|
[[Dosya:Osman Zeki Bey.jpg|thumb|right|200px|Osman Zeki Üngör]]
'''Osman Zeki Üngör''' '''(d. [[1880]], [[İstanbul]] - ö. [[1958]], İstanbul), besteci, orkestra şefi, keman virtüozu.'''
[[Türkiye Cumhuriyeti|'''Türkiye Cumhuriyeti''']]'''<nowiki/>'nin [[İstiklâl Marşı|ulusal marşının]] bestecisi olarak tanınmış bir sanatçıdır. [[Osmanlı Devleti|Osmanlı]] sarayında ilk Türk kemancısı olarak yetiştirilmiş olan müzisyen<ref name="kocak" />; birçok klasik batı müziği bestecisinin keman konçertolarını Türkiye'de çalan ilk Türk kemancıdır.'''
'''Bugünkü [[Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası]]’nın temelini oluşturan Osmanlı saray orkestrasını yönetmiş; orkestranın ilk defa İstanbul’da halka açık konserler vermesini ve [[cumhuriyetin ilanı]]ndan sonra yeni başkent [[Ankara]]’daki ilk senfonik konserlerin gerçekleşmesini sağlamıştır.'''
'''Cumhuriyetin ilk önemli öğrenim kurumlarından [[Musiki Muallim Mektebi]]’nin kuruluşunda büyük emeği geçmiş bir eğitimcidir.
'''Besteci [[Ekrem Zeki Ün]]'ün babasıdır.'''
== '''Yaşamı''' ==
'''1880 yılında [[Üsküdar, İstanbul|Üsküdar]]'da dünyaya geldi<ref name="kocak">[http://www.befjournal.com.tr/index.php/dergi/article/view/295/256 Buğra Koçak, '''Osman Zeki Üngör ve Türk Müzik Eğitimine Katkıları''', ''Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 21: 2007'']</ref>''' '''. Dedesi, Osmanlı Devleti’nin saray orkestrası olan [[Mızıka-yı Hümayun]] bünyesinde "''Fasl'ı Cedid''"'i (batı enstrümanlarını da içeren fasıl topluluğu) tertip eden Santuri Hilmi Bey; babası Şekerci Hacı Bekir ailesinden Hüseyin Bey'dir.'''
=== '''Öğrenim hayatı''' ===
'''Beşiktaş Askeri Rüştiyesi'ndeki askeri eğitimin ardından 1891'de Osmanlı saray bandosu olan Mızıka-yı Hümayun'a girerek müzik öğrenimi gördü. Yeteneğiyle [[II. Abdülhamid]]'in dikkatini çekince konser kemancısı olarak yetiştirildi. Kemancı Vondra Bey'den keman, d'Aranda Paşa'dan da müzik nazariyatı dersleri aldı.'''
=== '''Mızıka-ı Hümayun''' ===
'''Mızıka-yı Hümayun bünyesinde [[Saffet Atabinen|Saffet Bey]] tarafından kurulmuş olan ''Makam-ı Hilâfet Filarmoni Muzikası'<nowiki/>''nda başkemancı olarak atandı. Yalnızca askeri marşlar çalan mızıkanın, bir senfoni orkestrasına dönüşmesi için emek verdi. Birçok ünlü bestecilerin keman konçertolarını Türkiye'de çalan ilk Türk kemancı oldu. Sultan Abdülhamit’e sık sık konserler verdi. Konserlerinin çok beğenilmesi nedeniyle ödüllendirilip rütbesi genç yaşta binbaşılığa kadar yükseltildi<ref name="kocak" />.'''
'''1908'de, [[II. Meşrutiyet|Meşturiyetin ilanı]]’ndan sonra rütbesi mülazimliğe (teğmenlik) indirildi; Saffet Bey’in yönetimindeki orkestrada başkemancılığa devam etti. Bir süre Mızıka-yı Hümayun'da yaylı sazlar bölümünde öğretmenlik de yaptı. Ek olarak [[Darülmuallimin]]'nde (İstanbul Erkek Muallim Mektebi) dersler verdi. .'''
[[I. Dünya Savaşı|'''I. Dünya Savaşı''']] '''sırasında Mızıka-ı Hümayun ile Avrupa şehirlerinde konserler verdi. 17 Aralık 1917- 31 Ocak 1918 tarihleri arasında gerçekleşen ve [[Viyana]], [[Berlin]], [[Dresden]], [[Münih]], [[Peşte]], [[Sofya]]’yı kapsayan bu turne, bir Türk orkestrasının çıktığı ilk Avrupa turnesi idi<ref name="kocak" />.'''
[[Dosya:Osman Zeki Bey.jpg|thumb|Osman Zeki ÜNGÖR]]
'''Saffet Bey’in istifası üzerine 1917’de saray orkestrasının şefliğine atanan Osman Zeki Bey, Avrupa turnesi dönüşünde orkestrayı bağımsız bir kadroya kavuşturdu ve ilk defa saray dışında halka yönelik konserler verdi. Orkestra, haftalık halk konserlerini [[Tepebaşı, Beyoğlu|Tepebaşı]]'ndaki ''Union Française Salonu'<nowiki/>''nda vermekteydi.''' ▼
▲'''Saffet Bey’in istifası üzerine 1917’de saray orkestrasının şefliğine atanan Osman Zeki Bey, Avrupa turnesi dönüşünde orkestrayı bağımsız bir kadroya kavuşturdu ve ilk defa saray dışında halka yönelik konserler verdi. Orkestra, haftalık halk konserlerini [[Tepebaşı, Beyoğlu|Tepebaşı]]'ndaki ''Union Française Salonu' <nowiki/>''nda vermekteydi. '''
=== '''İstiklâl Marşı’nın bestelenmesi''' === ▼'''Besteci asıl ününü [[Mehmet Âkif Ersoy]]'un [[İstiklâl Marşı]]nı besteleyerek elde etti. Osman Zeki Bey, 1921 yılında Mehmet Akif’in şiirinin ulusal marş güftesi olarak seçilmesinden sonra 1922’de Maarif Bakanlığı tarafından düzenlenen beste yarışmasına davet edilen 24 besteciden birisiydi. Kimi anekdotlara göre İstiklâl Marşı’nı, [[İzmir]]’in Yunan işgalinden kurtuluşundan sonra bestelemişti<ref name="iddia">Bestecinin, [[VI. Mehmet|padişah Vahdettin]]'in tahta çıkışı şerefine hazırladığı bir marşı sonradan İstiklâl Marşı'na uyarladığı iddiaları da ortaya atılmıştır ('''İstiklâl Marşı için İlginç İddia''', ''Milliyet Gazetesi, 16.06.1992'')</ref> . Yarışma seçici kurulu tarafından Osman Zeki Bey'in eseri beşinci seçilirken<ref name="berrin">[http://www.milliyet.com.tr/2001/06/18/yazar/cankat.html Berrin Cankat, '''Dinlemek İsterdim''', ''Milliyet Gazetesi, 18.06.2001'']</ref> ; [[Ali Rıfat Çağatay|Ali Rıfat Bey]]’in alaturka usuldeki bestesi birinci seçildi. Ancak 1930 yılında Maarif Bakanlığı'nın resmi kurumlara gönderdiği bir genelge ile uygulamada değişiklik yapıldı ve o güne kadar Ali Rıfat Bey'in bestesi ile seslendirilen güfte; Osman Zeki Bey’in batı tarzı bestesi ile seslendirilmeye başladı; devletin resmi marşı haline geldi.''' ▼
▲=== '''İstiklâl Marşı’nın bestelenmesi ''' ===
=== '''Ankara’ya taşınma''' ===
▲'''Besteci asıl ününü [[Mehmet Âkif Ersoy]]'un [[İstiklâl Marşı]]nı besteleyerek elde etti. Osman Zeki Bey, 1921 yılında Mehmet Akif’in şiirinin ulusal marş güftesi olarak seçilmesinden sonra 1922’de Maarif Bakanlığı tarafından düzenlenen beste yarışmasına davet edilen 24 besteciden birisiydi. Kimi anekdotlara göre İstiklâl Marşı’nı, [[İzmir]]’in Yunan işgalinden kurtuluşundan sonra bestelemişti<ref name= "iddia ">Bestecinin, [[VI. Mehmet|padişah Vahdettin]]'in tahta çıkışı şerefine hazırladığı bir marşı sonradan İstiklâl Marşı'na uyarladığı iddiaları da ortaya atılmıştır ('''İstiklâl Marşı için İlginç İddia''', ''Milliyet Gazetesi, 16.06.1992'')</ref> . Yarışma seçici kurulu tarafından Osman Zeki Bey'in eseri beşinci seçilirken<ref name= "berrin ">[http://www.milliyet.com.tr/2001/06/18/yazar/cankat.html Berrin Cankat, '''Dinlemek İsterdim''', ''Milliyet Gazetesi, 18.06.2001'']</ref> ; [[Ali Rıfat Çağatay|Ali Rıfat Bey]]’in alaturka usuldeki bestesi birinci seçildi. Ancak 1930 yılında Maarif Bakanlığı'nın resmi kurumlara gönderdiği bir genelge ile uygulamada değişiklik yapıldı ve o güne kadar Ali Rıfat Bey'in bestesi ile seslendirilen güfte; Osman Zeki Bey’in batı tarzı bestesi ile seslendirilmeye başladı; devletin resmi marşı haline geldi. '''
'''Osman Zeki Bey, [[Cumhuriyet'in ilanı]]'ndan sonra orkestrası ile Ankara’ya gidip 11 Mart 1924 günü şehrin tarihindeki ilk senfonik konseri verdi. Orkestra, Ankara’daki ikinci konserinden sonra “''Riyaseticumhur Musiki Heyeti''” adı altında cumhurbaşkanlığına bağlandı. Osman Zeki Bey, sonradan [[Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası]]’na dönüşen topluluğun orkestra şefliğini yaptı.''' ▼
=== '''MusikiAnkara’ya Muallim Mektebi'''taşınma ===
▲'''Osman Zeki Bey, [[Cumhuriyet'in ilanı]]'ndan sonra orkestrası ile Ankara’ya gidip 11 Mart 1924 günü şehrin tarihindeki ilk senfonik konseri verdi. Orkestra, Ankara’daki ikinci konserinden sonra “''Riyaseticumhur Musiki Heyeti''” adı altında cumhurbaşkanlığına bağlandı. Osman Zeki Bey, sonradan [[Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası]]’na dönüşen topluluğun orkestra şefliğini yaptı. '''
'''Osman Zeki Bey, ülkenin müzik öğretmeni ihtiyacını karşılamak için [[Musiki Muallim Mektebi]]'nin kurulmasında önemli rol oynadı. Bu kurum, [[Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı|Ankara Konservatuarı]]’nın temelini oluşturmuştur. Kendisi, okulun ilk öğretim üyesi ve ilk müdürü idi. Okul müdürlüğünü 1924-1934 seneleri arasında 10 yıl boyunca sürdürdü.''' ▼
=== Musiki '''AvrupaMuallim turnesi'''Mektebi ===
▲'''Osman Zeki Bey, ülkenin müzik öğretmeni ihtiyacını karşılamak için [[Musiki Muallim Mektebi]]'nin kurulmasında önemli rol oynadı. Bu kurum, [[Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı|Ankara Konservatuarı]]’nın temelini oluşturmuştur. Kendisi, okulun ilk öğretim üyesi ve ilk müdürü idi. Okul müdürlüğünü 1924-1934 seneleri arasında 10 yıl boyunca sürdürdü. '''
'''7 Haziran-5 Eylül 1926'da ''Karadeniz'' adlı gemide düzenlenen [[Yerli Malı Sergisi]] nedeniyle dört ay boyunca Güney ve Kuzey Avrupa limanlarını dolaştı ve Cumhurbaşkanlğı Senfoni Orkestrası ile konserler verdi<ref name="kocak" />. Bu, Cumhuriyet döneminde bir Türk orkestranın çıktığı ilk yurtdışı turne idi.''' ▼
=== '''Son yılları'''Avrupa turnesi ===
▲'''7 Haziran-5 Eylül 1926'da ''Karadeniz'' adlı gemide düzenlenen [[Yerli Malı Sergisi]] nedeniyle dört ay boyunca Güney ve Kuzey Avrupa limanlarını dolaştı ve Cumhurbaşkanlğı Senfoni Orkestrası ile konserler verdi<ref name= "kocak " />. Bu, Cumhuriyet döneminde bir Türk orkestranın çıktığı ilk yurtdışı turne idi. '''
'''1934 senesinde sağlık nedeniyle emekliye ayrılan Üngör; emeklilik günlerinde İstanbul’da yaşadı [[Soyadı Kanunu]] çıktığında “''Üngör''” soyadını aldı (oğlu Ekrem Zeki Bey, “''Ün''” soyadını almıştır)''' ▼
=== Son yılları ===
'''1958'de İstanbul'da [[Moda, Kadıköy|Moda]]'daki evinde hayatını kaybetti. Cenaze töreninde askeri bir bando tarafından İstiklâl Marşı çalındı<ref name="mezar">'''Zeki Üngör Toprağa Verilirken İstiklâl Marşı Çaldı''', ''Milliyet Gazetesi, 2 Mart 1958''</ref>. Mehmet Akif Ersoy’dan sonra cenazesinde İstiklal Marşı çalınan ikinci kişidir{{fact}}. Cenazesi, Karacaahmet mezarlığı’na defnedilmiştir.''' ▼▲'''1934 senesinde sağlık nedeniyle emekliye ayrılan Üngör; emeklilik günlerinde İstanbul’da yaşadı [[Soyadı Kanunu]] çıktığında “''Üngör''” soyadını aldı (oğlu Ekrem Zeki Bey, “''Ün''” soyadını almıştır) '''
▲'''1958'de İstanbul'da [[Moda, Kadıköy|Moda]]'daki evinde hayatını kaybetti. Cenaze töreninde askeri bir bando tarafından İstiklâl Marşı çalındı<ref name= "mezar ">'''Zeki Üngör Toprağa Verilirken İstiklâl Marşı Çaldı''', ''Milliyet Gazetesi, 2 Mart 1958''</ref>. Mehmet Akif Ersoy’dan sonra cenazesinde İstiklal Marşı çalınan ikinci kişidir{{fact}}. Cenazesi, Karacaahmet mezarlığı’na defnedilmiştir. '''
== '''Dış bağlantılar''' ==
*[http://www.ata.boun.edu.tr/chronology/kim_kimdir/osman_zeki_ungor.htm '''Osman Zeki Üngör'ün Hayatı'''] ▼
== '''AyrıcaDış bakınız'''bağlantılar ==
▲*[http://www.ata.boun.edu.tr/chronology/kim_kimdir/osman_zeki_ungor.htm '''Osman Zeki Üngör'ün Hayatı ''']
*[[İstiklâl Marşı|'''İstiklâl Marşı''']] ▼*[[Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası|'''Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası''']] ▼*[[Musiki Muallim Mektebi|'''Musiki Muallim Mektebi''']] ▼*[[Ekrem Zeki Ün|'''Ekrem Zeki Ün''']] ▼
== '''KaynakçaAyrıca ve dipnot'''bakınız ==
▲*[[İstiklâl Marşı |'''İstiklâl Marşı''']]
▲*[[Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası |'''Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası''']]
▲*[[Musiki Muallim Mektebi |'''Musiki Muallim Mektebi''']]
▲*[[Ekrem Zeki Ün |'''Ekrem Zeki Ün''']]
== Kaynakça ve dipnot ==
{{kaynakça}}
| 