İhşîdîler: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Sökür (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Upelluri (mesaj | katkılar)
İçerik düzenlendi. Kaynaklar, şablonlar ve kategoriler eklendi. Bilgi kutusu eklendi. Üslup düzeltildi.
1. satır:
{{Eski ülke bilgi kutusu
'''Akşitler''' veya '''İhşidîler''' ([[Arapça]]: '''الإخشيديون''' al-Ikhshīdīyūn), [[Mısır]]'da kurulmuş [[Türk]]-[[İslam]] [[devlet]]i.
|kendi_dilindeki_adı = الإخشيديون (al-Ikhshīdīyūn)
|tam_adı = İhşidi Devleti
|yaygın_adı = İhşidiler
|statü = Emirlik
|yönetim_biçimi = Monarşi
|kuruluş_yılı = [[935]]
|yıkılış_yılı = [[969]]
|olay1 =
|olay_tarihi1 =
|olay2 =
|olay_tarihi2 =
|olay3 =
|olay_tarihi3 =
|olay4 =
|olay_tarihi4 =
|öncel1 = [[Abbasiler]]
|bayrak_öncel1 = Black flag.svg
|resim_öncel1 = Abbasid Caliphate most extant.png
|öncel2 =
|bayrak_öncel2 =
|öncel3 =
|bayrak_öncel3 =
|öncel4 =
|bayrak_öncel4 =
|öncel5 =
|bayrak_öncel5 =
|ardıl1 = [[Fatımi Devleti]]
|bayrak_ardıl1 = Fatimid flag.svg
|resim_ardıl1 = Fatimid Caliphate.PNG
|ardıl2 =
|bayrak_ardıl2 =
|ardıl3 =
|bayrak_ardıl3 =
|ardıl4 =
|bayrak_ardıl4 =
|ardıl5 =
|bayrak_ardıl5 =
 
|bayrak =
== Tarihi ==
|bayrak_altyazısı =
[[935]] yılında kurulmuştur. Başkenti [[Fustat]] ([[Kahire]]) idi.
|bayrak_bağlantısı =
|bayrak_türü =
 
|arma =
Kurucusu [[Memlûkler]]den [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]] ya da [[Ebubekir Muhammed]] ('''محمد بن طغج الإخشيد''' Muhammad bin Tughj Al-Ikhshid; d. 882 - ö. 946)'dir.
|arma_altyazısı =
|arma_bağlantısı =
|sembol_türü =
 
|harita = Ikhshidid Dynasty 935 - 969 (AD).PNG
[[969]] yılında [[Fatımiler]] tarafından yıkılmıştır. Kurucusu [[Türkler|Türktü]]; halkı ise [[Kıpti]] ve [[Arap]]tı.
|harita_altyazısı = İhşidiler 935 - 969
 
|başkent = [[Fustat]] (''[[Kahire]]'')
Ebubekir, Muhammed döneminde [[Suriye]], [[Filistin]] alınmıştır. Türkler tarihte ilk kez [[Kabe]]'nin bulunduğu [[Hicaz]] bölgesini alarak yönetmişlerdir. Halifeliğe bağlı olduğunu göstermek için Ebubekir, Muhammed adına [[para]] bastırmıştır. Müsadere yoluyla zengin Mazerai ailesinin mallarına devletin ekonomisini güçlendirmek için el koymuştur. Hamdani ile Suriye için mücadele ettiler.
|sürgündeki_başkent =
|latd=30 |latm=3 |lats=29 |latNS=N
|longd=31 |longm=13 |longs=44 |longEW=E
 
|slogan =
Kafur döneminde, iç isyanlar artmış ve [[Fatımi]] tehlikesi ortaya çıkmıştır.
|ulusal_marş =
|yaygın_diller = [[Türkçe]]<br />[[Arapça]]<br />
|din = [[İslam|İslam (baskın)]]<br />[[Hıristiyanlar|Kıpti Hıristiyanlar]]
|para_birimi =
 
|yönetici1 = [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]]
== Devlet teşkilatı ==
|yönetici2 = [[Ebü’l-Kâsım Ünûcûr]]
Abbasilerdeki gibi devlet yönetiminde hükümdarın sarayla ve hükümetle irtibatını sağlayan baş kişi "hâcib" idi. Hâcib, emirin huzuruna gitmek isteyenleri belli kurallara göre düzenleyen kişiydi. Emirin mali işlerinden ''hazinedâr'', sağlık ve yiyeceklerinden sorumlu olansa ''tabib'' olarak adlandırılmaktaydı.<ref>Nesimi Yazıcı (1992). ''İlk Müslüman Türk Devletleri Tarihi'', Ankara, sf. 59</ref>
|yönetici3 = [[Eb’ül-Hasen Ali]]
|yönetici4 = [[Ebu'l Misk Kafur]]
|yönetici_yılları1 = [[935]] - [[946]]
|yönetici_yılları2 = [[946]] - [[961]]
|yönetici_yılları3 = [[961]] - [[966]]
|yönetici_yılları4 = [[966]] - [[968]]
|yönetici_unvanı = [[Emir (makam sahibi)|Emir veya Amir]]
|vekil1 =
|vekil2 =
|vekil3 =
|vekil4 =
|vekil_yılları1 =
|vekil_yılları2 =
|vekil_yılları3 =
|vekil_yılları4 =
|vekil_unvanı =
 
|yasama_organı =
== Akşitler hükümdarları ==
|meclis1 =
|meclis_türü1 =
|meclis2 =
|meclis_türü2 =
 
|istatistik_yılı1 =
{| width=100% class="wikitable"
|yüzölçümü1 =
!İsim
|nüfus1 =
!Yaşam
|istatistik_yılı2 =
Berk in Hükümdar dönemi
|yüzölçümü2 =
|-
|nüfus2 =
|1. [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed bin Tuğ İhşid]] ||([[882]]-[[946]])|| ( [[935]]-[[946]])
|istatistik_yılı3 =
|-
|yüzölçümü3 =
|2. [[Ebu El-Kasim Anogor bin El-İhşid]]|| (...-[[961]])|| ( [[946]]-[[961]])
|nüfus3 =
|-
|istatistik_yılı4 =
|3. [[Ebu El-Hasan Ali bin El-İhşid]] ||(...- 966) ||([[961]]-[[966]])
|yüzölçümü4 =
|-
|nüfus4 =
|4. [[Ebulmisk Kâfur]] || ([[905]]-[[968]])|| ( [[966]]-[[968]])
|istatistik_yılı5 =
|-
|yüzölçümü5 =
|5. [[Ebu El-Favaris Ahmed bin Ali bin El-İhşid]] ||(...- 969) ||([[968]]-[[968]])
|nüfus5 =
|-
|günümüzdeki_durumu = {{bayraksimge|Mısır}} [[Mısır]]<br/>
|6. [[Ya bil keramil Yasin yüz el-ekrem]] ||(...-969)
{{bayraksimge|Filistin}} [[Filistin]]<br/>
|-
{{bayraksimge|Lübnan}} [[Lübnan]]<br/>
|}
{{bayraksimge|Ürdün}} [[Ürdün]]<br/>
{{bayraksimge|İsrail}} [[İsrail]]<br/>
{{bayraksimge|Suriye}} [[Suriye]]<br/>
|dipnotlar =
}}
 
Akşitler veya İhşidîler ([[Arapça]]: الإخشيديون (al-Ikhshīdīyūn)), [[935]] ve [[969]] yılları arasında [[Mısır]]'da kurulmuş [[Türk]]-[[İslam]] [[devlet|devletidir]].
== Kültür ve sanat ==
<ref name="TDV">{{ansiklopedi kaynağı |yıl =2000 |başlık =İhşidîler |ansiklopedi =TDV İslam Ansiklopedisi |yayıncı =Türk Diyanet Vakfı |yer =Ankara |tanıtıcı = }}</ref>
Akşitlerin Mısırda bıraktıkları bir eser yoktur. Birtakım ufak tefek eserler yapılmışsa da , devlet çok kısa ve çatışmalı bir süre boyunca var olduğundan büyük eserler bırakacak imkan bulunamamıştır.
 
==Kuruluştan Önceki Durum==
== Kaynakça ==
[[Tolunoğulları|Tolunoğulları Devleti]], [[905]] yılında yıkılmasından sonra [[Abbasiler]], [[Mısır]]'a gönderdiği valilerin yetkilerini azaltarak [[Mısır]]'ı yeniden bölgelere ayırmış ve yetkilerini bölmüştür. Bu yolla bu bölgenin tekrar denetiminden çıkmasını önlemek istemişlerdir. Ancak sorumlulukların birden fazla kişiye dağıtılmasından dolayı bu durum yetki kargaşasına ve kişisel çekişmeler olmuştur. [[935]] yılında İhşidî Devleti'nin kurulmasına kadar geçen dönemde bölgeye kargaşa hakim olmuş ve halka hizmet verilememiştir. Halk, [[Tolunoğulları]] döneminde sahip olduğu refah ve huzuru arar olmuştur. <ref name="TT">{{kitap kaynağı |soyadı=Türkeş-Günay |ad=Umay |yazarbağı= |yıl=2007 |başlık=Türklerin Tarihi - Geçmişten Geleceğe-|dil=Türkçe|yer=Ankara}}</ref>
{{kaynakça}}
==Kuruluş==
[[Fergana]] Türklerinden olan, [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]], [[Mısır]]'da görev yapmış, dönüşünde [[Şam]] bölgesinde hacıların yollarını kesen [[Karmatîlik|Karmatiler]]'le savaşmış ve onları yenmiştir. Bu başarısına karşılık halife, [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]]'ı [[928]]'de [[Remle]], [[930]]'da [[Suriye]] valiliğine atamıştır. Bu görevlerde de gösterdiği başarılardan sonra halife tarafından [[Mısır]] valiliğine yetkileri arttırılarak atanmıştır. Bu dönemde [[Abbasiler]] güçlerini kaybetmiş ancak ismen varlıklarını sürdürmektedirler. [[Abbasiler]]'in güçsüzlüğünden faydalanarak görevini bırakmak istemeyen eski vali ile [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed bin Togaç]] savaşmış ve onu yenidikten sonra [[27 Ağustos]] [[935]]'te [[Mısır]] valiliği görevine başlamıştır. [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed bin Togaç]], [[Mısır]] valiliği sırasında sadece ismen [[Abbasiler]]'e bağlı kalmış, bunun dışında bağımsız bir devlet olarak hareket etmiştir.
<ref name="TT"></ref>
 
==Yükseliş ve "el-İhşid" Ünvanı==
{{tarih-taslak}}
[[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]], göreve geldikten sonra, [[Türk]], [[Kıptîler|Kıpti]], [[Rum]], [[Sudan|Sudanlı]], [[Berberiler|Berberi]] ve [[Araplar]]'dan oluşan [[Mısır]] ordusunda isyan çıkmıştır. Askerlerin bir bölümü, [[Mısır]]'ın en batısında [[Fatımi Devleti]]'ne sınır olan [[Berka]]'ya kaçmışlardır. [[Fatımi Devleti|Fatımiler'le]] işbirliği yapan kaçaklar ve [[Fatımi Devleti|Fatımi]] güçleri, [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]] tarafından yenilgiye uğratılmış ve [[Mısır]]'da yeniden düzen sağlanmıştır. [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]]'a [[Abbasi]] halifesi tarafından, [[Mısır]]'da düzeni sağladığı ve [[Fatımi Devleti|Fatımiler'e]] karşı sağladığı başarılarından dolayı, ataları [[Fergana]] meliklerinden olduğu için ''melikler meliki'' anlamında '''el-İhşid''' ünvanı verilmiştir. <ref name="TT"></ref>
 
[[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]] ölümünden sonra oğlu ve torunları hükümdar olmakla birlikte fiilen azatlı köle [[Ebu'l Misk Kafur]] tarafından yönetilmiştir. Ordunun büyük bölümü Türk olduğu için devlet Türk karakterini muhafaza etmiştir. İhşidiler de [[Tolunoğulları]] gibi [[Mısır]] halkına huzur, düzen ve refah sağlamışlardır.
<ref>{{kitap kaynağı |soyadı=Özkuyumcu |ad=Nadir |yazarbağı= |yıl= |başlık=İhşidiler|dil=Türkçe|yer=Ankara}}</ref>
 
==Fatımiler ile Mücadele ve Çöküş==
İhşidîler, konumları gereği, [[Mısır]]'ın batısında bulunan [[Fatımi Devleti|Fatımiler]]'le sürekli mücadele halinde olmuşlardır. [[30 Haziran]] [[969]]'da, [[el-Cize]]’de [[Fatımi Devleti|Fatımi]] ordusu ile savaşan Ihşîdîler, büyük zayiat vererek geri çekildi. [[Cevher (Fatımi)|Cevher]] komutasındaki [[Fatımi Devleti|Fatımi], Temmuz ayında [[Fustat]]’a girince, İhşidîler son buldu. [[Mısır]], [[Hicaz]], [[Yemen]] ve [[Suriye]]’de [[Abbasîler]] adına okunan hutbe, artık [[Fatımi Devleti|Fatımiler]] adına okunmaya başladı.
<ref name="TDV"></ref>
 
==İhşidi Hükümdarları <ref name="TDV"></ref>==
# [[Muhammed bin Toğaç|Muhammed Bin Togaç]] ([[935]] - [[946]])
# [[Ebü’l-Kâsım Ünûcûr]] ([[946]] - [[961]])
# [[Eb’ül-Hasen Ali]] ([[961]] - [[966]])
# [[Ebu'l Misk Kafur]] ([[966]] - [[968]])
# [[Ahmed]] ([[968]] - [[969]])
 
== Devlet teşkilatı ==
Abbasilerdeki gibi devlet yönetiminde hükümdarın sarayla ve hükümetle irtibatını sağlayan baş kişi "hâcib" idi. Hâcib, emirin huzuruna gitmek isteyenleri belli kurallara göre düzenleyen kişiydi. Emirin mali işlerinden ''hazinedâr'', sağlık ve yiyeceklerinden sorumlu olansa ''tabib'' olarak adlandırılmaktaydı.<ref>Nesimi Yazıcı (1992). ''İlk Müslüman Türk Devletleri Tarihi'', Ankara, sf. 59</ref>
 
==Ayrıca Bakınız==
*{{Web kaynağı | url =http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddeb.php?Tanim=&MaddeAdi=ih%C5%9Fidiler | başlık =TDV İslam Ansiklopedisinde İhşidîler | yazar = | tarih =2000 | eser =TDV İslam Ansiklopedisi | yayıncı = | erişimtarihi = 12 Aralık 2015 | arşivengelli = hayır}}
 
*{{Web kaynağı | url =https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=367201 | başlık =İhşidîler | yazar =Doç. Dr. Nadir Özkuyumcu | tarih = | eser = | yayıncı = Tarih Tarih Dergisi | erişimtarihi = 12 Aralık 2015 | arşivengelli = hayır}}
==Kaynakça==
{{Kaynakça}}
 
{{Türk-tarihi-taslak}}
 
[[Kategori:Mısır tarihi]]
[[Kategori:Kahire tarihi]]
[[Kategori:Türk tarihi]]
[[Kategori:Mısır tarihi]]
[[Kategori:Türk devletleri]]
[[Kategori:İslam ülkeleri]]
[[Kategori:Orta Çağ'da Mısır]]
[[Kategori:İslam tarihi]]
[[Kategori:Tarihteki Müslüman devletler]]
[[Kategori:Türk hanedanları]]
[[Kategori:9. yüzyılda Mısır]]
[[Kategori:930'larda kurulan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:960'larda varlığı sona eren bölgeler ve ülkeler]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İhşîdîler" sayfasından alınmıştır