Kaçkar Dağları: Revizyonlar arasındaki fark

'''Kaçkar Dağları''', [[Türkiye]]'nin kuzeyinde, Doğu [[Karadeniz]] sahili boyunca uzanan bir dağ sırası. [[Kuzey Anadolu Dağları]]'nın doğudaki bölümünü oluşturur. Doğusundaki birçok zirvesi 3500 m üzerindeyken, batı kesimi 2000 m yüksekliğe kadar ulaşır. En yüksek noktası olan [[Kaçkar Kavrun Dağı]] 3932 m yüksekliktedir. 1994 yılında milli park ilan edilmiştir. Milli parkın büyük bir bölümü Rize ili Çamlıhemşin ilçesi sınırları içinde, küçük bir bölümü de Artvin ili Yusufeli ilçesi sınırları içinde kalmaktadır.

Kaçkar Dağları; [[dağcılık]], [[kaya tırmanışı]], [[trekking]], [[rafting]] ve [[kayak (kış sporu)|kayak]] gibi sporlar için bir merkez haline dönüşmüştür. Bölgenin kendine özgü doğası ve kültürel yapısı, çok sayıda yerli ve yabancı turisti çekmektedir. Dağların önemli bir bölümü [[doğal park]] sınırları içinde yer almaktadır.

Anadolu'nun diğer yüksek dağlarında olduğu gibi Pleistosen buzullaşması, Kaçkar Dağı'nda (3932 m) da belirgin izler bırakmıştır. Pleistosen'deki kalıcı kar sının 2700 m olan Kaçkar'da buzul izleri kuzeyde 2000, güneyde 2200 m lere kadar rahatlıkla izlenebilmektedir. Burası, bugün de Anadolu'nun en önemli aktüel buzul alanlarından birisidir. Kaçkar Dağı'nın daha çok kuzey yamaçlarında yer alan, aktüel buzullarının dilleri 3000-32003000–3200 m lerdedir.

Pleistosen'de kilometrelerce uzunluğa sahip olan büyük buzullardan arta kalan tekne vadilerin tabanlarında çeşitli yükseltilerde yayla yerleş¬ meleri vardır. Yaylaların konumlarıyla buzul şekilleri arasında sıkı bir ilişki sözkonusudur. <ref name="Doğu, A. F. 1993">Doğu, A. F., et al. "Kaçkar dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm." AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der. S 2 (1993): 157-184.</ref>

Kaçkar Dağı'ndaki buzul şekilleri dört büyük tekne vadi ve onlara kavuşan pekçok yan kolda toplanmıştır. Buzul vadilerinden, Hastaf ve Dübe, güneybatıdan kuzeydoğuya, Ceymakcur vadisi güneydoğudan kuzeybatıya, Kavran vadisi ise güneyden kuzeye uzanmaktadır.

'''Hastaf Vadisi:''' Bu vadi Kaçkar Dağı'nın güney yamaçlarına ve Soğanlı Dağı'nın kuzey yamaçlarına yerleşen çeşitli boyutlarda sirklerle başlar. Kaçkar Dağı'nın güney yamacında yer alan sirkler içerisinde birbirinden farklı büyüklükte aktüel buzullar da yer almaktadır.

'''Dübe Vadisi:''' Hastaf vadisine paralel olarak uzanan ve Kaçkar Dağının doğuya bakan yamaçlarında' kı sirklerle başlayan, Dübe vadisinin uzunluğu yaklaşık 5 &nbsp;km dir. Bu vadinin kökünde, taban seviyesi 3130 m olan sirkin, kuzeye bakan yamacında küçük bir buzul vardır. Bu sirkin önünde düzenli sıralar halinde bulunan genç moren depoları oldukça geniş bir alana yayılmıştır.

'''Ceymakcur Vadisi:''' Dübe vadisinin güneye bakan yamaçlarındaki, küçük bir buzul vadisinin kuzeyinden, 3250 m yükseklikteki Ceymakcur gediği aracılığı ile, Kaçkar Dağı'nın üçüncü büyük buzul vadisi olan Ceymakcur vadisine geçilir. Ceymakcur sistemi başlıca iki buzul vadisinden oluşur. Bu vadilerden batıda yer alan ve daha büyük olanı, taban seviyeleri 2750-28002750–2800 m lerdeki dört sirke bağlanan küçük vadilerin birleşmesiyle meydana gelmiştir.

'''Kavran Vadisi:''' Kaçkar doruğunun kuzeybatısında yer alan vadi, güneyden kuzeye doğru uzanır. Uzunluğu yaklaşık 7,5 &nbsp;km, eğimi ise % 10 kadar olan bu vadi doğusundan iki kol alır. Vadinin doğuya bakan yamaçlarında ise sirkler dikkati çeker. Kavran tekne vadisi, güneyinde yer alan 2850-29002850–2900 m lerdeki sirklerle başlar. Bu sirklerin önündeki belirgin moren seddinin gerisinde, bulunan gölün yükseltisi 2855m dir.

Kaçkar Dağı'ndaki sirklerin dağılışı ve buzul vadilerinin uzanışlarında bazı yapısal etkiler de gözlenmiştir. Sirkler ve aktüel buzulların yerleştiği alanların, özellikle kolay aşınabilen serpantinleşme zonlarına uygun dağılışları dikkati çeker. Bunun en belirgin örneğini, Deniz Gölü'nün güneyinden başlayan ve aktüel vadi buzuluna kadar izlenebilen, zayıf bir zona yerleşen göller ve aktüel buzullar oluşturur. Hastaf buzul vadisinde de benzer bir durum söz konusudur. Burada bakı koşullarının yanısıra, yapısal etkilerin de morfolojiye yansıdığı gözlenmiştir. Vadinin kuzeye bakan yamaçlarında volkanik kayaçlar, güneye bakan yamaçlarında daha kolay ayrışabilen volkanosedimanter kayaçlar vardır. Buzul vadisi bu litolojik farklılığın oluşturduğu zayıf zonda açılmıştır. Vadinin güneye bakan yamaçlarının büyük bölümü, bakının yanısıra litolojinin de etkisiyle, kayşat konilerince örtülmüştür. Bunun sonucunda Hastaf buzul vadisi asimetrik bir görünüm kazanmıştır.<ref> name="Doğu, A. F., et al. 1993"Kaçkar dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm." AÜ Türkiye Coğ. Araş. ve Uyg. Mer. Der. S 2 (1993): 157-184.</ref> [[Dosya:Kaçkar Dağı.png|thumb|400px|right|Kaçkar Dağı]]

Doğu Karadeniz Dağları'nın en yüksek zirvesi Kaçkar Dağı (3932 m) olup yamaçlarında 6 adet buzul barındırmaktadır. Bunlardan en büyüğü 2850 m'ye kadar inmekte olup, Kaçkar I buzulu olarak adlandırılmıştır. 1975 yılı Landsat MSS uydu görüntülerinde ise Kaçkar I buzulu 3650 m civarında başlayıp 2900 m'ye kadar inen ve toplam uzunluğu 1500 m olan bir buzul olarak tesbit edilmiştir. buzulun 3600-3600– 3000 m yüksekliğinde 1250-13001250–1300 m'lik bir uzunluğa sahip olduğunu belirtilmiştir. Bölgede bulunan diğer buzullardan Kaçkar II buzulu 3000 m'ye ve Kaçkar III buzulu da 2940 m'ye ulaşmaktadır. 1975 tarihli Landsat MSS uydu görüntülerinde ise 3650 m'den başlayan iki buzul sırasıyla 2990 m ve 3130 m'ye kadar inmektedirler. Araştırmacılara göre 700 ve 500 m'lik buzul uzunlukları ölçülmüştür. Dolayısı ile çalışmalar da daha önce Güneydoğu Toroslar'da, Cilo Dağı'nda da gözlenen buzulların erime eğilimini kesin olarak kanıtlamaktadır. Kaçkar Dağı'nda çok daha küçük boyutlu üç adet çekirdek buzul da (Krenek I, Krenek II ve Dübe buzulları) bulunmaktadır. Kaçkar Dağı ve civan içerdiği 4 adet tekne buzul vadisi, çeşitli tipteki morenleri ve yüzeyleri 750 m"'yi bulan buzul gölleri ile tipik bir buzul morfolojisi sunmaktadırlar. <ref>Çiner, Atilla. "Türkiye'nin Güncel Buzulları ve Geç Kuvaterner Buzul Çökelleri." Türkiye Jeoloji Bülteni 46.1 (2003): 55-78.</ref>