardından öbür Doğu Avrupa ülkeleri üzerinden Batı yol açıldı ve Doğu Alman yönetimi Batı'ya akını dizginlemek için hem diplomatik yollara hem de güvenlik önlemlerine başvurdu.
[[Yeni Forum (Doğu Almanya)|Yeni Forum]] adıyla bilinen bir grup aydının başını çektiği örgütlü siyasi muhalefet kitle gösterileri başladı. Leipzig'de 100.000 kişinin katıldığı gösteriyi Doğu Berlin'deki 300.000 kişilik gösteri izledi. Göstericiler muhalefet hareketlerinin yasallaşması, bağımsız sendikal hareket gibi talepler ileri sürüyorlardı. Ekim 1989'daki DAC 40. kuruluş yılı kutlamalarına Gorbaçov'un da katılması gösterileri yoğunlaştırdı. Kutlamalar bu gergin ortamda yapıldı ve SSCB lideri [[Mihail Gorbaçov]] acil reform çağrısında bulundu. Doğu Berlin, Leipzig, Potsdam ve Dresden'de serbest seçimlerin yapılması, [[Stasi|gizli polis]]in dağıtılması gibi reform talepleriyle kitle hareketleri gerçekleşti. Bu durum karşısında Honecker 18 Ekim günü tüm görevlerinden istifa etti. Yerine sertlik yanlısı [[Egon Krenz]] getirildi ancak gösteriler durmadı. Kasım başında Doğu Berlin'de bir milyonu aşkın kişi reform talebiyle gösteri yapınca hükümet istifa etti. 9 Kasım günü DAC isteyenin istediği kapıdan Batı Berlin'e geçebileceğini açıkladı. Bunun üzerine yüz binlerce kişi Batı Berlin'e geçti.
[[Manfred Gerlach]] ve [[Sabine Bergman-Pohl]]'un kısa süreli görev dönemlerinin ardından kasımda başbakanlığa getirilen [[Hans Modrow]] reformcu bir politikayı benimsedi. Yeni hükümetin 26 kişilik kabinesinde 11 komünist olmayan bakan bulunuyordu. Öte yandan reform hareketini destekleyen göstericilerce Berlin Duvarı yıkılmaya başlandı. Aralık'ın 3'ünde Egon Krenz ve Komünist Partisi'nin diğer üyeleri suçlamalar ve karşıt gösterilerin sonucunda istifa etti. İki gün sonra parti üyeliğinden çıkarılan Honecker ve bazı Politbüro üyeleri hakkında kovuşturma başladı. Komünist Partisi de kendini yenileme girişimine başlayarak politbüro ile merkez komitesini feshetti. Yıl sonuna gelindiğinde özgürleşme yönündeki hemen bütün talepler karşılanmıştı. Yönetimde komünistlerin tekeline son verilmesi, parti ve yönetimdeki yolsuzlukların soruşturulması, güvenlik polisinin dağıtılması kararı, seyahat sınırlamalarının kaldırılması ve simgesel önemi büyük Berlin Duvarı'nın [[9 Kasım]]'da açılması bu gelişmeler arasındaydı. Yeni durumun yarattığı özgürlük ortamında iki Almanya'nın birleşmesi doğrultusunda önemli adımlar atıldı. [[30 Ocak]]'ta Gorbaçov [[Moskova]]'da Modrow'a, iki Almanya'nın birleşmesine itirazının olmadığını belirtti.
[[Helmut Kohl]] 6 Şubat'ta, ilk elde ve hemen ekonomik birleşmeyi (ve para birliğini) teklif etti. Bonn'da, Almanlar arası zirvede, bu amaçla bir komisyon kuruldu. 12 Şubat'ta Moskova'da Kohl'u kabul eden Gorbaçov "Birleşik Almanya'nın NATO içinde kalmasının düşünülemeyeceğini" açıkladı. Ertesi gün, Almanya'nın uluslararası hukuki durumundan sorumlu dört devlet (SSCB, ABD, İngiltere ve Fransa) ve iki Almanya, birleşmenin Almanya dışı ve etki ve sorunlarını müzakereye başladılar. Hükümet, [[18 Mart]] 1990 günü çok partinin katılacağı genel seçimlerin yapılmasını kararlaştırdı.
160. satır:
== Coğrafya ==
=== Yüzey Biçimi ===
Ülkenin kuzeyi, [[Kuzey Avrupa Ovası|Kuzey Avrupa ovaları]]nın bir bölümünü kaplardı. [[Moren]]ler ve kumluklar bu bölgenin en belirgin özelliğiydi. Vadiler, sulak ve bataklıklı ovalar oluştururdu. Baltık kıyılarının gerisinde orman, Mechlenburg yaylasında sayısız göl vardı. Orta bölgede verimli ovalar ve [[Harz Dağları]] ([[Brorcken]] tepesi 1142 m) bulunurdu. Ülkenin güney sınırını [[Alp Dağları]] oluştururdu. [[Thüringen Ormanları]] güney kesimin en belirgin ormanlık alanıydı. Güneybatıda [[Erzgebirge Dağları]] ([[Fichtelberg]], 1214 m), Çekoslovakya ile doğal sınırdı. Harz ve [[Ore Dağları]]nın yamaçlarından, çevredeki ovalara doğru akan ırmakların derin vadileriyle kesilmiş, geniş ve verimli yaylalar vardı. Harz, Thüringen, [[Wlad]] ve Erzgebirge gibi yüksek yerlerde kozalaklı ağaçlar ve ormanlar bulunurdu. Doğu Almanya topraklarının %27 kadarı ormanlarla kaplıydı. Alçak yerlerde fundalıklar azalmıştı. Kumlu topraklar, otlar, ardıç ve söğüt gibi çeşitli bitkiler ekilerek kumların [[Baltık Denizi|Baltık]] kıyısı boyunca sürüklenmesi önlenmişti. Çeşitli kanallarla birbirine bağlanan akarsuları vardı. Ülke sınırları içinde kalan boyutlarıyla başlıcaları: [[Elbe]] (566
=== İklim ===
Batı bölgesi daha uzun ve sert kılarıyla tanınan, genelde ılıman bir iklim egemendi. Potsdam da yıllık sıcaklık ortalaması 8,5 C'dır (Ocak -0,7 C; temmuz 18,9 C) Doğu'da kışlar daha sertti. Polonya sınırını çizen [[Oder Nehri]] 80 gün kadar donar; deniz kıyısında donma olayları sıkça görülürdü. Yağışlar yüksek bölgelerde 200 mmyi geçer; ülke ortalması 610
== Yönetim Bölgeleri ==
Başlangıçta beş eyaletten (Lander) meydana gelen DAC'da, 1952'den sonra daha merkeziyetçi bir anlayışla yönetim bölgeleri 14 ile (Bezirk) ayrıldı. 1961-68 arasında DAC'ın 15. bezirki olan Doğu Berlin, özel statülü bir yönetim bölgesiydi.
[[Dosya:DDR Verwaltungsbezirke farbig.svg|260px|left]]
228. satır:
[[Dosya:DDR economy-en.svg|thumb|260px|right|Doğu Alman ekonomisi]]
Savaş öncesi [[Saksonya]]'da duyarlı aygıtlar, optik, dokuma ve seramik sanayileri, Berlin'de elektronik sanayileri vardı. Savaş ertesinde, demir-çelik sanayinin kurulmasına geçildi. [[Frankfurt (Oder)|Frankfurt an-der-Oder]] kenti yakınındaki [[Eisenhüttenstadt|Stalinstadt]]'ta Doğu kombinası ([[w:de:ArcelorMittal Eisenhüttenstadt|Eisenhütten Kombinat Ost]]) kuruldu. Başka bir kombina da Saale vadisinde, Colbe'de kuruldu. Bunlara Halle ve Dresden dolayındaki başka fabrikalar eklendi. Ulusal üretimin 3/4'ü sanayi ürünleri oldu. 1958-1966 arasında [[linyit]] üretimi iki katına çıktı. Bu elektrik üretiminde büyük artış sağlandı. 1966'da [[Reinsberg]]'de bir [[w:en:Rheinsberg Nuclear Power Plant|nükleer merkez]] kuruldu. Çelik üretimi 1958-1966 arasında 3,5 [[megaton]]da 4 megatona çıktı.
[[Magdeburg (Bezirk)|Magdeburg]], [[Halle (Bezirk)|Halle]], [[Leipzig (Bezirk)|Leipzig]], [[Karl Marx Stadt (Bezirk)|Karl Marx Stadt]] ve [[Dresden (Bezirk)|Dresden]] bölgelerinde yoğun makine sanayi vardı. Bunların bazıları dev kuruluşlardı. Taşıt araçları sanayii de güneyde yer alırdı. Kimya sanayi merkezi, [[w:en:Halle-Neustadt|Halle bölgesi]]nde [[Leuna]], [[Buna]] ve [[Lutzendorf]] ile kuzeydeki [[Bitterfeld-Wolfen|Bitterfeld]] dolaylarıydı. Elektronik duyarlı aygıtlar ve optik sanayileri genelikle güneyde [[Erfurt]], Leibzig, Dresden ve Karl-Marx Stadt bölgelerinde yoğunlamıştı. 1964'te Bakü'den gelen [[w:en:Druzhba pipeline|Dostluk Boru Hattı]]'nın [[Schweilt]]'e ulaşması, oradan Leuna'ya uzanması enerji kaynakları arasında petrol ve doğal gazın payını arttırdı. Baltık kıyısındaki [[Rostock]] kentinde ise [[w:en:Neptun Werft|tersane]]ler yer alırdı. 1969'da Rostock'ta toplam 320.00 tonluk gemi denize indirildi. DAC'da linyit yatakları dışında pek yeraltı zenginliği yoktu. Ülkenin maden kömürü gereksinmesi SSCB ve Polonya'dan sağlanmaktaydı. Dünya linyit üretiminin %33'ü DAC'ta yapılırdı. En önemli havazlar Halle ve Leibzig arasında kalan batı Swerta arasındaki doğu Elbe havzasıydı. Linyit [[Termik Santral|elektrik üretiminde]] (56 Twh) ve briket olarak inşaat kesiminde kullanılırdı. Ayrıca ülke [[Potasyum|potas]] üretiminde ABD, SSCB ve Batı Almanya'dan sonra dünya dördüncüsüydü. En büyük potas yatakları yukarı [[Werra-Meißner-Kreis|Werra]] bölgesinde bulunurdu. Harz dağları eteklerinde az miktarda bakır çıkartılırdı.
234. satır:
=== Tarım ===
1946'da uygulamasına geçilen [[toprak reformu]] tarımda yapısal değişimi başlattı. Reformla elde arasında büyük toprakların %32'si yoksul köylülere, tarım işçilerine vegöçmenlere dağıtıldı. Devletin kurduğu teknik istasyonlar eliyle makine ve traktör verilerek işbirliği yapıldı. Bu yolla kuzey ovasında hızlı gelişmeler oldu. Tarım topraklarının %75 kadarı ekime uygun, %20'si otlak ve çayırlardı. 1979'da ekilebilen toprakların %86'4'ünde [[w:en:Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft|tarımsal kooperatifler]], %7,2'sinde [[w:en:Volkseigenes Gut|kamu çiftlikleri]] yer alıyordu. Tarım üretim kooperatiflerinin 3 969; sebzecilik kooperatifi, 215; kamu çiftliği 379'dır. Tarımın en elverişli olduğu bölgeler, ülkenin güney kesimleriydi. Harz dağlarının doğu kesimlerinde bulunan 64
{| class="wikitable"
| |||