Emniyet: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + yapıcı olmayan değişiklik |
Bgedikaslan (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
–'''Emniyet''', aşağıdaki anlamlara gelebilir:
* [[Emniyet Genel Müdürlüğü]], iç güvenlikten sorumlu devlet teşkilâtı
* [[Emniyet kemeri]], ulaşım araçlarında kullanılan güvenlik aracı
* [[Millî Emniyet Hizmeti Riyâseti]], Türk istihbarat örgütü
[[Emniyet_(safety)]
İngilizce “safety” kelimesinin anlamı yaralanmaya,
zarara ya da ölüme sebep olabilecek durumlardan muaf
olma hali olarak verilmektedir (Merriam Webster,
2003). Aynı kelime yine İngilizce-İngilizce olan
Webster’s 1828 sözlüğünde; tehlikeden uzak,
tehlikesizlik, yaralanma, zarar ya da ölümden muafiyet
olarak tanımlanmaktadır (Webster’s 1828, 2003)
İngilizce-İngilizce The American Heritage sözlüğünde
“safety”; tehlikeden, riskten ya da yaralanmadan muaf
olma hali olarak tarif edilmektedir. “Safety”nin bu
sözlükteki diğer bir anlamı kazaları önleyen aygıt olarak
verilmektedir (The American Heritage, 2003).
İngilizce “safety” kelimesi için yapılan bu
tanımlarda ortak olan nokta; yaralanmaya, ölüme ya da
zarara yol açabilecek her türlü tehlikeden ve riskten
muaf olma durumudur.
İngilizce “security” kelimesi Latince “securus-
securitas” kelimelerinden gelmektedir (The American
Heritage, 2003). Latince-Türkçe sözlükte “securus”
kelimesinin anlamı; sıkıntısız, kaygısız, endişesiz, keyfi
yerinde olarak verilmektedir (Kabaağaç ve Alova,
1995).
İngilizce-İngilizce The American Heritage
sözlüğünde “security” kelimesi riskten, tehlikeden muaf
olma hali olarak tarif edilmektedir. “Security”nin bu
sözlükteki diğer bir anlamı şüphe, endişe ya da
korkudan muaf olma hali olarak verilmektedir.
“Security” kelimesinin yine bu sözlükteki dikkat çeken
diğer bir anlamı emniyeti (safety) sağlayan şey
olmasıdır. Burada sözü edilen emniyeti sağlayacak
şeyler; özel koruma görevlileri ve koruma örgütleri,
sabotaj, saldırı ve casusluk gibi olayları engellemek için
devletler tarafından alınan önlemler ve hırsızlık gibi
suçların önlenmesine karşı alınan tedbir ve eylemlerdir
(The American Heritage, 2003). Diğer yandan,
Cambridge International Dictionary of English sözlüğü
“security” kelimesinin anlamını farklı olarak; bir
kişinin, binanın ya da örgütün suçlara karşı, bir ülkenin
ise yabancı ülkelerin saldırılarına karşı korunması
olarak vermektedir (Cambridge University, 1995).
Yukarıda verilen açıklamalar incelendiğinde,
“security” kelimesinin “safety” kelimesinin
anlamlarından farklı olarak dikkat çeken noktası
şüphe, endişe ve korkudan uzak olma halidir. “Security”
kelimesinin söz konusu anlamları “safety” kelimesinin
anlamlarında yer bulmamaktadır. Bu nedenle,
aralarındaki temel farklardan birisinin bu noktada
olduğu söylenebilir. Bu anlam ile ilgili olarak; iş ile
ilgili kaygı verecek, endişe yaratacak durumların
engellenmiş olması anlamında “iş güvencesi” (job
security) (Cambridge University 1995, 1282) ve yine
sağlık ve yaşlılık ile ilgili kaygı verecek, endişe
yaratacak durumları engelleyen bir takım önlemler
anlamında “sosyal güvenlik” (social security)
(Cambridge University 1995, 1370) kullanımlarını
örnek olarak vermek mümkündür.
Her iki kelime arasındaki diğer temel bir fark
ise “security” kelimesinin; sabotaj, saldırı ve çeşitli suç
eylemleri gibi kasıtlı olarak ortaya çıkarılan
tehlikelerden korunmak ile ilgili faaliyetlere işaret
etmesidir. Başka bir deyişle, “security” kelimesinin
işaret ettiği eylemlerin temel amacı insanları ve eşyaları;
kendilerine zarar verecek, yaralayacak ya da ölmelerine
neden olacak bilinçli olarak yaratılmış tehlikelerden
korumaktır. Böylece insanların ve eşyaların emniyetleri
sağlanmış olacaktır. Diğer yandan “safety” kelimesi ise,
tehlikesiz ve risksiz bir duruma, bir son hale işaret
etmektedir.
2.2. Türkçe’de Emniyet ve Güvenlik
İngilizce’deki “safety” ve “security” kelimeleri için
Türkçe’de “emniyet” ve “güvenlik” sözcüklerinin
kullanıldığı görülmektedir. Emniyet “emn” kökünden
gelen Arapça bir sözcüktür (Türk Dil Kurumu 1998,
s.708. ; Devellioğlu 2001, s.219). Eski yazılı bir
sözlükte Arapça “emn” sözcüğü korkusuzluk ve eminlik
olarak verilmektedir (Muallim Naci, s.119). Ferit
Devellioğlu’nu Osmanlıca-Türkçe sözlüğünde “emn”;
eminlik, korkusuzluk, rahatlık şeklinde tarif
edilmektedir. Aynı sözlükte “emniyyet” kelimesi ise;
yine eminlik, korkusuzluk, inanma, güvenme ve polis
teşkilatı olarak verilmektedir (Devellioğlu 2001, s.219).
Muallim Naci’ye ait olan diğer bir sözlükte “emn”
sözcüğü; korkusuzluk, eminlik olarak “emniyyet”
sözcüğü ise; eminlik, korkusuzluk, güvenme ve itimat
olarak tarif edilmektedir (1317, s.168). Ali Seydi’ye ait
diğer bir sözlükte “emniyyet” benzer bir biçimde
açıklanmaktadır (1330, s.65). Sözlüklerin tarihlerine ve
açıklamalara bakıldığında “emniyet” kelimesinin uzun
yıllar öncesinde Türkçe’ye girmiş olduğu
anlaşılmaktadır.
Osmanlıca–Türkçe diğer bir sözlükte emniyet
kelimesinin Türkçe karşılığı olarak “tehlikesizlik”
açıklamasına da yer verilmektedir (Yeğin, Badıllı,
İsmail ve Çalım 1981, s.459). Bu açıklama
İngilizce’deki “safety” kelimesinin açıklamasına daha
yakın görünmektedir. Yine Arapça bir kelime olan
“tehlike” kelimesinin anlamı TDK Sözlüğünde “büyük
zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum,
gerçekleşme ihtimali bulunan fakat istenmeyen durum”olarak verilmektedir (Türk Dil Kurumu 1998, s.2168).
İstenmeyen bir durumun gerçekleşme olasılığı ise
aslında “risk” kavramına işaret etmektedir.
Gerçekleşme olasılığı olan fakat istenmeyen bir
durumdan uzak olunması, başka bir deyişle tehlikesizlik
ise “emniyet” kavramına işaret etmektedir.
Diğer yandan, Sir James W. Redhouse’un 1890
yılında yayınlanan Türkçe-İngilizce Sözlüğünde Türkçe
bölümündeki “emniyet” kelimesinin İngilizce karşılığı
“safety” olarak verilmiş ve açıklamada “security”
kelimesi kullanılmamıştır (1890, s.202).
Emniyet kelimesi, tehlikesizlik anlamında
kullanıldığında, büyük zarar veya yok olmaya yol
açabilecek ya da gerçekleşme ihtimali bulunan fakat
istenmeyen durumlardan muaf olma hali olarak
açıklanabilir. Bu açıklama İngilizce “safety”
kelimesinin anlamı ile örtüşmektedir.
Ulaşılan sözlüklerdeki açıklamalar tam olarak
göstermese de, Osmanlıcada “emn” kökünden gelen
“emniyyet” kelimesinin daha çok “safety”
kelimesinin karşılığı olduğu düşünülmektedir. Çünkü
Osmanlıca’da “security” kelimesinin karşılığı olarak
daha çok Farsça bir kelime olan “asayiş” kelimesinin
kullanıldığı anlaşılmaktadır. Osmanlıca–Türkçe
Sözlükte “asayiş” kelimesinin anlamı sükun, sulh,
nizam, kanuna uygunluk, korkusuzluk ve emniyet olarak
açıklanmaktadır (Yeğin ve diğerleri 1981, s.118).
Farsça-Türkçe bir sözlükte “asayiş” kelimesinin anlamı
huzur, rahatlık olarak verilmektedir (Olgun ve Drahşan
1984, s.6). Bu anlamlardaki ağırlıklı nokta, kanunlara
uyulması sayesinde, insanların suçlardan korunarak
huzur içinde yaşamalarıdır. Bu açıklamanın
İngilizce’deki “security” kelimesine işaret ettiğini
söylemek mümkündür.
Emniyet kelimesinin Türkçe karşılığı Türk Dil
Kurumu’nun (TDK) sözlüklerinde de araştırılmıştır.
TDK’nın 1959 basımı sözlüğünde emniyet kelimesinin
anlamı güvenlik, inanma, güven ve polis işleri olarak
verilmektedir (1959, s.256). Aynı sözlüğün 1998
basımında, sözü edilen açıklamalara güvenlik işlerinin
yürütüldüğü yer açıklaması eklenmiştir (Türk Dil
Kurumu 1998, s.708).
Türkçe bir kelime olan güvenlik kelimesi TDK’nın
1998 basımı sözlüğünde toplum yaşamında kanuni
düzenin aksamadan yürütülmesi, kişilerin korkusuzca
yaşayabilmesi durumu olarak verilmektedir (1998,
s.915). Bu açıklamada da görüldüğü gibi, güvenlik
kelimesinin daha çok “security” kelimesine benzer
anlamları çağrıştırdığı düşünülmektedir.
3.HAVACILIK TERMİNOLOJİSİNDE EMNİYET
ve GÜVENLİK KAVRAMLARI
Emniyet ve güvenlik kavramlarının havacılık
terminolojisindeki yerini açıklamadan önce havacılık ile
ilgili bazı temel kavramların açıklanmasında fayda
görülmektedir.
Havacılık, havadan hafif ya da ağır havaaraçlarının
gökyüzünde uçması ile doğrudan ya da dolaylı olarak
ilgili olan faaliyetler bütünüdür. Havacılık; üretim ve
bakım, eğitim, hava taşımacılığı, hava trafik kontrol,
seyrüsefer ve gözetim, havaalanı yapım ve işletim,
havaalanı yer hizmetleri, meteoroloji ve iletişim gibi
faaliyetleri kapsamaktadır. Sözü edilen havacılık
faaliyetlerinin en önemlisi olan hava taşımacılığı
havacılığın odak noktasıdır. Hava taşımacılığını ise;
insanların, kargonun ve postanın yer faydası sağlayacak
bir biçimde ve bir havaaracı ile havadan yer
değiştirmesi olarak tanımlamak mümkündür (Gerede
2002, s.6).
Emniyet ve güvenlik kavramları arasındaki ilişkinin
ortaya konulabilmesi için sivil havacılık sektörünün
sistem yaklaşımı ile incelenmesinde fayda vardır.
Havacılık sistemi; insan, bilgi ve para gibi girdileri alır,
onları ilgili havacılık faaliyetleri kapsamında süreçler ve
havacılık faaliyetlerine ilişkin mamul, bilgi ve hizmet
üretir. Havacılık sisteminin de, her sistem gibi, alt
sistemleri vardır ve bu alt sistemler birbirleri ile
etkileşim halindedir. Birisinin çıktısı bir diğerinin
girdisi olabilir. Hava taşımacılığı havacılık sisteminin
en önemli alt sistemidir. Diğer tüm alt sistemler etkin
bir hava taşımacılığı hizmetinin sağlanması için uğraş
verirler.
Gerek sivil havacılık sisteminin gerekse onun
tüm alt sistemlerinin en temel ve ortak amacı ise
hava taşımacılığı faaliyetlerinin tehlikesiz bir
biçimde yapılmasıdır. Aksi durumda etkin bir hava
taşımacılığından söz edilemez ve hava taşımacılığının
sağladığı faydalar elde edilemez.
3.1. Emniyet Kavramı
Havacılık emniyeti ile ilgili en önemli kavram
“risk” kavramıdır. En genel şekli ile risk; belirli bir
zaman dilimi içinde istenmeyen, olumsuz ya da tehlikeli
bir durum ile karşılaşma olasılığı olarak tanımlanır
(Janic 2000, s.43). İnsanoğlunun içinde bulunduğu tüm
faaliyetlerde belirli bir miktarda tehlikeler ile karşılaşma
olasılığı, ya da başka bir deyişle risk vardır. Bu nedenle
sadece hava taşımacılığı faaliyetlerinde değil, herhangi
bir taşımacılık seçeneğine konu olmuş herhangi bir
insan belirli bir miktarda riske maruz kalır. Riskin sıfır
olması mümkün değildir (GAIN 2002, s. 46).
Daha önce de açıklandığı gibi, emniyet (safety)
kelimesi tehlikeden muaf olma ya da başka bir deyişle
büyük zarara veya yok olmaya yol açabilecek ya da
gerçekleşme olasılığı bulunan fakat istenmeyen
durumlardan muaf olma hali anlamına gelmektedir.
Diğer bir deyişle emniyet, riskten arındırılmış bir
duruma işaret etmekte ve riskin tersi (Quilty, 2002)31
olarak düşünülmektedir. Riski tamamen ortadan
kaldırmak mümkün olmadığına göre, havacılık
faaliyetlerinde mutlak emniyeti elde etmek de mümkün
değildir.
Bu durumda havacılık terminolojisi açısından yeni
bir emniyet (safety) tanımına ihtiyaç vardır. Buna göre
havacılık emniyeti (aviation safety), tüm havacılık
faaliyetlerinin; gerçek hayat şartlarında, bilinen tüm
risk faktörlerinin ortaya konulduğu ve kaçınıldığı
kabul edilebilir risk seviyesinde gerçekleşmesidir
(Wood 1997, s.28; The EXTRA Project 2001, s.7). Sözü
edilen risk; doğrudan ya da dolaylı olarak havacılık
faaliyetleri kapsamına giren insanların, havaaraçlarının,
ilgili donanımın ve altyapının kazaya uğrayarak ya da
başka bir şekilde zarar görme olasılığıdır. Havacılık
emniyetinin sağlanabilmesi için ilgili tüm faaliyet
alanlarında, süreçlerde ve sistem unsurlarında ortaya
çıkması muhtemel risk faktörleri belirlenerek en aza
indirilmeye çalışılmalıdır. Havacılık alanında yaşanan
gelişmeler sonucunda kabul edilebilir risk seviyesi
giderek azalmakta ve havacılığın ilk yıllarında havacılık
tutkunları tarafından kabul edilebilir risk seviyesi
günümüzde artık kabul edilemez bulunmaktadır.
Sözü edilen riskler havacılığın farklı faaliyet alanı
ve süreçlerinde ortaya çıkabilir. Örneğin; uçuş,
havaaracı bakım, hava trafik kontrol, havaalanı ve
havaalanı yer hizmetleri faaliyetlerinde havacılık
emniyetini tehlikeye atabilecek pek çok önemli risk
bulunmaktadır.
Riskleri artırarak havacılık emniyetini etkileyen
faktörler ise havacılık sisteminin tüm unsurlarında
aranmalıdır. Sisteme gösterilen amaçların doğruluğu,
girdilerin gerekli nitelikte olup olmaması, süreçlerin ve
geri bildirim mekanizmasının etkin bir biçimde işleyip
işlememesi ve alt sistem çıktılarının niteliği havacılık
emniyetini etkileyecektir.
Havacılık emniyetini etkileyen en önemli sistem
unsuru insandır. Araştırmalar havacılık kazalarının en
önemli nedeninin yapılan insan hataları olduğunu
göstermektedir (Wood 1997, s.21). Gerçektende
sistemin her yerinde, tüm faaliyet ve süreçlerde en
önemli aktör insandır. Sistemi tasarlayan, yöneten,
düzenlemeleri yapan, havaaraçlarını ve donanımı
tasarlayıp üreten ya da havaaraçlarını uçuranlar hep
insanlardır. Sistemin herhangi bir yerinde ve sürecinde
yapılan insan hatası havacılık emniyetini tehlikeye
atabilir. Bu nedenle son yıllarda, havacılık emniyetini
kıvamlı bir noktada tutabilmek için yapılan araştırma ve
uygulamalar insan faktörlerine ve insan hatasının
yönetilmesine odaklanmış durumdadır <ref><HAVACILIK EMNİYETİ ve HAVACILIK GÜVENLİĞİ KAVRAMLARI
ARASINDAKİ İLİŞKİ ve FARKLARIN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR
ARAŞTIRMA
Yrd. Doç. Dr. Ender GEREDE
Anadolu Üniversitesi
Sivil Havacılık Yüksekokulu
>
{{anlam ayrımı}}
| |||