|
'''Adaptasyon''' veya '''uyum''', [[doğal seleksiyon]]da ('''doğal seçilim''') başarılı olmuş, ona sahip olan organizmayı [[evrim]]sel olarak daha uyumlu kılan bir özelliktir.<ref>Sterelny, K. & Griffiths, P. E. (1999) ''Sex and Death: An Introduction to Philosophy of Biology'' p.217 University of Chicago Press. ISBN O-226-77304-3</ref><ref>Freeman, S. & Herron, J.C., (2007)"Evolutionary Analysis" p. 364 Pearson Education Inc. ISBN 0-13-227584-8</ref> Sıfat olarak, yani böylesi bir özelliği tarif etmek için, ''adaptif'' ('''uyabilen''') terimi kullanılır.
Adaptasyon, canlıların ortamlarında başarılı bir şekilde yaşamasını sağlayan kalıtsal değişikliktir. Adaptasyon, yapısal, davranışsal, veya [[fizyoloji]]k olabilir. Yapısal adaptasyonlara örnek olarak, deri rengi, vücut şekli, vücut örtüsü verilebilir. Davranışsal adaptasyon için [[fototropizma]] örnek verilebilir. Fizyolojik adaptasyonlara örnek olarak bir [[zehir]] üretmek, [[sümük]] salgılamak, [[homeostaz]] gibi biyokimyasal yollar veya sistemler gösterilebilir.
Adaptasyon, [[doğal seçilim]]le seçilmiş özelliklerdir. Adaptif özelliği belirleyen genetik temel, çevre yüzünden oluşmaz; genetik varyant önceden de vardır ve onu taşıyan bireye bir avantaj sağlaması yüzünden bulunur. Genetik varyantların önceden var olduğunun ilk deneysel kanıtı [[Salvador Luria|Luria]] ve [[Max Delbrück|Delbrück]] tarafından gösterilmiştir. Bu araştırmacılar, [[sendelenim testi]] (İng. ''fluctation test'') ile [[Escherichia coli]] bakterisinde meydana gelen rastgele değişikliklerin nasıl [[antibiyotik direnci]]ne yol açtığını gösterdiler.
Çevrelerine yeterince uyum sağlayıcı adaptasyonlara sahip olmayan organizmalar ya bulundukları ortamdan gitmek zorunda kalırlar ya da soyları tükenir. Bu bağlamda soy tükenmesi terimi, ölüm hızının doğum hızından daha fazla olması sonucu, zaman içinde bu türün yok olması demektir.
Bunun zıt anlamlısı [[seçilim]]dir, yani adaptif özelliği taşıyan bireylerin doğum oranının, bu özelliği taşımayanlara kıyasla daha yüksek olmasıdır.
Canlılarda görülen bazı özelliklerin bariz adaptif amaçları olmasına karşın, çoğu özelliğin mecudiyetinin nedeni belli değildir. Bunun çeşitli nedenleri olabilir: bir özellik eskiden yararlı olmasına rağmen artık olmayabilir; bir özelliğin faydası vardır ama bu henüz bilinmiyordur; özellik başka bir özelliğe bağlı olarak faydalıdır (Spandrel olgusu). Bu gözlem iki temel ilkenin altını çizer: genetik varyantlar rastgele meydana gelir ve bir canlının çevresi sürekli bir değişim içinde olduğu için adaptasyonların yararlılığı da gelip geçicidir.
Bir özelliğin adaptif olması, yani bir organizmanın evrimsel uyumunu artırır nitelikte olması, onun her zaman öyle olacağını gerektirmeyebilir. Bir organizmanın evrimsel geçmişinin bir noktasında bir özellik adaptif olmuş olabilir, ama organizmanın ortamı veya [[ekolojik niş]]i zaman içinde değiştiği için, bir adaptasyon gereksiz ve hatta bir rahatsızlık kaynağı bir hale gelebilir. Bu tür adaptasyonlara [[vestigial]] denir.
Bir ''karşı-adaptasyon'', başka bir adaptasyonun neden olduğu seçici baskı sonucu ortaya çıkmış bir adaptasyondur. Bu olgu, evrimsel silahlanma yarışında görülür, bir türü avantajlı kılan bir özellik, başka bir türde oluşup yayılan bir özellik sonucu etkisini kaybeder.Çevre şartlarıyla adaptasyon doğru orantılıdır.
=== Adaptasyon ve aklimasyon ===
| 