Gediz, Kütahya: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k Burcinerkan tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, MaddyRockFan tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Burcinerkan (mesaj | katkılar)
Gediz Tarihi
31. satır:
}}
'''Gediz''', [[Kütahya (il)|Kütahya]] ilinin bir [[ilçe]]si. İlçe Kütahya'nın 90 kilometre güney batısında yer alır. Daha yakın bir il olan Uşak'a ise 58 Km. mesafededir. Nüfus bakımından Kütahya'nın 3., sosyo-ekonomik bakımından 2. büyük ve gelişmiş ilçesidir.{{olgu}} İlçe merkezinin nüfusu 31.12.2014 itibariyle 22.687, kasaba ve köyler nüfusu ise 28.498 olmak üzere ilçenin toplam nüfusu 51.185'dir. Yüzölçümü 1442&nbsp;km², deniz seviyesinden yüksekliği 736 metredir.Kütahya ilinin genelinin aksine daha ılıman bir iklim görülür ; Kütahya nın sıcaklık ortalamaları en yüksek olan ilçesidir. Eşsiz derecede güzel [[Murat Dağı]] [[kaplıca]]ları ve [[Ilıcasu Kaplıcaları|Ilıca kaplıcaları]] bulunur.<ref>TUİK</ref>
== Tarihi ==
 
Gediz’in kimler tarafından, ne zaman kurulduğu konusundaki bilgiler net olmamakla beraber Frigler tarafından M.Ö. 1000 ile 700 yılları arasında kurulmuş olması ihtimali ağır basmaktadır.
 
Antik çağda Gediz, “Kadoi” veya “Kadi” adını taşıyordu. Bu günkü Eskigediz’in binlerce yıl önce göl olduğu rivayet olunmaktadır. Gediz çayı bu göle akmaktaydı. Kadi halkı Gediz kayasının göle bakan tarafında merdivenler oluşturarak bu göle ulaşırlardı. Yine inanışa göre bir gün şiddetli bir deprem neticesinde bu kaya ikiye ayrıldı, gölün suları da açılan bu yarıktan akarak kayboldu. Bunların doğruluğu tartışılmakla birlikte, bugün hala oradaki merdivenlerin varlığı, bunların bittiği yerde kayıkların bağlandığı demir halkaların bulunması, ayrılan iki kayanın, birleştiği takdirde birbirini tamamlayacak şekilde durmaları, anlatılan ve inanılan bu olayları doğrulayacak niteliktedir.
 
Eski Tarihi
 
M.Ö 676 yılında Kafkaslardan Anadolu’ya gelen Kimmerler batıya doğru giderek Frig Ülkesini işgal ettiler. Böylece Kadi (Kadoi) şehri de bunların himayesine girdi. Bu arada Batı Anadolu’da gittikçe güçlenen Lidya Devleti vardı. M.Ö 607 yılında Lidyalıların Kütahya ve Kadoi yöresini işgal etmeleriyle Gediz Lidya topraklarına katıldı.Lidya hakimiyeti M.Ö 546 yılında Perslerin bu bölgeyi ele geçirmelerine kadar devam etti.
 
M.Ö 334 yılında Makedonya Kralı Büyük İskender Anadolu’yu girerek Persleri yaptığı savaşta bozguna uğrattı. Bu tarihten itibaren Kadi ve çevresi Büyük İskender’in hakimiyetine girmiş oldu.
 
Eski Çağda Kadi şehrinin hakimiyeti sürekli el değiştiriyordu. Büyük İskenderin ölümünden sonra imparatorluğu parçalandı ve birçok küçük devletçiklere ayrıldı. Bu dönemde Kadi şehri bazı küçük krallıklarca yönetildi. M.Ö 2. yüzyılın 1. yarısında Romalılar doğuya doğru ilerleyerek Makedonya’yı ele geçirdiler. O sırada Kadi Bergama krallığının toprakları içindeydi. Bu krallığın Roma’ya bağlanmasıyla Kadi’de M.Ö 133’ten itibaren Romalılar dönemi başlamış oldu. 1000 yıldan fazla süre Roma döneminde Kadi bir site devleti şeklinde yönetildi. Romalıların gücü ve ekonomik anlamda zenginliği sayesinde Kadi canlı bir şehir haline geldi. Şehir devleti olan Kadinin kendi kanunları ve parası bulunuyordu.Bu dönemde Kadi de olimpiyat oyunlarına benzer bazı yarışmalar bile yapılmaktaydı. M.S 395’te Roma imparatorluğu ikiye ayrılınca Kadi Doğu Roma’nın toprakları arasında kaldı. Doğu Roma imparatorluğu sonralı Bizans ismiyle anılmaya başlandı.
 
Kadi Bizanslılar döneminde bir piskoposluk merkezi olarak o dönemde önemli şehirlerden biri oldu.Bizans döneminde şehirde birçok yapılar yapılmış olmasına rağmen günümüze bunlardan pek fazla bir şey kalmamıştır.Şehrin Türklerce fethinden sonra eski dönemden kalan bazı parçalar yapı malzemesi olarak kullanıldı.Selçukluların 1071’de Malazgirt’te Bizanslıları yenerek zafer kazanmaları küçük Asya da (Anadolu) yeni bir dönemin başlayacağının ilk işareti gibiydi.Sürekli yapılan Türk akımlarıyla Bizans sarsılmaya başlanmıştı.Sonunda Selçuklu Türklerinden Süleyman Şah İznik’i alarak bir devlet kurdu.Kadi de böylece Türk idaresiyle tanışmış oldu.Fakat Kadi şehri Haçlı seferleri sırasında Türkler ile Bizanslılar arasında sürekli el değiştirmiştir.Selçuklu Sultanı Alettin Keykubat Kütahya’yı 1233’de kesin olarak topraklarına kattı.1283 ‘de Selçuklular Kütahya’yı Germiyanlı aşiretine yurt olarak verdiler.1300 de ise 1.Yahya zamanında Germiyonoğulları beyliği kuruldu.1.Yahya Bey Kadi’nin fethi vazifesini komutanlarından Umurbey’e verdi.Gazi Umurbey Bizanslılarla yapılan şiddetli çarpışmalardan sonra Kadiyi fethetti.Türkmenler Kadi’ye (Gedos) demeye başladılar.Şimdi kullanılan Gediz ismi de buradan gelmektedir.Germiyanlılar yeni fethettikleri bu şehre ve çevresine bir çok Türkmen Aşiretlerine yerleştirerek burayı bir Türk şehri haline getirdiler.Esnaf Kuruluşu olan Ahilerde şehirde yerlerini almışlardı.Şehrin imarında yeni mahalleler kurulmasında Ahiler önemli rol oynadılar.Germiyan Beyi Süleyman Şah kızı Devlet Hatunun Osmanlı Şehzadesi Yıldırım Bayezıd ile evlendirdi.Kızının çeyizi olarak Kütahya,Emet,Simav ve Tavşanlıyı Osmanlıya verdi.Gedos’u vermeyişi buranın stratejik öneminden kaynaklanmaydı. Germiyan Beyi 2.Yakup Bey Süleyman Şah’ın verdiği toprakları geri alabilmek için harekete geçti.Kütahya’yı aldı.Yıldırım Beyazıt ise Kütahya’yı gelerek şehri tekrar Osmanlılara kazandırdı.2.Yahya Beyi tutsak alarak bütün Germiyanlı topraklarını Osmanlılara bağladı.Böylece Gedos 1290’da Osmanlılara katıldı.Fakat 2.Yakup Bey hapsedildiği kaleden kaçarak Timur’a sığındı.Ankara savaşından sonra Timur tarafından 2.Yakup Bey’e eski toprakları geri verildi.Böylece tekrar Gedos Germiyanlıların eline geçti.Fetret döneminde Gedos bazen Karamanoğullarının eline geçti.Germiyanoğulları beyliği Osmanlı Hükümdarı Çelebi Mehmet’in Karamanlıları yenmesinden sonra rahatladılar.2.Yakup Beyin erkek evladı olmadığı için ölümünden sonra topraklarını Osmanlılara bırakmak istedi.Bu isteğine Edirne’ye giderek Osmanlı Padişahı 2.Mehmet’e iletti.Geri döndükten bir süre sonra öldü.Onun ölümüyle beyliğin toprakları Osmanlılara katılınca Gedos da kesin olarak Osmanlı Hakimiyetine girmiş oldu.(1429)
 
 
 
Osmanlı döneminde Gedos büyüme ve gelişmesini sürdü.Bir tarım ve ticaret merkezi haline geldi.Bu dönemde şehrin Gedus şeklinde söylenmeye başlandı.Osmanlı döneminde Gedus’a bir de mimari eserler yapıldı.Bunlar arasında Sunullah Çelebi Külliyesi,Gazanfer Ağa Camisi ve hamamı sayılabilir.
 
Kütahya ünlü seyyah Evliya Çelebi 1671’de Gedus’a gelmiş ve Seyahatname adlı eserinde Gedus’un özelliklerinden bahsetmiştir.Gediz 1698-1820 yılları arasında soyodalıkla idare edilmiştir.Bu dönemde Gedüs’ün başına Zalim soyodular geldi.Fakat bunlar Osmanlılarca cezalandırıldılar.1820’de bu voyvodalık sistemine son verildi.Gedüs ismi zamanla Gediz’e dönüştürüldü.
 
Gediz 1845 de Uşak’a bağlı bir nahiye oldu.1851 yılında ise Kütahya sancağına bağlı bir kaza haline getirildi.1866 yılında Gediz de ilk Belediye teşkilatı kuruldu.Gediz 19.yüzyılın ikinci yarısında başlayan bir felaketler dönemi geçirmiştir.1920’lı yıllara kadar süren bu dönemde yangınlar,depremler,seller,salgın hastalıklar ve kıtlıklar birbirini kovaladı.
 
Balkan ve 1.Dünya Savaşı dönemlerinde Gediz birçok evladını cepheye gönderdi ve şehitler verildi.1915’de çok büyük bir yangın yaşandı.Koca şehirde bir iki cami ile 20 civarında ev kalmıştı.Şehrin yeniden inşasında önce halkın bir kısmı civar köylere göçtü.Şehir tekrar inşa edilince tekrar geri döndüler.1.Dünya savaşından sonra İtilaf devletleri ülkemizi işgal etmeye başlayınca buna gösterilerle halk tepkisi Gediz’de yükseliyordu.Gedizliler Redd-i İlhak cemiyetini kurdu.Daha sonra Sivas’ta kurulan Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyetine katıldılar.Bütün savunma çabalarına rağmen 29 Ağustos 1920 günü Yunan İşgaliyle karşı karşıya kaldı.Yunan işgali dönemi 2 yıl sürdü. Bu dönemde Gediz Yunan mezalimi altında kaldı.30 Ağustos 1922’de Yunanlılar yenilerek birliklerinin büyük bir kısmını kaybedince Gediz’deki Yunan birlikleri şehri 31 Ağustos 1922 de terk ettiler.Ertesi gün 1 Eylül 1922 sabahı 5.Süvari kol ordusu Gediz’e girdi.Böylece Gediz düşman işgalinden kurtuldu.Cumhuriyet döneminde Gediz her alanda gelişmesini sürdürdü.Ancak uzun dönemler olumsuzluklar yaşayan Gediz’in gelişmesi çok zaman aldı.1940-1950 yılları arasında Gediz’de büyük bir değişim yaşandı.Şehrin alt yapısı büyük ölçüde yenilendi.Sokak aydınlatmaları sağlandı.İmar faaliyetleri hız kazandı.1941’de Millet bahçesi kuruldu.Bağcılığın gelişmesi amaçlanmıştı.1944 yılında Gediz de bir deprem yaşandı.1945 de yaşanan sel felaketinde üç kişi öldü.Pek çok ev yıkıldı.
 
1946 da ilk orta okul açıldı.15 Haziran 1950’de Gediz elektriğe kavuştu.28 Mart 1970 de yaşanan Gediz depremi 1086 kişinin ölümüne yol açtı.Deprem Gediz de büyük bir yıkıntıya sebep oldu.Bakanlar kurulu kararıyla Gediz’in yeniden inşasının şimdiki Yeni Gediz’in olduğu yerde yapılması kararlaştırıldı.3 ay gibi kısa bir sürede Yeni Gediz’in inşasının büyük bölümü tamamlandı.Ertesi yıl halkın büyük bölümü Yeni Gediz’e taşındı.Gediz’in imarı 1973’le kadar devam etti.<ref>https://gediz.wordpress.com/2007/06/17/gediz-tarihi/</ref>
== Nüfus ==
{{Türkiye ilçe nüfus/Kütahya/Gediz}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Gediz,_Kütahya" sayfasından alınmıştır