Koçgiri İsyanı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + kaynak gerektiren bilgi eklentisi
Micraims (mesaj | katkılar)
imraniye -----> imranlı olarak değiştirildi
45. satır:
 
Koçgiri aşireti; [[Suşehri]], [[Hafik]] ([[Koçhisar]]), [[Kemah]], [[Kuruçay, Zile|Kuruçay]] [[Ovacık, Tunceli|Ovacık]], [[Zara, Sivas|Zara]], [[İmranlı]], [[Divriği]], [[Refahiye]], [[Kangal, Sivas|Kangal]] ve çevresinde 135 köy ile en az 40.000 nüfustan oluştuğu tahmin ediliyordu.<ref>kurtulussavasi.org, [http://www.kurtulussavasi.org/savaslarantlasmalar4.php ''Savaşlar ve Antlaşmalar: TBMM'ne karşı ayaklanmalar'']</ref>
İsyanı bastırmak için 3.161 erden oluşan birlikler gönderildi. İsyancıların toplam mevcudu ise en az 3000 kadardı. [[Kürdistan Teali Cemiyeti]] Alişan Bey'i [[Dersim]]'e göndererek örgütün kurulmasını istemiş ve Alişan Bey, [[Nuri Dersimi|Baytar Nuri]] ile birlikte örgütü kurmuştur. Baytar Nuri, ayrıca [[Zara, Sivas|Zara]], [[Divriği]], [[Kangal, Sivas|Kangal]], [[Hafik]], [[İmraniyeİmranlı]], [[Beypazar]], [[Celalli]], [[Sincan]], [[Hamo]], [[Zınara]] ve [[Domura]]'da cemiyetinin şubesini kurmuştur.
[[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]], [[Erzurum Kongresi]] kararlarının [[Kürtler]]i de kapsadığını anlatarak Alişan Bey'i ikna etmeye çalışmış ve [[Sivas]] [[milletvekili]] olmasını önermiştir. Alişan Bey [[Sivas]] [[milletvekili]] olmayı başta kabul ettiyse de [[Kürt]] Devleti kurma amacında olan Baytar Nuri ile konuştuktan sonra bu öneriyi reddetmiştir. Bununla birlikte Baytar Nuri de milletvekilliği önerisini kabul etmemiştir. Ayrıca Baytar Nuri, [[Kürt]] özerkliğiyle yetinen [[Seyit Abdülkadir]]'i [[Türk]] ajan rolünü oynamakla suçlamıştır.
 
1920 başlarında Baytar Nuri, [[Yellice]] nahiyesinde Hüseyin Abdal tekkesinde Cangaben ve Kurmeşan gibi aşiretlerin reisleriyle birlikte toplantı düzenleyerek [[Sevr Antlaşması]]'nın uygulanmasını ve [[Diyarbakır]], [[Van]], [[Bitlis]], [[Elazığ]], [[Dersim]] ve [[Koçgiri]]'den oluşan bağımsız Kürt devleti kurmasını kararlaştırmıştır. İsyancılar Temmuz ayında Zara'nın Çulfa Ali karakoluna ve Şadan aşiret reisi Paşo da Refahiye'ye saldırmışlardır.
 
Türkiye Büyük Meclis Hükûmeti [[Koçgiri]] aşireti reisi Alişan Bey'i Refahiye kaymakam vekilliğine, kardeşi Haydar Bey'i de İmraniye[[İmranlı]] bucak müdürlüğüne atayarak çatışmayı önlemeye çalışmıştır. [[İsyan]]ı bastırmak için İmranlı'ya gelen 6. [[Süvari]] Alayının komutanı Binbaşı Halis, yakalanarak isyancıların harp divanı kararıyla idam edilmiştir. İsyan eden aşiretler, Koçgiri kazasının mümtaz bir vilayet yapılmasını istemiştir. 25 Kasım 1920'de "Batı Dersim Aşiret Reisleri", [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'ne [[Sevr Antlaşması]]'nın uygulanması gerektiğini ve aksi halde silah zoruyla hakkı almaya mecbur kalacağını açıklamıştır.
 
Ayaklanma, bölgedeki 6. Süvari Alayı’nın bir grup asker kaçağını yakalamak isterken baskına uğramasıyla [[6 Mart]] [[1921]]’de başlamıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükumeti [[Sakallı Nurettin Paşa]]nın [[Merkez Ordusu]]'nun emrinde [[Topal Osman Ağa]]nın bizzat komuta ettiği 42. ve 47. [[Giresun Alayları]]nı isyanı bastırmakla görevlendirmiştir. Nisan’da harekatın birinci evresi sona erdiğinde asiler küçük gruplar halinde dağılarak Kuzey ve Kuzeydoğu yönünde kaçmışlardır. Bundan sonraki ikinci etapta geniş çaplı takip harekatı ile asilerin etkinliği iyice kırılmış, 17 Haziran’da asilerin elebaşılarından Haydar Bey’in kardeşi Alişan ve 32 asi ileri geleni ile 500’den fazla asi teslim olmuş, bunlar muhakeme edilmek üzere Sivas’a gönderilmişlerdir.<ref name="genelkurmay">Türk İstiklal Harbi, VI. Cilt, ''İstiklal Harbinde Ayaklanmalar'', T. C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, (1974), sayfa 281</ref> [[İsyan]] [[Haziran]] [[1921]]'de tamamen bastırılmıştır.