I. Kılıç Arslan: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Sevimleribo (mesaj | katkılar) 178.240.219.204 tarafından yapılan 16397741 sayılı değişiklik geri alınıyor. Vandalizm |
düzeltme AWB ile |
||
25. satır:
| dini = [[Sünni İslam]]
}}
'''I. Kılıç Arslan''' ya da '''Kılıçarslan''' ([[Arap alfabesi]]yle: '''قلج أرسلان''') (1079 - 1107), [[Türkiye Selçuklu Devleti]]'nin kurucusu [[Kutalmışoğlu Süleyman Şah]]'ın oğlu ve ikinci Türkiye Selçuklu Sultanı'dır.
[[I. Haçlı Seferi]]’nde mağlup olup başkent [[İznik]]’i Bizans’a teslim etmek zorunda kaldıktan sonra [[1101 Haçlı Seferi]]’nde üç ayrı Haçlı ordusuna karşı kazandığı başarılarla Haçlı hareketini durdurmuş; İstanbul’dan Suriye’ye giden yolum hem Bizans hem de Haçlı ordularına kapanmasını sağlamıştır.
Kılıç Arslan, Haçlılarla yaptığı mücadelelerin yanı sıra Anadolu’da yaptığı seferlerle devletinin rakibi [[Danişmendli Beyliği]]’nin nüfuzunu kırmak için çalıştı; Son döneminde [[Malatya]]'yı merkez yaparak devleti Doğu Anadolu'nun en güçlü devleti haline getirdi.<ref name=hacigokmen/> Dedesi [[Kutalmış]]’tan beri süregelen [[Büyük Selçuklu Devleti|Büyük Selçuklu]] tahtını ele geçirme çabasını sürdürerek [[Musul]]'u ele geçirdi. Burada Büyük Selçuklu hükümdarı adına okunan hutbeyi kendi adına çevirterek Büyük Selçuklu tahtına adaylığını gösterdi.
Genç yaşta ölümü ile Haçlılar’a karşı yürütülen mücadele ve Anadolu Selçuklu Devleti’nin siyasi birliği zaafa uğramış, Anadolu Selçukluları fetret devri içine girmiştir.
== Yaşamı ==
Doğum tarihi ve yeri kesin olarak bilinmez. Babası, Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu [[Kutalmışoğlu Süleyman Şah]]’tır. Adı Bizans kaynaklarında “''Klitziasthlas''” olarak geçer; Latin kroniklerinde babasının adıyla (''Soliman'') zikredilir.
Babası [[Kutalmışoğlu Süleyman Şah|Süleyman Şah]]'ın 1086 yılında [[Suriye]] seferinde sırada [[Antakya]]’da bulunan Kılıç Arslan, babasının [[Tutuş|Melik Tutuş]]’la mücadelesi sırasında ölümü üzerine Vezir Hasan b. Tâhir’in koruması altında Antakya’da kalmış; 1087 ilkbaharında Antakya’ya gelen [[Büyük Selçuklu Devleti]] Sultanı [[Melikşah]]'ın emriyle [[İsfahan]]’a gönderilerek orada göz hapsinde tutulmuştur.<ref name=tdv/>
46. satır:
[[İznik]]' te yönetimi ele alan Kılıç Arslan, bir taraftan babası [[Kutalmışoğlu Süleyman Şah|Süleyman Şah]]'ın ölümünden beri dağılmış bulunan devletin birliğini kurmaya çalışırken, bir taraftan da [[Bizans]]' a karşı sürdürülen mücadeleyi devam ettirme taraftarıydı. İlk önce İznik’i kuşatmış olan Bizans ordusunu geri çekilmek zorunda bıraktı. Daha önce Bizans tarafından ele geçirilen topraklar yeniden almaya çalışıldıysa da başarılı olamadı. Yıllardan beri [[Bizans]]' a karşı savaşan İzmir Beyi [[Çaka Bey]]'le Bizans’a karşı ortak harekete geçmek istedi. Çaka Bey’in kızı ile evlenerek onunla akrabalık kurdu.
[[Bizans İmparatorluğu]]' nun bölgedeki baskısını kırmak amacıyla “''İlhan''” unvanını taşıyan başkumandanı Muhammed'i bir Selçuklu birliğinin başında [[Marmara]]' nın güney kıyılarında [[Bizans]]' ın elindeki şehir ve kaleleri ele geçirmek üzere bu yörelere yolladı.{{fact}} Muhammed' in [[Kyzikos]] ile [[Uluabat Gölü|Apolyont]] doğusunda yer alan [[Gölyazı|Apollonias]] şehirlerini ele geçirmeyi başardı ancak bir süre sonra bu şehirler [[Bizans]] kuvvetleri tarafından geri alınınca Bizans' karşı düzenlenen ilk sefer sonuçsuz kaldı.
Bu sıralarda kayınpederi [[Çaka Bey]], Bizans’ın elindeki [[Adramytteion]] (Edremit) kentini ele geçirip [[Abidos|Abydos]]' u kuşattı. Bizans imparatoru [[I. Aleksios Komnenos|Aleksios]], Kılıç Arslan’ı Çaka Bey’e karşı kışkırtarak kendisine karı ortak hareket etmelerini önlemeye çalışmıştır. Çaka Bey' in gittikçe güçlenmesini kendisi açısından endişe verici bulan Kılıç Arslan, [[Bizans]] ile anlaşarak [[Çaka Bey]] üzerine yürüdü. Yeteri kadar askeri gücü bulunmayan [[Çaka Bey]] sultan ile anlaşmak amacıyla onun yanına gitti. Kılıç Arslan kayınpederini güleryüzle karşılamış ancak daha sonra onu öldürtmüştür.
[[Çaka Bey]]' in ölümünden sonra Kılıç Arslan ve imparator I. Aleksios Komnenos aralarında varmış oldukları anlaşmanın devam etmesine karar verdiler. Ancak bu barış dönemi kısa sürmüş olup, Türkler [[Bitinya]] bölgesindeki [[Bizans]] topraklarına akınlar düzenlemeye başladı.<ref name= "1.Kılıç Arslan" /> Balkanlarda Kumanlarla savaşmakta olan imparator, bu savaşı bitirdikten sonra Türk akınlarına karşı Sapanca gölünün güneyinden İzmit körfezine uzanan bir kanal kazdırıp içini su ile doldurarak Türklerin İzmit çevresine girmesini engellemek istedi.<ref name=tdv/> Fakat bu projeyi tamamlamadan Mayıs 1096’da haçlı kuvvetlerinin [[Tuna]]’yı aşarak İmparatorluk topraklarına girdiğini öğrendi.
54. satır:
=== Halkın Haçlı Seferi ===
{{Ayrıca bakınız|Kırkgeçit Muharebesi}}
Haçlı Seferlerine çıkan ilk ordu keşiş [[Pierre L'Ermite]]' in idaresinde toplanmış [[Fransız]], [[Alman]], [[İtalyan]] ve diğer milletlerden oluşan disiplinsiz bir kitleydi. 1 Ağustos [[1096]]' da [[İstanbul]]'a varan bu ordu hemen Boğaz'dan Anadolu'ya geçirilerek [[Yalova]] yakınlarındaki [[Kibotos]] karargâhına yerleştirildi. Haçlılar böylece [[Türkiye Selçuklu Devleti]]'nin sınırına ulaşarak yağma akınları yapmaya başladı. İmparator Aleksios’la, Bizans’ın kendilerine sağlayacağı yardıma karşılık Anadolu’da ele geçirecekleri yerleri bu devlete bırakacakları hususunda bir anlaşma yapan Haçlılar, Selçuklu başkenti [[İznik]] yakınlarına kadar ilerleyerek buradaki köyleri yağmaladılar.
Eylül ayı sonlarına doğru 6.000 kişilik Alman-İtalyan birliği [[İznik]] civarındaki [[Kserigordon]] adında bir kaleyi ele geçirdiğini öğrenen Sultan Kılıç Arslan bir ordu göndererek kaleyi geri aldı. Selçuklu karşısında alınan bu mağlubiyetin intikamını almak üzere yaklaşık 20.000 kişiden oluşan Haçlı ordusu [[Kibitos]]'tan ayrılarak [[İznik]] üzerine yürüdü. Düşmanı karşılamak üzere yola çıkan Selçuklu ordusu ''Drakon'' (''Kırkgeçit'') adlı köyde [[Kırkgeçit Muharebesi|yapılan savaşta]] galip gelerek Haçlı karargahını da ele geçirdi.<ref name= "1.Kılıç Arslan" />
64. satır:
=== I. Haçlı Seferi ===
[[Dosya:
[[Resim:Dorylee2.jpg||thumb|300px|I. Haçlı Seferi başındaki Dorileon Muharbesi sırasında Haçlıların saldırısını gösteren resim]]
{{Ana|I. Haçlı Seferi}}
70. satır:
Kılıç Arslan Mayıs ayı sonunda, 30 günden fazla süren bir yürüyüşten sonra [[İznik]] önlerine varabildi. Mayıs sonlarına doğru İznik’e ulaştığında Haçlı orduları şehri kuşatma altına almışlardı ve gönderdiği öncü birliği de başarılı olamamıştı. Daha sonra da bizzat Kılıçarslan hücuma geçtiyse de Haçlılar’ın sayıca üstünlüğü yüzünden kuşatmayı yaramadı ve geri çekildi. İmparator I. Aleksios Komnenos’un Haçlılar’la birlik olduğunu, onun tarafından İznik gölüne gönderilen gemilerle kendilerine gelecek yardım yolunun kapandığını ve Haçlılar’ın yeni aldıkları takviye birlikleriyle bir hücuma hazırlandığını gören Türkler, Bizans Kumandanı Manuel Butumites’le anlaşarak şehri ona teslim ettiler.<ref name=semavi>[http://www.islamansiklopedisi.info/ Semavi Eyice, '''İznik''', ''Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 23, Yıl 2001'']</ref> Selçuklu Devleti, böylece başkentini kaybetti. Kılıcarslan’ın eşi ve çocukları İstanbul’a götürüldü. Bizans İmparatoru Selçuklu esirlerine çok iyi muamele yapmış; onları fidye karşılığı serbest bırakmıştır. Kılıç Arslan’ın eşi ve çocukları ise fidye almaksızın serbest bırakıldı.<ref name=hacigokmen>[http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/515/505 Mehmet Ali Hacıgökmen, '''Türkiye Selçukluları Zamanında Konya’nın Devlet Merkezi Oluşu''', ''Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 29, Yıl 2011'' ]</ref>
Kılıç Arslan ordusuyla İznik önünden çekildikten sonra Anadolu'daki Türk kuvvetlerini toplamaya çalıştı. [[Gümüştekin Gazi|Danişmendli Gümüştekin]] ile Kayseri Selçuklu Beyi Hasan'ı (Kılıçarslan'ın kardeşi [[Kulan Arslan]]'ın oğlu olduğu söylenir<ref name=hacigokmen/>)yardımına çağırdı.<ref name= "1.Kılıç Arslan" /> Haçlı ordusu tam Eskişehir ovasına çıkmakta iken 1 Temmuz günü onlara hücum edip Haçlıların [[Dorileon Muharebesi (1097)]] diye andıkları bir baskın muharebesine girişti. Haçlılar bu muharebedeki Selçuklu gücünü gayet abartmaktadırlar; ama son araştırmalara göre I. Kılıç Arslan gücünün 6.000-7.000 kişilik bir hafif süvari birliği olduğu kabul edilmektedir.<ref name=Bennett>Bennett, ''The Hutchinson Dictionary of Ancient and Medieval Warfare'', say. 103</ref> Bu muharebede ana harp gücü zırhlı ağır süvari şövalyelerinden oluşan Haçlı ordusu galip geldi. Bütün gün süren savaşın ardından gece olunca sultan ordusunu daha fazla yıpratmadan geri çekmeye karar verdi.
=== Haçlı ordusunu takip ===
83. satır:
{{Ana|1101 Haçlı Seferi}}
[[Dosya:Crusade of 1101 v1.svg|thumb|300px|1101 yılındaki Haçlı seferi.]]
Sonunda [[Suriye]] üzerinden geçip [[Filistin]] ve [[Kudüs]]'te yerleşen Frank Haçlılarına destek sağlamak için [[1101]]'de Avrupa'dan ek Haçlı seferi yapıldı. Bu 1101 yılı ek Haçlı seferi İstanbul'dan birbiri arkasından yürüyüşe geçen üç değişik sefer ordusu halindeydi. Birincisi Mayıs 1001'de [[İtalya]]'dan Lombardlardan oluşan 20.000 kişilik bir Haçlı ordusu Ankara üzerinden Niksar ve Merzifon'a yürüdü. İkinci ek Haçlı ordusu Haziran sonunda Nevers Kontu Giyom'un komutasında Fransızlardan oluşmaktaydı ve Ankara, Konya üzerinden Ereğli'ye ilerledi. Üçüncü ek Haçlı ordusu Akitanya'lı Giyom idaresinde Fransızlar ve Baverya Dükü Wolf komutasında Almanlardan oluşmakta idi ve ikinci orduyu bir hafta arayla takip edip Ankara, Konya üzerinden Ereğli'ye ilerledi.
Birinci Haçlı Seferi’nden sonra uzaktan takip stratejisi uygulayan I. Kılıç Arslan, 1001'deki ek Haçlı seferi için stratejisini değiştirdi. Haçlı ordusunun yolu üzerinde ve yakınlarında bulunan bütün yerleşkeleri ve yetiştirilen hububat ve yiyecekleri yakıp yıkmaya; Haçlı ordusuna iaşe ve hayvan yemi sağlanmasını önlemeye çalıştı. Önemli su, kuyu ve kaynaklarını battal etmeye veya zehirlemeye karar vererek Haçlıların susuzluktan zayıf düşmelerini sağladı. Bu yeni strateji daha başarılı sonuçlar verdi ve 1101 yılı ek Haçlı seferine iştirak eden üç Haçlı değişik ordusu da, Anadolu içinde (birincisi Merzifon'da; ikincisi ve üçüncüsü de Ereğli'de) imha edildi.
===Güney Doğu Anadolu'daki Faaliyetleri===
[[Dosya:
Kılıç Arslan, babası [[Kutalmışoğlu Süleyman Şah|Süleyman Şah]]'ın fethettiği ancak [[1097]] yılında [[Haçlılar]] tarafından ele geçirilen [[Antakya]]'yı geri almak için [[1103]] yılında sefer düzenledi. Haçlılarla mücadelesi sırasında başta Danişmend Beyi Gümüştegin olmak üzere diğer Anadolu Türk beyleri ile işbirliği yapmış olmasına rağmen Antakya seferine çıktığı sırada Danişmend Beyi ile arası 18 Eylül 1102’de Malatya’nın Gümüştegin tarafından zapt edilmiş olması nedeniyle açıktı. Gümüştegin tarafından [[Niksar]]' da esir tutulan Haçlıların fidyesi konusunda da aralarında anlaşmazlık vardı. Antakya kontu [[I. Boemondo]], serbest bırakılmak için fidye ödemeyi teklif ediyor; kontu kendisi için tehlikeli bulan Bizans imparatoru ise onun hapiste tutulması karşılığında iki katını öneriyordu. Kılıç Arslan, hem Anadolu Sultanı olması ve hem de Amasya’daki haçlı yenilgisinde Danişmend beyi ile birlikte savaşması nedeniyle teklif edilen tutarın yarısını kendisine istiyordu.<ref name=etarih>'''I. Kılıçarslan (1092-1107)''', ''E-tarih.org sitesi, 08.10.2008''</ref> Kılıç Arslan, Maraş’a geldiği sırada Gümüştegin’in Boemond’un teklifini kabul edip onu serbest bırakıldığını öğrenince Antakya seferini yarıda bıraktı ve Danişmendli topraklarına akınlara başladı. Gümüştegin’in ölümünü ve ardından yaşanan taht kavgalarını değerlendirerek [[1105]] ya da [[1106]] yılında [[Malatya]]' yı Danişmendliler'den aldı.
Haçlılar karşısında kazandığı savaşlar ve Malatya' nın ele geçirilmesi Kılıç Arslan'ın bölgedeki itibarını yükseltti. [[Silvan|Meyyâfârikîn]] beyi tarafından şehir kendisine teslim edildi. Bölgede etkin beylerin büyük kısmı kendisine itaatlerini bildirdiler. Daha sonra Urfa Haçlı Kontluğu üzerine yürüyerek [[1106]] yılında [[Urfa]]' yı kuşattı; ancak şehrin sağlam surlarını aşamadı. Bu sırada Musul Valisi [[Çökürmüş]]'ün [[Harran]]'daki adamları şehri teslim etmek üzere kendisini çağırmasıyla kuşatmayı kaldırdı ve [[Harran]]' a giderek şehri teslim aldı.
Kılıç Arslan'ın Güneydoğu Anadolu' daki faaliyetleri [[Büyük Selçuklu Sultanı]] [[Muhammed Tapar]]'ın dikkatini çekti ve [[Musul]] valisi olan Çökürmüş' ün yerine Emir [[Çavlı]]'yı görevlendirdi. Çökürmüş Bey, Emir Çavlı tarafından yenilgiye uğratılmasına rağmen şehir halkı [[Musul]]' u vermediği gibi Kılıç Arslan'a haber gönderip şehri teslim almasını istediler. Şehir ileri gelenleri yapılan anlaşma uyarınca Kılıç Arslan 22 Mart [[1107]]' de [[Musul]]' a girdi. Burada ilk iş olarak [[Muhammed Tapar]] adına okutulan hutbeyi kendi adına çevirerek [[Büyük Selçuklu Devleti|Büyük Selçuklu Sultanlığı]]'na adaylığını gösterdi.<ref name= "1.Kılıç Arslan" />
| |||