Nepal: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Güncelleme
k imla, değiştirildi: 2008'te → 2008'de (2) AWB ile
143. satır:
[[Dosya:Patan temples.jpg|200px|thumb|right|Patan'daki Hindu tapınakları ilk krallıkların da merkezi olmuştur]]
 
Yapılan araştırmalara göre, Nepal’in bilinen ilk tarihi, M.S. 4. yüzyılda, küçük Hint prensliklerinin kurulmasıyla başlamıştır. Nepal topraklarında yer alan bu küçük prenslikler 18. yüzyılın ortalarına kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir. 1769 yılında ilk kez bu prensliklerden biri olan Gürkalar, Nepal topraklarını denetim altına aldılar. İlk Gürka hakanı [[Pritvi Narayan]], Katmandu bölgesini ele geçirdikten sonra Nepal’de Gürkaların altın dönemi yaşandı. Narayan’dan sonra yerine geçen çocukları, Nepal topraklarını, batıda Sutley Nehrine, güneyde [[Ganj]] Ovası'na ve kuzeyde [[Tibet]]’e kadar genişlettiler.
 
1814-1816 yılları arasında İngilizlerle yapılan savaşlar, Gürkaların mağlubiyetiyle sonuçlandı. Bundan sonra 1846’ya kadar ülke, soylu ailelerin mücadele alanı durumuna geldi. Bu tarihte Rana ailesi, diğerlerine karşı üstünlük kurdu. Nepal, 1951 yılına kadar bu ailenin denetiminde kaldı. Aynı yıl Şah ailesinin üyesi olan Kral Tribhubana, ülke yönetimini ele geçirdi ve kabineli hükümet düzenine geçti. Meşrutiyet yönetimi duyuruldu. Ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mahendra, ülkede büyük değişiklikler yaptı. 1962 yılında yeni anayasa yürürlüğe girdi. 1972'de Mahendra’nın ölümüyle yerine oğlu Birendra hakan oldu. Hakan Birendra Panchayat düzenini yürürlüğe koydu. Bu partisiz bir anayasal yönetim düzeniydi. 1979’da ortaya çıkan yönetim biçimi (rejim) karşıtı hareketler ve öğrenci ayaklanmalarından sonra Birendra, 1980’de yönetim biçimini halk oylamasına götürdü. Halk oylaması sonucu Birendra’nın Panchayat yönetim biçimi ayakta kaldı. 1990’da Birendra erk (iktidar) tekelini gevşeterek meclis düzenine geçilmesini kabul etti. Böylece çok partili yaşama geçilmiş oldu. Mayıs 1991’de seçimler yapıldı. Nepal Kongre Partisi 205 sandalyeden 110’unu kazanarak hükûmete geldi.
151. satır:
Haziran 2001’de Prens Dipendra, kraliyet ailesinden, içlerinde Hakan (Kral) Birendra ve Hatun (Kraliçe) Aishwarya’nın da olduğu 11 kişiyi öldürdü ve sonra da kendini öldürdü. Hakanın ölümüyle Birendra’nın kardeşi Gyanendra sultanlığı ele geçirdi. Bu sırada Maocu kalkışma/ayaklanma kızışıyordu ve Ekim 2002’de hakan geçici olarak hükümeti düşürdü ve denetimi altına aldı. Bir hafta sonra değişik bir hükümet atadı fakat ülke iç savaş nedeniyle düzensizdi.
 
Düzen tutturamayan hükümetler ve Maocuların [[Katmandu]]’yu kuşatması yüzünden, hakanlığa (krallık) yönelik destek azaldı. 1 Şubat 2005’te Gyanendra, hükümeti düşürdü, tüm güçleri elinde topladı ve olağanüstü durum (hal) duyurdu. Siyasetçiler evlerine tutsak edildi (ev hapsi), telefon ve internet bağlantıları kesildi ve basın özgürlüğü ortadan kaldırıldı. Hakan yeni yönetim biçiminin ayaklanmacıların/kalkışmacıların bastırılması amacında olduğunu ileri sürüyordu.
 
Şubat 2006’da yerel seçimler yapıldı fakat büyük partiler seçime katılmama eylemi gerçekleştirdiler. Nisan 2006’da grevler ve sokak gösterileri hakanın meclisi yeniden kurmasına yönelik Başkent Kathmandu'da baş gösterdi. Hakan bunun üzerine yönetim erkini siyasi partilere geri vermeye söz verdi. 28 Nisan’da meclis yeniden toplandı ve başbakan atandı. 10 Haziran 2006’da meclis hakanın yetkilerini sınırlayarak yasaları onama yetkisini elinden aldı. Bu sıralarda Maocularla hükümet arasında barış görüşmeleri de başlamıştı. 12 Haziran’da Nepal’in oldukça sert olan terörle mücadele yasası kaldırılarak, birçok Maocu çetecinin (gerilla) serbest bırakılması sağlandı. 18 Haziran’da Maocu hareketin lideri [[Prachanda]] [[Katmandu]]'da hükümetle görüşerek yakın zamanda kurulacak olan geçici hükümette kendilerine yer verilmesi yönünde söz aldı. Kasım 2006’daki antlaşmayla 1996’dan beri süregelen ve 13.000 insanın ölümüne neden olan iç savaşın bittiği açıklandı. Ocak 2007’de yeni meclis kuruldu ve Maocular sandalyelerin 4’te 1’ini alarak mecliste simgelenme (temsil) hakkı kazandılar. Bundan sonra hükümet hakanlığın yetkilerini sınırlamak yoluyla demokratikleşme sürecini başlattı. Fakat Eylül ayında Maocular, hükümetin hakanlığa karşı demokratikleşme sürecinde elini ağırdan aldığı gerekçesiyle hükümetten çekildiklerini açıkladılar.
 
Uzun tartışmaların ardından Nepal'de geçici anayasa üzerinden bir anlaşma sağlanmış ve 10 Nisan 2008'tede Anayasa Meclisi seçimleri tamamlanmıştır. Anayasa Meclisi seçimlerinde ezici biçimde üstün gelen Maocular, Nepal Kongre Partisi ve NKP(BML) ile Anayasa Meclisini oluşturmuştur. 28 Mayıs 2008'tede düzenlenen ilk Anayasa Meclisi toplantısında daha önce geçici anayasada kararlaştırıldığı üzere tek adamlık (monarşi) yıkılmış ve Federal Demokratik Nepal Cumhuriyeti kurulmuştur.
 
== Ekonomi ==
170. satır:
[[Dosya:Nepal topo en.jpg|200px|thumb|right|Nepal topoğrafya haritası]]
 
1990 yılına kadar Nepal, Kral'ın yönetiminde, [[mutlak monarşi]]yle yönetilen bir devletti. 1990'da mutlak monarşiye karşı ayaklanan halk hareketiyle karşılaşan Kral Birendra, geniş ölçüde siyasi reformlar yaparak, kralın [[devlet başkanı]], başbakanın ise [[hükümet başkanı]] olduğu [[parlamenter monarşi]] sistemini hayata geçirmek zorunda kaldı.
 
Nepal'in yasama kurulunun [[Nepal Temsilciler Meclisi|Temsilciler Meclisi]] ve [[Nepal Ulusal Meclisi|Ulusal Meclis]]ten oluşan [[iki meclisli]] bir yapısı vardı. Temsilciler Meclisi doğrudan halk tarafından seçilen 205 üyeden oluşurdu. Ulusal Meclis ise, 10 tanesi Kral tarafından, 35 tanesi Temsilciler
186. satır:
Bir kara ülkesi olan Nepal, iki büyük komşusu, Hindistan ve Çin Halk Cumhuriyeti arasında sıkışmış konumdadır. Kuzeyde Himalayalar aşılamaz doğal bir sınır meydana getirmiştir ve ötesinde Çin Halk Cumhuriyeti bulunmaktadır. Güney, doğu ve batıda ise Hindistan tarafından sarılmıştır. Denize çıkış noktası bulunmayan Nepal, uluslararası ticaret ve geçiş olanakları bakımından Hindistan’a bağımlıdır.
 
İngiliz otoritesi ([[1858]]-[[1947]]) sırasında Nepal jeo-stratejik izolasyona uğramıştı. Bu geleneksel izolasyonizm kısmen dış müdahale ve baskılardan özgür kalmak için üretilmiştir. [[19. yüzyıl|19.yy]]’ın ortalarında, İngiltere Hindistan’da karşı konulamaz bir güç haline geldiğinde ve Çin'de ise Qing Hanedanlığı ([[1644]]-[[1911]]) düşüşe geçtikten sonra Nepal mümkün olan en iyi şartlarda İngiltere ile anlaşmıştır. İç meselelerde otonomisini teslim etmeksizin, Nepal dış müdahalelere ve saldırılara karşı İngiltere’den koruma garantisi almıştır.
 
[[1950]]’lerde, Nepal kademeli olarak açılmaya ve tarafsızlık ve bağlantısızlık politikaları yürütmeye başlamıştır. 1973’te Cezayir’de Bağlantısızlık Hareketi zirvesinde Kral Birendra şu ifadelerde bulunmuştur: “ Nepal, dünyanın en kalabalık iki ülkesinin arasında bulunmaktadır, bu bakımdan bir barış bölgesi(zone of peace) ilan edilmiş olmalıdır.” Birendra’nın 1975’teki taç giyme töreni konuşmasında, diğer ülkelere teklifini kabul etmeleri konusunda resmen sesleniyordu. O zamandan sonra Nepal’in bir barış bölgesi olma görüşü Kathmandu’nun dış politikasının ana teması haline geliyordu.
222. satır:
(( Country- stub ))
{{Asya ülkeleri}}
 
 
 
<!-- [[Category : Nepal | Nepal ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Nepal" sayfasından alınmıştır