Bilim insanı: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k →Bilim Adamları Tarihi: düzen |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
[[Dosya:Scientists montage.jpg|right|thumb|350px|Çeşitli alanlarda ismi duyulmuş birkaç [[:
'''Bilim
== Tanım ==
10. satır:
== Bilimin Tarihsel Gelişimi ve Kökeni ==
İngiliz filozof ve bilim tarihçisi [[William Whewell]] 1833'te
‘’Doktor kelimesini fizik için kullanamadığımızdan, fizikçi kelimesini türettim. Genel olarak bilimin yetiştiricilerini tanımlamak için özel bir isme ihtiyacımız vardır. Bilim adamı demeliyim. Nasıl müzikle, resimle ya da şiirle uğraşanlara artist diyorsak matematikle, fizikle ya da doğayla ilgilenenlere de bilim insanı demeliyiz.’’▼
Aynı zamanda Whewell fizikçi kelimesini Fransızcada ‘’ physicien’’ kelimesine karşılık gelmesini amaçlamıştı. Bu kelimenin çok yerde kullanılması için onca yıl geçmesi gerekmişti. Fizikçi kelimesi 19. Yüzyılın sonlarına doğru Amerika’da ve 20. Yüzyılın başlarında İngiltere’de çok kullanılan kelime olmuştur.▼
▲
"Tarihte hiç kimse bizim anladığımız doğa felsefesini ve bilimi büyük Yunan filozofu ya da bilim adamının şekillendirdiği gibi yorumlayamaz. [[Aristoteles]] (384-322 BC), ki bunu kendisi bizlere iki bin yıldan fazladır en derin ve yaygın bir şekilde uygulamıştır." —Gary B. Ferngren▼
▲Aynı zamanda Whewell fizikçi
▲
[[Image:Louis Pasteur, foto av Félix Nadar Crisco edit.jpg|thumb|right|upright|[[Louis Pasteur]] un son zamanlara doğru ilk portresi.]]▼
[[Image:Marie Curie 1903.jpg|thumb|upright|right|[[Marie Curie]] bir bayan olarak fiziğe ve kimyaya olan katkısı ile biliniyor.]][[Image:Albert Einstein photo 1921.jpg|thumb|right|upright|Physicist [[Albert Einstein]] 20. Yüzyıldaki bilinen en iyi bilim adamlarından birisidir.]]▼
[[Dosya:
[[
▲[[
Bilim insanlarının sosyal rolleri ve onların öncelikleri, modern bilim disiplinin çıkışından önce çok kez evrim geçirmiştir. Farklı çağlarda yaşamış olan bilim insanları (ve onlardan öncekileri, doğa felsefecileri, matematikçiler, doğa tarihçileri, doğa teolojicileri, mühendisler ve bilime katkı sağlamış diğer bilim adamları) toplumda çok ayrı yerlere sahip oldular, ve onlarla ilişkilendirilmiş sosyal normlar, ahlaki değerler, ve epistemik erdemler (ve onlardan beklenmiş) zaman içerisinde çok değişmiştir. Modern bilimin temeli olarak alınmış olan bazı bilim adamları, farklı birçok tarihsel figür niteliğinde tarih sahnesinde yer aldı. Bazı tarihçiler bilimin modern formla farkedilebilir bir şekilde geliştiğini 17. Yüzyılda olduğuna işaret ediyor (daha çok bilinen şekliyle bilimsel devrim), ve doğal olarak da ilk bilim adamı olarak bilinenler bu figürler olarak bilinirler. Eğer bilim <span>insanı</span> olarak çıkagelmiş kelimeyi, meslek olarak icraat eden insanlarla sınırlarsak bilim adamın sosyal rolü, temel olarak 19. Yüzyılda bilimi profesyonelleştirme kısmı olarak ortaya çıkar.▼
▲[[
=== Antik ve Orta çağ Bilimi ===▼
[[Dosya:Niels Bohr.jpg|thumb|right|upright|Atom fizikçisi [[Niels Bohr]], 20. yüzyılda sözü en çok geçen bilim insanlarından birisidir.{{Sfn|Murdoch|2000|p=26}}]]
Doğa hakkında bilgi, klasik antik çağda birçok bilgin tarafından takip ediliyordu. Antik Yunan’da insanlar bilime çok katkıda bulunmuşlardır — geometri işlerinde ve matematiksel astronomide, biyolojinin ilk uygulama sürecinde ve bitkiler ve hayvanları sınıflandırmada, bilginin teorilerinde ve öğrenmesinde— ki bu katkılar [[filozoflar]] ve [[doktorlar]]tarafındandı. Üstelik bu kişiler çeşitli esnaflardı. Bu insanların ortaya çıkardığı çeşitli bilgiler [[Roma İmparatorluğu]]na süregelmiştir ve Avrupa'daki birçok dini kurumlarca tanınmıştır. Astroloji ve astronomi en önemli bilgi konumuna gelmiştir, ve astronomlar ve astrolojiciler çeşitli din ve politika destekleyicileri tarafından himayesi altına alınmışlardır. Ortaçağ üniversitesindeki sistemde, bilgi ikiye ayrılmıştı.Bunlar trivium (Latince de 'üç yol' anlamına gelen sözcük. Orta çağ Avrupa'sı üniversitelerinde bugünkü lisans eğitimine denk diyebileceğimiz eğitim sistemi. dil bilgisi (gramer), söylem(retorik) ve mantık derslerinden oluşur. triviumdan sonra da quadrivium gelir.) ve quadrivium (trivium'u izleyen ikinci kısmı. Aritmetik, geometri, müzik ve astronomi, bunun kapsamındaki konular kendi içerisinde bütünlük halindedir, zira geometri, uzayda; müzik, zamanda; astronomi ise uzay ve zamanda aritmetiktir.) dur. Bundan dolayı, orta çağ bilim adamları ya matematikçi ya da filozoftu. Bitkiler ve hayvanlarla ilgili bilgiler daha çok doktorların ilgi alanına giriyordu. ▼
[[Dosya:Stephen Hawking.StarChild.jpg|thumb|right|upright|Kuramsal fizikçi [[Stephen Hawking]] [[kozmoloji]] ve [[kuantum kütleçekimi]] alanında yaptığı katkılarıyla bilinir.]]
Orta çağ İslam’ı zamanında bilim, doğa biliminin gelişmesinde yeni tarzlar oluşturdu ki bunlar filozof ve matematikçiler gibi sosyal rolünün sınırları içerisinde olmasına rağmen. İslam’ın altın çağı olarak nitelendirilen zamanın, orta çağın ve rönesansın bilim adamları polimat (hezarfen) olarak sayıldı çünkü icraatta bulundukları bazı şeyler modern bilim disipliniyle örtüşmüyordu. Birçok polimat dindardı. Örnek olarak, Alhazen ve Abū Rayhān al-Bīrūnī İlm-î Kelâm’cı idi(İslam dininin inanç/akaid konularını irdeleyen ve tarihsel olarak bu çerçevede gelişen dini-felsefi kuram ve teorilerle ilgilenen ilim dalına İlm-î Kelâm denir); Doktor olan [[Avicenna]] ve Ibn al-Nafis hafızdı; botanikçi Otto Brunfels teolojiciydi ve Protestanlık Tarihçisiydi; gök bilimcisi ve doktor olan [[Nicolaus Copernicus]] bir rahipti.▼
▲Bilim insanlarının sosyal rolleri ve onların öncelikleri, modern bilim disiplinin çıkışından önce çok kez evrim geçirmiştir. Farklı çağlarda yaşamış olan bilim insanları (ve onlardan öncekileri, doğa felsefecileri, matematikçiler, doğa tarihçileri, doğa teolojicileri, mühendisler ve bilime katkı sağlamış diğer bilim adamları) toplumda çok ayrı yerlere sahip oldular, ve onlarla ilişkilendirilmiş sosyal normlar, ahlaki değerler
▲Doğa hakkında bilgi, klasik antik çağda birçok bilgin tarafından takip ediliyordu.
▲Orta
=== Bilim İnsanları Tarihi ===
[[René Descartes|Descartes]] sadece [[analitik geometri]] nin öncüsü değildi, aynı zamanda [[mekanik]] konusunun teorisini formülüze etti ve [[kas kasılması]] ve [[algı]] konularının kökenleri hakkındaki düşünceleri geliştirdi. [[Görme]] fizikçi [[Thomas Young|Young]] ve [[Hermann von Helmholtz|Helmholtz]] tarafından araştırılmıştı. Hermann von Helmholtz aynı zamanda [[optik]], [[işitme]] ve [[müzik]] konularıyla da uğraşmıştır. [[Isaac Newton|Newton]] Descartes'ın icat ettiği matematiğin dalı olan [[kalkülüs]] ü genişletmiş ( [[Gottfried Leibniz|Leibniz]] ile yeni zamana uygun şekli). O, [[klasik mekanik]] formülündeki anlamları geliştirdi ve [[ışık]] ve optikte çalışmalar yaptı. [[Joseph Fourier|Fourier]] matematikte yeni bir dalı keşfetti — [[Fourier serisi]] —[[ısı]], akı ve [[kızılötesi]] üzerinde çalıştı, ve [[sera etkisi]] ni keşfetti. [[John von Neumann|Von Neumann]], [[Alan Turing|Turing]], Aleksandr Khinchin, Andrey Markov ve [[Norbert Wiener|Wiener]], bu bütün matematikçiler bilime büyük katkı sağlamışlardır, [[olasılık]], [[bilgisayar]]ların çalışma mantığı ve [[istatiksel mekanik]] ve [[kuantum mekaniği]] gibi konuların temelini ortaya atmışlardır. Birçok matematikçi, [[Galileo Galilei|Galileo]]da dahil, aynı zamanda [[müzisyen]]lerdi.
19. Yüzyılın sonlarında, [[Louis Pasteur]], bir [[organik kimya]]cı, [[hastalık]]lara yol açan [[mikroorganizma]]ları keşfetti. Birkaç yıl önce, Amerikalı doktor [[Oliver Wendell Holmes, Sr.]], şair ve deneme yazarı, kadınlardaki çocuk doğumuyla olan [[sepsis]]in doktorların ve hemşirelerin eliyle yayıldığını söyledi.Sağlık ve biyoloji alanında birçok zorlayıcı hikâye vardır kan sirkülasyonu gibi, [[Galen]] [[William Harvey|Harvey]]. [[Genetik]] ve [[moleküler biyoloji]]nin parlak dönemi 20. Yüzyılda ünlü isimlerle dopdolu geçti. [[Santiago Ramón y Cajal|Ramón y Cajal]] [[Nobel Ödülü]] nü 1906
Bazı kişiler gözlem ve deneysel bilimin arasında dikotomi(ikiye bölerek yapılan kapsamlı inceleme tanımı) olduğunu ileri sürüyor mesela astronomide, meteorolojide, okyanus biliminde, sismolojide. Astronomlar optikte temel bir araştırma yaptı, CCD (yüklenme iliştirilimiş araç) aracını geliştirdi ve son on yılda diğer gezegenlere araştırma yapması için uzay sondası gönderildi, ayrıca 14 milyar yıl önceki evrenin kökeni hakkında araştırma yapılması için Hubble
=== Bilimde Kadınlar ===
Bilimle uğraşan kadın sayısı genellikle mühendislik istatistiğiyle alakalı fakat
Bir eşitsizlik hüküm sürmektedir. İlk iş pozisyonu ve gelir konusunda. Eisenhart ve Finkel’e göre, kadınlar ve erkekler aynı yeterliliklere sahip olmalarına rağmen, erkeklerin sahip olduğu imtiyazlı görevlerinden daha alt pozisyonlarda çalışmaktadırlar.
== Bilim insanı tipleri ==
Bunlar daha çok mesleklerin sınırına önem verilme olarak düşünülebilir. Bunlar biyoloji ve kozmolojiyi içine alır özellikle moleküler biyolojiyi ve insan genomu projesini. Aktif araştırmanın diğer alanları maddenin temel parçacıklarını ölçümlerini içine alır. Bunlar parçacık fiziği ve nanoteknolojisi ile tanımlanır. Umulan şey ise, tüm bunlar mikroskobik bilgisayarları ve yapay zeka gibi elektronik cisimleri geliştirmesidir. Beyin fonksiyonları ve nörotransmitter önemli derecede keşfedilse de, zihin ve insan düşüncesinde daha bilinmezlik hüküm sürmektedir.
|