Atinalı Timon: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
YBot (mesaj | katkılar)
k hiç bir → hiçbir
Yeni Üye (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
30. satır:
'''Atinalı Timon''' (Özgün İngilizce adi :''The Life of Timon of Athens'') İngiliz yazarı [[William Shakespeare]] (okunuşu Vilyım Şekspir) tarafından yazılmış beş perdeden oluşan bir oyun olup konusu klasik Yunan çağlarında Atina'da cimri olarak tanınmış Timon hakkındadır. Shakespeare olasılıkla bu şahsı tanınmış Klasik Yunan filozofu [[Timon]] ile karıştırmıştır.
 
Genel olarak bu oyun Shakespeare'in en silik ve anlaşılması zor olan oyunlarının başında gelmektedir. Önceleri bu oyun bir trajedi olarak sınıflandırılmıştır. Ama zamanla Shakespeare otoriteleri fikirlerini değiştirekdeğiştirerek ne trajedi ne de tam bir komedi olarak gördükleri için çağımızda oyun [[problem komedi]] olarak nitelendirilmektedir. Bu oyun Shakespeare eserleri üzerinde çalışanlar tarafından acayip görülmektedir. Özellikle klasik zaman, mekân ve aksiyon birliğine uyulmamakta ve metinde özellikle zaman araliklariaralıkları (bosluklarboşluklar) bulunmaktadır. Bu nedenle oyun [[bitirilmemiş]] veya [[çok yazarlı]] veya [[deneysel tiyatro]] eseri olarak nitelendirilmiştir. Aynı nedenle, ne zaman yazıldığı bilinmemekte ve bu bir tartışma konusu olmaktadır. Bu oyun 1623 de Shakespeare'in eserlerinin ''Birinci Folyo'' adı verilen edisyonda basılmasına kadar yayınlanmamıştır.
 
== Yazılma kaynağı, zamanı ve sahnede oyun ==
 
Oyunun kaynaklarının başında Romalı yazar [[Plutarch]]'ın ''Hayatlar'' adlı tanınmış biyografi eserinde klasik Yunan ve Romalı kişilerin hayat hikeyeleri arasında bulunan "[[Alkibiyades'in Hayatı]] adlı bölüm gelmektedir. Diğer bir kaynak ise eski Klasik Yunanca yazan fakat Roma Imparatorluğu zamanindazamanında yaşamış Samosata (şimdi Turkiye'de bulunan Samsat) doğumlu [[Lucian]]'in dialoglardiyaloglar kitabı içinde bulunan ''[[Cimri Timon]]'' adlı yazısıdır.
 
Ondokuzuncu yüzyıldan beri bu oyunun yazarının tek Shakespeare olmadığı; fakat farklı mantık ve düşünce tarzları bulunan iki değişik yazar tarafından hazırlanmış olduğu iddiaları yapılmaktadir. Ama bu genel olarak kabul görmüş bir açıklama değildir. İkinci yazar teoricileri bu ikinci yazarinyazarın Thomas Middleton (1580 – 1627) oldugunuolduğunu iddia etmektedirler.
 
Shakespeare'in yaşadığı yıllarda bu oyunun ne zaman ve hangi tiyarodatiyatroda oynandığı hakkında hiç belge yoktur. Bazı kişiler bu oyunun ilk defa hukuk ve avukatlık öğrencilerinin coğunluklaçoğunlukla devam ettikleri ''Inns of Court (Adliye Hanı)'' tiyatrosunda ilk defa oynandığını iddia etmektedirler.
 
Diğer bir iddia da Shakespeare'in bu oyunun ilk temsilinde çok ufak bir rol (Şair rolünü) aldığıdır.
 
Cromwell Devrimi'nden sonra 1660da1660'da Ingilizİngiliz tiyatroları yeniden açıldıktan sonra ta 1851e kadar bu oyun Shakespeare'in metini kullanarak sahneye konmamış; değişik adaptasyonlar halinde reperatuvarlara girmiştir. Bu adaptasyonlar arasında 1678de Thomas Shadwell, 1768de James Dance, 1786da Thomas Hull, ve 1816da1816'da George Lamb tarafından yapılanları çok başarılı olarak Londra sahnelerinde oynanmıştır. 1851'de Samuel Pepys'in produktörlüğü altında Saddler's Wells tiyatrosunda ana metne sadık ilk temsilinden sonra bu eser tam orijinal metinle İngiliz tiyatrosunda yer aldığı söylenebilir.
 
== Karakterler ==
76. satır:
[[Dosya:Howard-TimonAct4.jpg|thumb|200px|Atinalı Timon IV. Perde'de Şehirden Kaçma<small> Ressam:Henry Howard , Gravür:Isaac Taylor</small>]]
 
Timon hemen hemen tüm karakterlerin hazır bulunduğu büyük bir parti vermektedir. Timon savurganlıkla herkese para dağıtmaktadır; herkes daha fazla para alabilmek icin onu memnun etmeye çalışmaktadırlar. Ancak insanların iyiliğine inanmayan sinik filozof ''Apemantus'' bu cömertliğe konu olmamakta, konuşmaları ve eleştirileri ile Lord'ların aslında Timon'un gerçek arladaşlarıarkadaşları olmadığını ifade etmektedir. Timon Filozofun bu görüşlerini reddeder. Timon, ''Şair''den bir şiir, ''Ressam'''dan bir resim, ''Kuyumcu''dan bir pırlanta kabul etmiştir. Ama bunları bile cömertliği dolaysıyla Perde'nin sonunda arkadaşlarına hediye ederek elinden çıkarirçıkarır. ''Bir İhtiyar Atinalı'' Timon'un uşağı olan ''Lucillius''un, kızına kur yapmasına sinirlenmiştir; fakat Timon ona, sakinleştirmek için, 3 talent verir. Çünkü uşağının mesut olması bile Timon için kıymetlidir.
Partiye geldiği zaman arkadaşı Ventidius'un borcunu ödeyemediği için hapse atildığınıatıldığını haber almıştır. Ventidius'un borcunu ödemek için para gönderir ve Ventidius hemen Timon'un davetine gelir. Timon dostluğun değeri uzerineüzerine bir konuşma yaptıktan sonra herkes hazırlanmış bir oyun içinde oyunun temsilini seyrederler. Sonra herkes dans etmeye başlar. Parti sona ermeye başlarken Timon (ertesi gün av için kullanılacak) atlarını ve diğer mallarını da dostlarına dağıtmaya başlar.
 
Burada oyun bir zaman aralığından sonra diğer kısma geçer. Timon parazit yazarlara ve sanatkarlara malî himayeyi bir comertlikcömertlik sağanağı gibi yağdırmış, malî sıkıntıda olan güvenilmez sahte dostlarını sorunlarından kurtarmıştır. Fakat Flavius Timon'un bütün servetini böylece dağıtıp eritip gitmesinden rahatsızlık hissetmektedir. Avdan dönen Timon arkadaşının bu kızgınlığını daha önce kendisine söylemediği için canı çok sıkılmıştır ve bunu Flavius'a bildirir. Flavius ise Timon'a bütün arazilerinin satılmış olduğunu; bu gerçeği daha önce kendisine söylediğinde lafını dinletemediğini ve şimdi Timon'un servetinin dibini bulduğunu cevap verir.
 
Timon'dan sonra gelen filozof Apemantus Timon'un alacaklılarını şiddetli tenkitleri ile geciktirmektedir. Timon'un alacaklıları Timon'un kendilerine hemen ödeme yapmasını istemek için geldiklerini bildirirler. Apemantus Soytarı ile birlikte bu alacaklılara büyük sitemlerde bulunur.
 
Timon uşaklarını malî destek istemek en yakın saydığı arkadaşlarına gönderir. Timon'un bu arkadaşlariarkadaşları hep sahte dost olarak çıkıp birer birer Timon'un uşakları elleri boş geri dönmelerine neden olurlar. Hatta bu sahte arkadaşlardan ikisi uzun monologlarla uşakların nasıl olur da böyle bir mantıksız isteği kendilerine getirdiklerinden sitem ederler.
 
Diğer taraftan Alkibiades'in ufak rütbeli bir subayı kızgınlığını daha şiddetle ifade etmiş ve bir adamı öldürmüştür. Alkibiades Senato'da subayına merhamet gösterilmesi gereğini, bu aşk nedeniyle yapılan bir cinayet sucunun, önceden tasarlanmış kasdî bir cinayetten, daha hafif bir ceza görmesinin gerektiğini savunur. Senatörler bu öneriyi kabul etmezler. Alkibiades savunmasında israrısrar etmesi üzerine onu da sürgüne gondermeyegöndermeye karar verirler. Alkibiades askerlerinin desteği ile sürgünden dönüp intikam almaya and içer. Bu perde Timon'un, uşakları ile birlikte, kendine yardım etmeyen sahte arkadaşlarından, gelecek davetinde, nasıl öç alabileceğini planlaması ile sona erer.
 
Timon bu seferki partisi daha küçüktür. Sadece kendisine yardımı rededipreddedip dostluğuna ihanet edenler partiye çağrılmıştır. Partide kapalı tepsilerle güya parti yemekleri ortaya gelir. Fakat kapaklar açılınca servis kapları içinde sadece bir kap ılık su olduğu ve ertafında ufak taslar bulunduğu görülür. Timon bu ılık suyu misafirlerinin üzerlerineüzerilerine serper ve onlara boş tasları atarak gûya misafir ağırlar.
 
Sonra da Timon şehirden kaçar. Sadık arkadaşı Flavius onu bulmaya yemin eder. Timon etrafı duvarlarla çevrili şehireşehre küfür ederek kırlara gider. Bir mağarada kendine barınak yaparak ve kökler yiyerek basit bir hayat yaşamaya koyulur.
 
Hemen sonra da bu mağarada gömülü olan bir altın hazinesi bulur. Bu hazine bulma haberi hemen her tarafa yayılır. Alkibiades, Apemantus ve bir haydut bu haberi Flavius'dan daha önce öğrenip ondan önce Timon'u ziyarete giderler. Timon, bu altın hazinenin bir kısmını şehireşehre saldırı yapmak için bir ordu toplayıp yetiştirmesi için Alkibiades'e verir. İkinci bir kısmını Alkibiades'in gözdeleri olan Phyrina ve Timandra adlı iki yosmaya şehre gidip cinsel hastalık yaymaları için verir. Timon ve iki yosma arasında cinsel hastalikhastalık konusunda çok iğneleyici bir konusmakonuşma geçer. Son kalan kısmını ise Şair ve Ressama sanat yapmaları için verir. Senatörler de Timon'u ziyaret edip para istedikleri zaman hazine altından Timon'un elinde hiçbir şey kalmamıştır. Timon'un yaninayanına tekrar gelen Apemantus, onunla çok sert bir münakaşaya girişir. Oyun seyircileri cimrilik aleyhinde karşılıklı ağır hakaret ve sövgü dolu bir ikili gösteriye şahit olurlar.
 
Flavius en sonunda mağaraya varır. O da Timon'dan para istemek niyetindedir. Ancak o Timon'un şehre dönmesini de istemektedir. Timon, Flavius'un bu melez ve hastalıklı dünya yaratıkları arasında tek gerçek dostu olduğunu ve böylece parlayan bir örnek oldugunuolduğunu bildirir.
 
Atina'dan iki elçi de gelmiştir. Alkibiades'in Atina'ya karşı yapabileceği kötülükleri önlemek için Timon'un arabuluculuk yapmasını isterler. Timon elçilere gidip kendilerini asmalarını söyler.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Atinalı_Timon" sayfasından alınmıştır